Aizoacoj

La aizoacoj (latine Aizoaceae) estas planta familio el la dukotiledonaj angiospermoj. Tiu familio apartenas al la ordo kariofilaloj (Caryophyllales). Ĝi enhavas ĉirkaŭ 150 genrojn kaj pli ol 2270 speciojn. Ĝia tipa genro estas aizoo.

Kiel legi la taksonomion Aizoacoj
Bijlia tugwelliae
Biologia klasado
Regno: plantoj Plantae Subregno: trakeofitoj Tracheophyta Superdivizio: spermatofitoj Spermatophyta Divizio: angiospermoj Angiospermae Klaso: dukotiledonoj Magnoliopsida Ordo: kariofilaloj Caryophyllales Familio: aizoacoj Aizoaceae Martinov
Tipa genro
aizoo Aizoon L.
Aliaj Vikimediaj projektoj

La disvastiga centro estas suda Afriko (Kapensiso). Ankaŭ en Aŭstralio hejmiĝas multajn speciojn.

Kelkaj specioj kaj kultivvarioj estas tutmonde uzataj kiel ornamplanto. Multaj plantoj nomiĝas en naciaj lingvoj, „tagmeza floro“ aŭ „vivantaj ŝtonoj“.

Priskribo

Ili estas unujaraj aŭ multjaraj plantoj. Povas esti herbaj plantoj, duonarbustoj aŭ arbustoj. Plej oftas sukulentaj plantoj. Ili estas $C_{4}$ aŭ KAM-plantoj. La foliojplej ofte estas sukulentaj, sed ekzistas ankaŭ nesukulentaj specioj.

La radisimetriaj floroj estas plej ofte duseksaj (nur kelkaj specioj de Tetragonia estas unuseksaj).Plej ofte ekzistas kvin (tri ĝis) sepaloj. La floroj enhavas multajn (3 ĝis 200) stamenoj (= sekundara poliandrio).Ofte nefekundaj stamenoj aspektas petalsimile (staminodioj); Plej ofte mankas veraj petaloj. La floroj enhavas du ĝis kvin (ĝis dudek) karpelojn. La polenigado okazas per insektoj (entomofilio).

Plej ofte formiĝas kapsulfruktoj aŭ kelkfoje beroj, kiuj enhavas multajn (1 ĝis 1000) semojn.

Taksonomio

La familio de la Aizoacoj estas dividita en kvar subfamilioj kun jenaj genroj:

• subfamilio Aizooideae:
  • Acrosanthes
  • Aizoanthemum
  • Aizoon
  • Galenia
  • Gunniopsis
  • Plinthus
  • Tetragonia

• subfamilio Mesembryanthemoideae Ihlenf., Schwantes & Straka:
  • Aptenia
  • Aridaria
  • Aspazoma
  • Brownanthus
  • Caulipsolon
  • Mesembryanthemum
  • Phyllobolus
  • Prenia
  • Psilocaulon
  • Sceletium
  • Synaptophyllum

• subfamilio Ruschioideae Schwantes ex Ihlenf., Schwantes & Straka:
  • tribo Apatesieae Schwantes ex Ihlenf., Schwantes & Straka
    • Apatesia
    • Carpanthea
    • Caryotophora
    • Conicosia
    • Hymenogyne
    • Saphesia
    • Skiatophytum
  • tribo Dorotheantheae (Schwantes ex Ihlenf. & Struck) Chess., G.F.Sm. & A.E.van Wyk
    • Aethephyllum
    • Cleretum
    • Dorotheanthus
  • tribo Ruschiae
    • Acrodon
    • Aloinopsis
    • Amphibolia
    • Antegibbaeum
    • Antimima
    • Arenifera
    • Argyroderma
    • Astridia
    • Bergeranthus
    • Bijlia
    • Braunsia
    • Calamophyllum
    • Carpobrotus
    • Carruanthus
    • Cephalophyllum
    • Cerochlamys
    • Chasmatophyllum
    • Cheiridopsis
    • Circandra
    • Conophytum
    • Corpuscularia
    • Cylindrophyllum
    • Delosperma
    • Dicrocaulon
    • Didymaotus
    • Dinteranthus
    • Diplosoma
    • Disphyma
    • Dracophilus
    • Drosanthemum
    • Eberlanzia
    • Ebracteola
    • Ectotropis
    • Enarganthe
    • Erepsia
    • Esterhuysenia
    • Faucaria
    • Fenestraria
    • Frithia
    • Gibbaeum
    • Glottiphyllum
    • Hallianthus
    • Hammeria
    • Hartmanthus
    • Hereroa
    • Ihlenfeldtia
    • Jacobsenia
    • Jensenobotrya
    • Jordaaniella
    • Juttadinteria
    • Khadia
    • Lampranthus
    • Lapidaria
    • Leipoldtia
    • Lithops
    • Machairophyllum
    • Malephora
    • Marlothistella
    • Mestoklema
    • Meyerophytum
    • Mitrophyllum
    • Monilaria
    • Mossia
    • Muiria
    • Namaquanthus
    • Namibia
    • Nananthus
    • Nelia
    • Neohenricia
    • Octopoma
    • Odontophorus
    • Oophytum
    • Orthopterum
    • Oscularia
    • Ottosonderia
    • Peersia
    • Phyllobolus
    • Pleiospilos
    • Polymita
    • Prepodesma
    • Psammophora
    • Rabiea
    • Rhinephyllum
    • Rhombophyllum
    • Ruschia
    • Ruschianthemum
    • Ruschianthus
    • Sarcozona
    • Schlechteranthus
    • Schwantesia
    • Scopelogena
    • Smicrostigma
    • Stayneria
    • Stoeberia
    • Stomatium
    • Tanquana
    • Titanopsis
    • Trichodiadema
    • Vanheerdea
    • Vanzijlia
    • Vlokia
    • Wooleya
    • Zeuktophyllum

• subfamilio Sesuvioideae Ihlenf., Schwantes & Straka:
  • Cypselea
  • Sesuvium
  • Trianthema
  • Tribulocarpus
  • Zaleya

Sinonimoj de la familio estas Ficoidaceae Juss.(nom. rej.), Mesembryanthemaceae Fenzl (nom. cons.), Sesuviaceae Horan. kaj Tetragoniaceae Link (nom. cons).

Laŭ WFO kaj TPL

Laŭ World Flora Online kaj The Plant List (11 jun. 2020), jen ĉi-sube la listo de la akceptitaj taksonoj, kaj ties Esperantaj nomoj:

• Angiospermae - angiospermoj
  • Caryophyllales Juss. ex Bercht. & J.Presl - kariofilaloj
    • Aizoaceae Martinov - aizoacoj
      • Acrodon N.E. Br. - akrodonto
      • Acrosanthes Eckl. & Zeyh. - akrozanto
      • Aethephyllum N.E. Br. - etefilo
      • Aizoanthemum Dinter ex Friedrich - aizoantemo
      • Aizoon L. - aizoo
      • Aloinopsis Schwantes - aloinopso
      • Amphibolia L. Bolus - amfibolio
      • Antegibbaeum Schwantes ex C. Weber - antegibeo
      • Antimima N.E. Br. - antimimo
      • Apatesia N.E. Br. - apatezio
      • Arenifera A.G.J. Herre - arenifero
      • Argyroderma N.E. Br. - argirodermo
      • Astridia Dinter - astridio
      • Bergeranthus Schwantes - bergeranto
      • Berresfordia L. Bolus - beresfordio
      • Bijlia N.E. Br. - biĵlio
      • Braunsia Schwantes - braŭnsio
      • Brianhuntleya Chess., S.A. Hammer & I.Oliv. - brianhuntlejo
      • Calamophyllum Schwantes - kalamofilo
      • Carpanthea N.E. Br. - karpanteo
      • Carpobrotus N.E. Br. - karpobroto
      • Carruanthophyllum - karuantofilo
      • Carruanthus Schwantes - karuanto
      • Caryotophora Leistner - kariotoforo
      • Cephalophyllum N.E. Br. - cefalofilo
      • Cerochlamys N.E. Br. - ceroklamido
      • Chasmatophyllum Dinter & Schwantes - kasmantofilo
      • Cheiridopsis N.E. Br. - keiridopso
      • Circandra N.E. Br. - cirkandro
      • Cleretum N.E. Br. - klereto
      • Conicosia N.E. Br. - konikozio
      • Conophytum N.E. Br. - konofito
      • Corpuscularia Schwantes - korpuskulario
      • Cylindrophyllum Schwantes - cilindrofilo
      • Cypselea Turpin - cipseleo
      • Deilanthe N.E. Br. - deilanto
      • Delosperma N.E. Br. - delospermo
      • Dicrocaulon N.E. Br. - dikrokaŭlo
      • Didymaotus N.E. Br. - didimaoto
      • Dinteranthus Schwantes - dinteranto
      • Diplosoma Schwantes - diplosomo
      • Disphyma N.E. Br. - disfimo
      • Dorotheanthus Schwantes - doroteanto
      • Dracophilus Dinter & Schwantes - drakofiluso
      • Drosanthemum Schwantes - drozantemo
      • Eberlanzia Schwantes - eberlanzio
      • Ebracteola Dinter & Schwantes - ebrakteolo
      • Enarganthe N.E. Br. - enarganto
      • Erepsia N.E. Br. - erepsio
      • Esterhuysenia L. Bolus - esteruisenio
      • Eurystigma L. Bolus - eŭristigmo
      • Faucaria Schwantes - faŭkario
      • Fenestraria N.E. Br. - fenestrario
      • Frithia N.E. Br. - fritio
      • Galenia L. - galenio
      • Gibbaeum Haw. ex N.E. Br. - gibeo
      • Glottiphyllum Haw. - glotifilo
      • Gunniopsis Pax - guniopso
      • Hallianthus H.E.K. Hartmann - halianto
      • Hammeria Burgoyne - hamerio
      • Hereroa (Schwantes) Dinter & Schwantes - hereroo
      • Herrea Schwantes - hereo
      • Herreanthus Schwantes - hereanto
      • Hymenocyclus Dinter & Schwantes - himenociklo
      • Hymenogyne Haw. - himenogino
      • Ihlenfeldtia H.E.K. Hartmann - ilenfeltio
      • Jacobsenia L. Bolus & Schwantes - jakobsenio
      • Jensenobotrya A.G.J. Herre - jensenobotrio
      • Jordaaniella H.E.K. Hartmann - jordanielo
      • Juttadinteria Schwantes - jutadinterio
      • Kensitia Fedde - kensitio
      • Khadia N.E. Br. - kadio
      • Lampranthus N.E. Br. - lampranto
      • Lapidaria (Dinter & Schwantes) N.E. Br. - lapidario
      • Leipoldtia H. M. L. Bolus in Pole Evans - lejpoltio
      • Lithops N.E. Br. - litopo
      • Machairophyllum Schwantes - makairofilo
      • Macrocaulon N.E. Br. - makrokaŭlo
      • Malephora N.E. Br. - maleforo
      • Maughaniella L. Bolus - maŭganielo
      • Mesembryanthemum L. - mezembrianto
      • Mestoklema N.E. Br. ex Glen - mestoklemo
      • Meyerophytum Schwantes - mejerofito
      • Micropterum Schwantes - mikroptero
      • Mitrophyllum Schwantes - mitrofilo
      • Monilaria Schwantes - monilario
      • Mossia N.E. Br. - mosio
      • Muiria N.E. Br. - muirio
      • Namaquanthus L. Bolus - namakvanto
      • Namibia (Schwantes) Schwantes - namibiao
      • Nananthus N.E. Br. - nananto
      • Nelia Schwantes - nelio
      • Neohenricia L. Bolus - neohenricio
      • Neorhine Schwantes - neorino
      • Octopoma N.E. Br. - oktopomo
      • Odontophorus N.E. Br. - odontoforo
      • Oophytum N.E. Br. - oofito
      • Ophthalmophyllum Dinter & Schwantes - oftalmofilo
      • Opophytum N.E. Br. - opofito*
      • Orthopterum L. Bolus - ortopterumo
      • Oscularia Schwantes - oskulario
      • Ottosonderia L. Bolus - otosonderio
      • Peersia L. Bolus - pirsio
      • Phyllobolus N.E. Br. - filoboluso
      • Pleiospilos N.E. Br. - plejospilo
      • Plinthus Fenzl in Endl. & Fenzl - plintuso
      • Polymita N.E. Br. - polimito
      • Prenia N.E. Br. - prenio
      • Prepodesma N.E. Br. - prepodesmo
      • Psammophora Dinter & Schwantes - psamoforo
      • Psilocaulon N.E. Br. - psilokaŭlo
      • Punctillaria N.E. Br. - punktilario
      • Rabiea N.E. Br. - rabieo
      • Rhinephyllum N.E. Br. - rinefilo
      • Rhombophyllum Schwantes - rombofilo
      • Ruschia Schwantes - ruŝio
      • Ruschianthemum Friedrich - ruŝiantemo
      • Ruschianthus L. Bolus - ruŝianto
      • Saphesia N.E. Br. - safezio
      • Sarcozona J. M. Black - sarkozono
      • Sceletium N.E. Br. - sceletio
      • Schlechteranthus Schwantes - ŝleŝteranto
      • Schwantesia Dinter - ŝvantezio
      • Sesuvium L. - sezuvio
      • Skiatophytum L. Bolus - skiatofito
      • Smicrostigma N.E. Br. - smikrostigmo
      • Sphalmanthus N.E. Br. - sfalmanto
      • Stayneria L. Bolus - stajnerio
      • Stigmatocarpum L. Bolus - stigmatokarpo
      • Stoeberia Dinter & Schwantes - steberio
      • Stomatium Schwantes - stomatio
      • Synaptophyllum N.E. Br. - sinaptofilo
      • Tanquana H. Hartmann & Liede - tankvano
      • Tetragonia L. - tetragonio
      • Thyrasperma N.E. Br. - tiraspermo
      • Titanopsis Schwantes - titanopso
      • Trianthema L. - triantemo
      • Tribulocarpus S. Moore - tribulokarpo
      • Trichodiadema Schwantes - trikodiademo
      • Vanheerdea L. Bolus ex H.E.K. Hartmann - vanherdeo
      • Vanzijlia L. Bolus - vanzilio
      • Verrucifera N.E. Br. - verucifero
      • Vlokia S. A. Hammer - vlokio
      • Wooleya L. Bolus - vulejo
      • Zaleya Burm. f. - zalejo
      • Zeuktophyllum N.E. Br. - zeŭktofilo

*genro akceptita en TPL sed ne en WFO, kiu tamen akceptas ĝiajn speciojn.

Eksteraj ligiloj

• Die Familie in der Flora of Zimbabwe. (angla)
• Schlüssel Arkivigite je 2016-03-06 per la retarkivo Wayback Machine (angla)
• Die Familie der Aizoaceae bei der APWebsite.
• Die Familie der Aizoaceae bei DELTA. Arkivigite je 2005-02-09 per la retarkivo Wayback Machine
• [1] (angla)
• [2] (angla)
• [3] (angla)

Referencoj

Literaturo

• H. E. K. Hartmann (Hrsg.): Illustrated Handbook of Succulent Plants: Aizoaceae A-E. Springer, Berlin/Heidelberg/New York 2001, ISBN 3-540-41691-9.
• H. E. K. Hartmann (Hrsg.): Illustrated Handbook of Succulent Plants: Aizoaceae F-Z. Springer, Berlin/Heidelberg/New York 2001, ISBN 3-540-41723-0.
• Cornelia Klak, Angeline Khunou, Gail Reeves, Terry Hedderson: A phylogenetic hypothesis for the Aizoaceae (Caryophyllales) based on four plastid DNA regions. In: American Journal of Botany, Band 90, 2003, ü. 1433–1445, (online).
• Cornelia Klak, Peter V. Bruyns, Terry A. J. Hedderson: Phylogeny and New Classification for Mesembryanthemoideae (Aizoaceae). en: Taxon. Band 56, Nummer 3, 2007, p. 737–756, JSTOR:25065858