Lawsonia bezbronna

Lawsonia bezbronna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	mirtowce
Rodzina	krwawnicowate
Rodzaj	lawsonia
Gatunek	lawsonia bezbronna
	Nazwa systematyczna
	Lawsonia inermis L.; Sp. Pl. 340 1753
Synonimy
	Lawsonia alba Lam.;
	Lawsonia alba Lam.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lawsonia bezbronna (Lawsonia inermis L.) – gatunek rośliny z rodziny krwawnicowatych (Lythraceae). Nazywany jest także hennowym krzewem lub nadbarwią bezbronną^[5]. Jedyny przedstawiciel monotypowego rodzaju lawsonia (Lawsonia) Linn., Sp. Pl. 349. 1753.^[6] Kwitnie od października do listopada. Często uprawiany ze względu na pachnące kwiaty i pomarańczowoczerwony barwnik – hennę – pozyskiwany z liści^[6].

Rozmieszczenie geograficzne

Pochodzi z obszarów tropikalnych Afryki (Egipt, Etiopia, Somalia, Sudan, Demokratyczna Republika Konga, Benin, Burkina Faso, Wybrzeże Kości Słoniowej, Gambia, Ghana, Gwinea, Gwinea Bissau, Liberia, Mali, Niger, Nigeria, Senegal, Sierra Leone, Togo, RPA (KwaZulu-Natal), Komory, Seszele) oraz Azji (Indie, Pakistan, Sri Lanka). Jako gatunek introdukowany lub zawleczony rozprzestrzenił się w wielu innych jeszcze krajach świata. Jest uprawiany w Egipcie, Libii, Sudanie, Nigrze, Indiach i Pakistanie^[7].

Morfologia

Pokrój: Krzew o wysokości 2–6 m. Pędy nagie, starsze z cierniami^[6].
Liście: Eliptyczne do jajowatych, zaostrzone lub tępe na szczycie i zbiegające w krótki ogonek, całobrzegie. Osiągają 8–44 mm długości i 2–20 mm szerokości^[6].
Kwiaty: Nieduże, pachnące, zebrane w szczytowe wiechy. Mają 4-działkowy kielich, koronę złożoną z 4 pofałdowanych płatków, (4)–8–(12) pręcików i pojedynczy słupek^[6].
Owoce: Suche, kuliste torebki o średnicy 4–8 mm^[6], zawierające drobne, brązowe nasiona.

Zastosowanie

Roślina kosmetyczna. Sproszkowane i ugotowane w wodzie liście lawsonii oraz pędy są używane do produkcji barwnika zwanego henną, najstarszego kosmetyku Starego Świata używanego do dzisiaj^[8]. Najwcześniej stosowali ją Egipcjanie, cytowana jest też w biblijnej Pieśni nad pieśniami (1,14)^[9].
Henna stosowana była również w medycynie ludowej na okłady przy aftach, oparzeniach, obrzękach oraz przy bólu głowy^[9].
Kwiaty używane są do produkcji olejku eterycznego zwanego olejkiem cypryjskim, mającego zastosowanie w perfumerii^[5].
Roślina ozdobna, uprawiana w krajach o klimacie tropikalnym (strefy mrozoodporności 10-12)^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-21] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2014-11-20].
↑ Lawsonia inermis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Lawsonia. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-04-25].
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2014-12-17].
↑ Bohumír. Hlava: Rośliny kosmetyczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 136. ISBN 83-09-00765-5.
↑ ^a ^b Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-21] (ang.).

[TPL-3] The Plant List. [dostęp 2014-11-20].

[iucn-4] Lawsonia inermis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[podbielkowski-5] Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

[pakistan-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Lawsonia. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-04-25].

[grin-7] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2014-12-17].

[8] Bohumír. Hlava: Rośliny kosmetyczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 136. ISBN 83-09-00765-5.

[rb-9] Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.

[E-10] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[5]

[6]

[1]

[2]

[3]

[4]

[7]

[8]

[9]

[10]