Ŝtopvorto
Ŝtopvortoj estas tiaj vortoj aperantaj en parolo aŭ en skribita teksto, kiuj alportas nenian novan informon, kiuj estas semantike senutilaj (kvankam ili povas esti utilaj pragmatike, havi funkcion komunikadan). Estas pluraj specoj da tiaj vortoj:
Ŝtopvortoj retorikaj
redaktiTiaj ŝtopvortoj plej ofte aperas en parolado spontana, senprepara, improvizata. Per ili la parolanto ŝtopas eventualan paŭzon, kiu okazus pro hezito pri tio, kio ankoraŭ estas direnda, pri taŭga esprimmaniero, pri forgesita vorto ktp. Per la ŝtopvortoj la parolanto tenas la parolritmon kaj ne lasas aliajn konversaciantojn profiti paŭzon por transpreni la parolon.
Iuj homoj havas miskutimon senkonscie uzadi parolkliŝojn kvazaŭ interpunkcion, por iel strukturi sian parolon. Tamen ĝenerale la uzo de ŝtopvortoj impresas malbone, eĉ malagrable.
La homoj, por kiuj parola esprimo estas grava kaj la kapablo formuli ideojn sen preparo estas parto de ilia laboro kaj necesa kapablo, lernas eviti ŝtopvortojn, ĉar ties troa uzo aspektas neprofesia kaj povas impresi kiel necerteco, nedecidemo, nescio, klopodo eviti ion aŭ eĉ malhonesteco.
Jen estas ekzempla repliko el romano, kie nu aperas kiel ŝtopvorto:
|
Kvankam tiu mekanismo multe dependas de la idiolekto kaj foje de dialekto aŭ regionaj kaj lokaj parolmanieroj, ĝenerale ĉiu lingvo havas proprajn ŝtopvortojn: en Esperanto "nu", "do", "eble" ktp., en la angla "you know", "man" ktp., en la hispana "o sea", "lo que es", "¿vale?", "¿no?" ktp.
Ŝtopvortoj versaj
redaktiEn verko poezia, ŝtopvorto estas vorto senutila por esprimi la sencon, aldonita nur por teni rimon aŭ ritmon. Ekz‑e en jenaj versoj el Sinjoro Tadeo la ŝtopvortoj estas kursivigitaj:
|
|
PIV nomas tiajn ŝtopvortojn alĝustiga kejlo, paŭsante (samkiel la lingvo germana) la francan terminon Cheville; la metaforo estas nek trafa, nek internacia, kaj en la reala Esperanto tiusence pluroble pli ofte estas uzata la memklariga termino ŝtopvorto (ekzemplojn vd ĉe ŝtopvorto² en ReVo ).
Ŝtopvortoj gramatikaj
redaktiEn la lingvoj kun rigida vortordo oni uzas sensignifajn ŝtopvortojn por marki la devigan (eĉ se sensignifan) frazmembron. Ĝi rolas simile al la cifero 0 en pozicia nombrosistemo: ĝi markas pozicion sen aldoni iom da propra valoro:
|
|
Fakte, en la dua ekzemplo la gramatikilo There is faras el a tree predikativon kaj remaon, do ĝi ne estas senutila: sen aldoni ion al la semantiko, ĝi havas valoron pragmatikan (komunikadan).