Vikipedio

Alkano

acikla saturita hidrokarbonido
Vidu ankaŭ: Alkino

En organika kemio, alkano, aŭ parafino (historia ordinara nomo kiu ankaŭ havas aliajn signifojn), estas acikla saturita hidrokarbonido. En aliaj vortoj, alkano konsistas el hidrogeno kaj karbonatomoj aranĝitaj en arbstrukturo en kiu ĉiuj karbon-karbonaj ligoj estas simplaj. Alkanoj havas la ĝeneralan kemian formulon CnH2n+2. La alkanoj varias en komplekseco de la plej simpla kazo de metano (CH4), kie n = 1 (foje nomita la patromolekulo), ĝis propraaŭtoritate grandaj kaj kompleksaj molekuloj, kiel pentakontano (C50H102) aŭ 6-etil-2-metil-5- (1-metiletil) oktano, izomero de la tetradekano (C14H30).

Metano estas la plej simpla alkano.
Etano estas alkano kun du karbonatoj.
Propano estas alkano kun tri karbonatoj.

La Internacia Unio de Pura kaj Aplikata Kemio (IUPAC) difinas alkanojn kiel "aciklajn branĉitajn aŭ senbranĉajn hidrokarbonidojn havantajn la ĝeneralan formulon CnH2n+2, kaj tial konsistantajn tute el hidrogenatomoj kaj saturitaj karbonatomoj". Tamen, kelkaj fontoj uzas la esprimon por indiki ajnan saturitan hidrokarbonidon, inkluzive de tiuj kiuj estas aŭ monociklaj (t.e. la cicloalkanoj) aŭ policiklaj, malgraŭ ke ili havas klaran ĝeneralan formulon (t.e. cicloalkanoj estas CnH2n).

En alkano, ĉiu karbonatomo estas sp3-hibridita kun 4 sigmaj ligoj (aŭ C–C aŭ C–H), kaj ĉiu hidrogenatomo estas kunigita al unu el la karbonatomoj (en C–H ligo). La plej longa serio de ligitaj karbonatomoj en molekulo estas konata kiel ĝia karbonskeleto aŭ karbona spino. La nombro da karbonatomoj povas esti konsiderata la grandeco de la alkano.

Unu grupo de pli altaj alkanoj estas la vaksoj, solidoj ĉe norma media temperaturo kaj premo (SATP), por kiuj la nombro da karbonatomoj en la karbona spino estas pli granda ol 17. Kun ilia ripeta metilenaj (–CH2) unuoj, la alkanoj konsistas je homologa serio de organikaj substancoj en kiuj la membroj malsamas en molekula maso je multobloj de 14,03 ⴎ (la totala maso de ĉiu tia metilen-ponta unuo, kiu konsistas el ununura karbonatomo de maso 12,01 ⴎ kaj du hidrogenatomoj. de maso ~1.01 u ĉiu).

Metano estas produktata de metanogenaj bakterioj kaj kelkaj longĉenaj alkanoj funkcias kiel feromonoj en certaj bestospecioj aŭ kiel protektaj vaksoj en plantoj kaj fungoj. Tamen, la plej multaj alkanoj ne havas multe da biologia agado. Ili povas esti rigarditaj kiel molekulaj arboj sur kiuj povas esti pendigita la pli aktivaj/reaktivaj funkciaj grupoj de biologiaj molekuloj.

La alkanoj havas du ĉefajn komercajn fontojn: nafto (kruda petrolo) kaj tergaso.

Alkilgrupo estas alkan-bazita molekula fragmento kiu portas unu malferman valenton por ligado. Ili estas ĝenerale mallongigitaj kun la simbolo por iu organilgrupo, R, kvankam "Alk" foje kutimas specife simboli alkilgrupon (kontraste al alkenilgrupo aŭ arilgrupo).

Fizika tabelo de la alifataj alkanoj

redakti
Kemia Nomo CAS-numero Formulo Molmaso
(gramoj)		 Fandopunkto
°C		 Bolpunkto
°C		 Ekflama
temperaturo
°C		 Denseco
g/ml		 Refrakta
indico
Metano
74-82-8
CH4
16,04276
-182,5
-161,49
-188
0,716
1.0004
Etano
74-84-0
C2H6
30,06964
-172
-88
-211
0,362
1.0047
Propano
74-98-6
C3H8
44,09652
-187,7
-42,2
-104
0,7038
1.3310
Butano
106-97-8
C4H10
58,1234
-138
-1,7
-70,9
0,877
1.3540
Izobutano
75-28-5
C4H10
58,1234
-160
-12
-71,5
0,652
1.3520
izopentano
78-78-4
C5H12
72,15028
-160
26,2
-56,7
0,673
1.3690
Neopentano
463-82-1
C5H12
72,15028
-19,5
7,2
-52,4
0,613
1.3710
Pentano
109-66-0
C5H12
72,15028
-130
35,2
-49,4
0,681
1.3710
2,2-Dumetilbutano
75-83-2
C6H14
86,17716
-115
50
-48
0,649
1.3675
3-Metilpentano
96-14-0
C6H14
86,17716
-118
63
-6
0,675
1.376
Dumetilbutano
79-29-8
C6H14
86,17716
-129
58,7
-33,3
0,662
1.3750
Heksano
110-54-3
C6H14
86,17716
-99,1
68,5
-23,3
0,659
1.3840
Izoheksano
107-83-5
C6H14
86,17716
-154
62
-23,3
0,673
1.371
2,2,3-Trimetilbutano
464-06-2
C7H16
100,20404
-25
81,7
-6,7
0,693
1.3920
3-Metilheksano
589-34-4
C7H16
100,20404
-119
90,7
-3,9
0,687
1.3920
Heptano
142-82-5
C7H16
100,20404
-90,8
98,8
-1,1
0,683
1.3940
izoheptano
591-76-4
C7H16
100,20404
-118
90
...
0,679
1.392
Etinila cikoheksano
931-48-6
C8H12
108,18328
-59,2
126,9
18,9
0,828
1.4590
3-Metilheptano
589-81-1
C8H18
114,23092
-121
118,8
11,1
0,705
1.398
4-Metilheptano
589-53-7
C8H18
114,23092
-121
117
6,7
0,705
1.4010
Izooktano
592-27-8
C8H18
114,23092
-109
116
4
0,698
1.395
Oktano
111-65-9
C8H18
114,23092
-56,8
-70,2
56
0,711
1.3965
Tetrametilbutano
594-82-1
C8H18
114,23092
95,5
106,5
4,4
0,692
1.4095
Trimetilpentano
540-84-1
C8H18
114,23092
-107
98-99
-7,8
0,692
1.3915
4-Etiltolueno
622-96-8
C9H12
120,19428
-62
161,7
36,7
0,873
1,4980
Nonano
111-84-2
C9H18
126,24192
-53
151
31
0,718
1.4070
2,3,4-Trimetilheksano
921-47-1
C9H20
128,2578
-116
138
28
0,719
1.4040
3,3-Duetilpentano
1067-20-5
C9H20
128,2578
-33,1
146,3
32,8
0,724
1.4080
3-Etilheptano
73507-01-4
C9H20
128,2578
-115
143,1
25,1
0,722
1.4070
3-Metiloktano
2216-33-3
C9H20
128,2578
-107,6
143,5
25,3
0,722
1.4063
4-Etilheptano
2216-32-2
C9H20
128,2578
-88,7
141,2
24
0,722
1.4070
4-Metiloktano
2216-34-4
C9H20
128,2578
-113,2
141,6
24,2
0,722
1.4027
Izononano
3221-61-2
C9H20
128,2578
-80,1
143,3
25,2
0,714
1.4070
Pinano
6876-13-7
C10H18
138,25292
-53
157
36
0,857
1.4550
Mentano
99-82-1
C10H20
140,2688
-87,9
168
44,7
0,785
1.4434
m-Mentano
16580-24-8
C10H20
140,2688
-75,6
168,2
44,7
0,785
1.4310
o-Mentano
16580-23-7
C10H20
140,2688
-82
168,2
44,7
0,786
1.4315
3-Metilnonano
5911-04-6
C10H22
142,28468
-84,8
167,9
38,9
0,732
1.413
4-Metilnonano
17301-94-9
C10H22
142,28468
-99
166,1
37,9
0,735
1.4130
Dekano
124-18-5
C10H22
142,28468
-29,9
174,9
46,1
0,743
1.4140
Izodekano
871-83-0
C10H22
142,28468
-74
166-169
46
0,726
1.410
Undekano
1120-21-4
C11H24
156,31156
-25,9
196
60
0,743
1.4190
Dodekano
112-40-3
C12H26
170,33844
9,6
216,1
71,1
0,753
1.4225
3-Heptilbenzeno
2132-85-6
C13H20
176,3018
-55
233,3
87,2
0,857
1.4860
Izododekano
1560-97-0
C13H28
184,36532
-46,5
208,9
60,8
0,757
1.4210
Tridekano
629-50-5
C13H28
184,36532
-5,08
234
101,7
0,756
1.4260
Tetradekano
629-59-4
C14H30
198,3922
5,8
253,9
99
0,762
1.4280
Pentadekano
629-62-9
C15H32
212,41908
9,67
270
132,2
0,769
1.4310
Heksadekano
544-76-3
C16H34
226,44596
18
286,6
135
0,773
1.4340
Heptadekano
629-78-7
C17H38
242,48872
21,7
302
148,9
0,777
1.4360
Oktadekano
593-45-3
C18H38
254,49972
28,1
316,3
166
0,777
1.4391
Nonadekano
629-92-5
C19H40
268,5266
32,5
330,1
168,3
0,786
1.4410
Ejkozano
112-95-8
C20H42
282,55348
36,7
343,4
186,5
0,7886
1.4425
Likopano
45316-02-7
C40H82
563,09108
-40
589,8
299,9
0,813
1.4530

Fizika tabelo de la aromataj alkanoj

redakti
Kemia Nomo CAS-numero Formulo Molmaso
(gramoj)		 Fandopunkto
°C		 Bolpunkto
°C		 Ekflama
temperaturo
°C		 Denseco
g/ml		 Refrakta
indico
Benzeno
71-43-2
C6H6
78,11364
5,5
80
-11
0,878
1.5011
Izoheksino
7154-75-8
C6H10
82,1454
-104,6
60
-29,1
0,698
1.4090
Stireno
100-42-5
C8H8
104,15152
-31
145,2
31,1
0,906
1.5580
etilbenzeno
100-41-4
C8H10
106,1674
-94,9
136,1
21
0,867
1.494
Alilbenzeno
300-57-2
C9H10
118,1784
-40
157,3
33,3
0,892
1.5120
Mezitileno
108-67-8
C9H12
120,19428
-44,9
166,7
44,4
0,864
1.5017
Trimetilbenzeno
526-73-8
C9H12
120,19428
-25
176,8
53,1
0,894
1.5010
Fenila-2-propano
98-82-8
C9H12
120,19428
-96
152
46,1
0,864
1.4910
Fenilpropano
103-65-1
C9H12
120,19428
-99
159
47,8
0,862
1.495
1,3-Duetinilbenzeno
1785-61-1
C10H6
126,15764
-3
206,9
66,5
0,949
1.5820
1,3-Duvinilbenzeno
108-57-6
C10H10
130,1894
-66,9
211,3
74,6
0,925
1.5960
1,2,3,5-Tetrametilbenzeno
527-53-7
C10H14
134,22116
-17
199,2
63,3
0,952
1.5010
1,2-Duetilbenzeno
135-01-3
C10H14
134,22116
-31,1
183,5
49,4
0,865
1.4973
1,3-Duetilbenzeno
141-93-5
C10H14
134,22116
-83,9
181,7
50,6
0,864
1.4957
1,4-Duetilbenzeno
105-05-5
C10H14
134,22116
-42,9
183,1
56,7
0,862
1.4972
2-Butilbenzeno
135-98-8
C10H14
134,22116
-75
173,3
52
0,863
1.489
3-Butilbenzeno
98-06-6
C10H14
134,22116
-58
167,8
34,4
0,867
1.4927
Butilbenzeno
104-51-8
C10H14
134,22116
-88
183
59
0,867
1.4890
Izobutilbenzeno
538-93-2
C10H14
134,22116
-51
175,4
49,9
0,853
1.4860
2-Amilbenzeno
2719-52-0
C11H16
148,24804
-75
205,3
65,6
0,859
1.4853
3,5-Duetiletolueno
2050-24-0
C11H16
148,24804
-74,1
202,8
69,8
0,865
1.4970
3-Amilbenzeno
1196-58-3
C11H16
148,24804
-47,8
187,5
60,6
0,863
1.4880
Izoamilbenzeno
2049-94-7
C11H16
148,24804
-75
197
65
0,854
1.4890
Pentilbenzeno
538-68-1
C11H16
148,24804
-75
205,3
65,6
0,863
1.4878
t-Amilbenzeno
2049-95-8
C11H16
148,24804
-32,1
190,1
59,3
0,861
1.483
1,3,5-Trietinilbenzeno
7567-63-7
C12H6
150,17964
106
272,3
107,6
1,05
1.5887
1,3,5-Trivinilbenzeno
3048-52-0
C12H12
156,22728
-16,9
276,7
117,5
0,933
1.6235
1,3-Dualilbenzeno
52448-03-0
C12H14
158,24316
-45,8
257,9
105,1
0,873
1.5920
1,2,3-Trietilbenzeno
42205-08-3
C12H18
162,27492
-36,1
212,7
75,5
0,863
1.4960
1,2-Duizopropilbenzeno
577-55-9
C12H18
162,27492
-57
204
77
0,870
1.4880
1,2-Dupropilbenzeno
31621-49-5
C12H18
162,27492
-61
219,5
80,9
0,862
1.4934
1,3,5-Trietilbenzeno
102-25-0
C12H18
162,27492
-66,5
215
81,1
0,862
1.4969
1,3-Dupropilbenzeno
17171-72-1
C12H18
162,27492
-61
223,8
83,5
0,875
1.4942
1,4-Dupropilbenzeno
4815-57-0
C12H18
162,27492
-29,8
225,1
84,3
0,862
1.4925
Heksametilbenzeno
87-85-4
C12H18
162,27492
165
256,6
104,3
1,063
1.5020
1-Fenilheksano
1077-16-3
C12H18
162,27492
-61
226
83,5
0,861
1.486
2-Fenilheksano
6031-02-3
C12H18
162,27492
-61
208
74,2
0,858
1.4920
3-Fenilheksano
4468-42-2
C12H18
162,27492
-55,4
213,1
74,2
0,858
1.486
1,3-Duizopropilbenzeno
99-62-7
C12H18
162,27492
-63
203,2
76,7
0,856
1.4880
1,4-Duizopropilbenzeno
100-18-5
C12H18
162,27492
-17
210,5
76,7
0,857
1.4880
2-Heptilbenzeno
2132-84-5
C13H20
176,3018
...
233,3
87,2
0,857
1.485
Heptilbenzeno
1078-71-3
C13H20
176,3018
-48
245,7
95
0,860
1.4880
Dufenilmetano
101-81-5
C13H12
168,23828
32,7
264,3
24,5
0,996
1,5720
1,3-Dubutilbenzeno
17171-74-3
C14H22
190,32868
-14,5
262,4
109,2
0,875
1.4890
1,3-Duizobutilbenzeno
4110949
C14H22
190,32868
-21
252,2
103,1
0,846
...
2-Oktilbenzeno
777-22-0
C14H22
190,32868
-38,9
252,6
99,6
0,857
1.4837
Oktilbenzeno
2189-60-8
C14H22
190,32868
36
261-263
107
0,858
1.483
3-Feniloktano
18335-15-4
C14H22
190,32868
-36,7
252,6
99,6
0,853
1.4850
4-Feniloktano
18335-17-6
C14H22
190,32868
-35,3
249,8
98,5
0,857
1.4870
1,3,5-Tris-1-propinilbenzeno
1100393-59-6
C15H12
192,26028
107
359,1
163,3
1,02
1.5835
1,3,5-Trialilbenzeno
21869040
C15H18
198,30792
95
336,5
156,7
0,918
1.6132
1,3,5-Triizopropilbenzeno
717-74-8
C15H24
204,35556
-7,16
238,6
86,7
0,845
1.4866
1,3,5-Tripropilbenzeno
15181-14-3
C15H24
204,35556
-26,7
261
85
0,853
1.4885
1-Nonilbenzeno
1081-77-2
C15H24
204,35556
-24,1
282,4
117
0,858
1.4860
2-Nonilbenzeno
...
C15H24
204,35556
-23,9
281,7
116,2
0,853
1.4870
3-Nonilbenzeno
...
C15H24
204,35556
-23,7
279,6
115,8
0,867
1.4870
4-Nonilbenzeno
...
C15H24
204,35556
-23,5
276,8
114,6
0,851
1.4870
1,2-Dupentilbenzeno
635-89-2
C16H26
218,38244
-15
294,6
130,3
0,867
1.4880
Dekilbenzeno
104-72-3
C16H26
218,38244
-14
299,5
126,8
0,858
1.4850
2-Fenildekano
4537-13-7
C16H26
218,38244
-15
289,1
123,2
0,856
1.4837
3-Fenildekano
4621-36-7
C16H26
218,38244
-14,7
291,3
122,7
0,857
1.4832
4-Fenildekano
4537-12-6
C16H26
218,38244
15,3
290,7
123,8
0,853
1.4835
Undekilbenzeno
6742-54-7
C17H28
232,40932
-5
315,8
137,6
0,855
1.4500
2-Fenilundekano
4536-88-3
C17H28
232,40932
-6
306,5
134,3
0,855
1.4823
3-Fenilundekano
4536-87-2
C17H28
232,40932
-5,72
302,3
131,6
0,838
1.4819
4-Fenilundekano
4536-86-1
C17H28
232,40932
-5,86
304,4
132,95
0,8465
1.4835
1,3-Dufenilbenzeno
92-06-8
C18H14
230,30916
86,8
365
175,7
1,25
...
1,4-Dufenilbenzeno
92-94-4
C18H14
230,30916
212,5
389
62,5
1,23
1.5500
1,3,5-Tributilbenzeno
841-07-6
C18H30
246,4362
2,95
329,6
149,5
0,833
1.4487
1,3,5-Triizobutilbenzeno
...
C18H30
246,4362
69,7
243,2
98,7
0,848
1.4789
1,3,5-Tri-t-butilbenzeno
1460-02-2
C18H30
246,4362
71,5
248
99,1
0,851
1.4948
Dodekilbenzeno
123-01-3
C18H30
246,4362
-3,5
331,4
144,8
0,849
1.4840
1,1,3-Trimetila-3-fenilindano
3910-35-8
C18H20
236,3568
52,5
308,5
156,5
0,976
1.5540
1,3-Duheksilbenzeno
65910-05-6
C19H32
260,46308
3,25
260,2
128,4
0,865
1.4835
Tridekilbenzeno
123-02-4
C19H32
260,46308
10
189
112
0,881
1.4820
1,3-Duheptilbenzeno
13215622
C20H34
274,48996
13
353,1
136,2
0,867
14827
Tetradekilbenzeno
1459-10-5
C20H34
274,48996
16
359,8
160,4
0,843
1.4820
1,3,5-Tripentilbenzeno
78870-40-3
C21H36
288,51684
20,7
371
175,6
0,837
1.4965
Pentadekilbenzeno
2131-18-2
C21H36
288,51684
22
372,8
167,4
0,856
1.4820
Heksadekilbenzeno
1459-09-2
C22H38
302,54372
27
385,2
174
0,855
...
Heptadekilbenzeno
14752-75-1
C23H40
316,5706
32
397
180,2
0,837
1.4810
1,3,5-Trifenilbenzeno
612-71-5
C24H18
306,40692
173
460
233,3
1,074
1.6190
Oktadekilbenzeno
4445-07-2
C24H42
330,59748
29
408,2
186,1
0,835
1.4810
Nonadekilbenzeno
29136-19-4
C25H44
344,62436
40
419,4
202
0,832
1.4570
1,3,5-Triheksilbenzeno
29536-28-5
C26H46
358,65124
34
440,2
210,2
0,8435
...
1,3,5-Triheptilbenzeno
29536-29-6
C27H48
372,67812
28
461
218,4
0,855
1.4835

Cikloalkanoj

redakti

Cicloalkano konsistas nur el hidrogeno kaj karbonatomoj aranĝitaj en strukturo enhavanta ununuran ringon[1] (eventuale kun flankaj ĉenoj), kaj ĉiuj karbon-karbonaj ligoj estas ununuraj.

Fizika tabelo de la ciklaj alkanoj

redakti
Kemia Nomo CAS-numero Formulo Molmaso
(gramoj)		 Fandopunkto
°C		 Bolpunkto
°C		 Ekflama
temperaturo
°C		 Denseco
g/ml		 Refrakta
indico
Ciklopropano
75-19-4
C3H6
58,08004
-128
-33
-100,5
0,619
1.4320
Ciklobutano
287-23-0
C4H8
56,10752
-90,6
12,5
-66,6
0,819
1.3752
Metilciklopropano
594-11-6
C4H8
56,10752
-177,3
0,5
-79,3
0,766
1.4200
Ciklopentano
287-92-3
C5H10
70,1344
-56,5
49,2
-372
0,751
1.4330
Cikloheksano
110-82-7
C6H14
86,17716
6,43
80,7
-18,3
0,779
1.4330
Vinilciklopentano
3742-34-5
C7H12
96,17228
-126,5
98,1
10
0,704
1.4360
Cikloheptano
291-64-5
C7H14
98,18816
-12
118,5
-6,1
0,811
1.4330
Metilcikloheksano
108-87-2
C7H14
98,18816
-126,3
101
-3,9
0,775
1.4231
Vinilcikloheksano
695-12-5
C8H14
110,19916
-69
128
21,1
0,805
1.4460
1,2-Dumetilcikloheksano
583-57-3
C8H16
112,21504
-74,7
125,9
15,6
0,778
1.4300
Ciklobutilbutano
13152-44-8
C8H16
112,21504
...
123
...
0,792
...
Ciklooktano
292-64-8
C8H16
112,21504
11,5
152
30
0,834
1.4843
Ciklopentilpropano
2040-96-2
C8H16
112,21504
-121,7
131,3
18
0,781
1.431
Etilcikloheksano
1678-91-7
C8H16
112,21504
-111
-168
35
0,788
1.4270
Izopropilcikloheksano
696-29-7
C8H18
114,23092
-89,4
151,9
35,6
0,802
1.4370
Propilcikloheksano
1678-92-8
C8H18
114,23092
-94,9
155,8
35
0,793
1.4320
Ciklopropilbenzeno
873-49-4
C9H10
118,1784
-31
175,3
39,5
1,006
1.5339
Ciklononano
293-55-0
C9H18
126,24192
11
169
42,8
0,853
1.4666
Ciklobutilbenzeno
4392-30-7
C10H12
132,20528
-17
198,8
65
0,978
1.5277
Vinilciklooktano
61142-41-4
C10H18
138,25292
-59,7
178,7
21
0,849
1.4970
Ciklodekano
293-96-9
C10H20
140,2688
10
201
65
0,871
1.433
Cikloheksilbenzeno
827-52-1
C12H16
160,25904
5
239°C-240
98,9
0,982
1.526
Ciklododekano
294-62-2
C12H24
168,32256
60
111
...
0,791
1.433
Cikloheptilbenzeno
4401-18-7
C13H18
174,28592
-5,65
263,1
106,4
0,925
1.5140
Ciklobutila nonano
126832-04-0
C13H26
182,34944
-47
239,6
90,4
0,813
1.4500
Heptilcikloheksano
5617-41-4
C13H26
182,34944
-30
245,4
93,2
0,817
1.444

Vidu ankaŭ

redakti

Referencoj

redakti
  1. ↑ Vd en NPIV pri "ringo" [1]

Eksteraj ligiloj

redakti
Bibliotekoj
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Alkano&oldid=8803402"
  NODES
Intern 1
mac 2
os 2