Antonio kaj Kleopatro

Antonio kaj Kleopatro aŭ Antonio kaj Cleopatra estas tragedio de William Shakespeare. Ĝia unua ludado estis elfarita ĉirkaŭ 1607, ĉe aŭ la Teatro Blackfriars aŭ ĉe la Globa Teatro. Ties unua eldono estis en 1623, sub la titolo The Tragedie of Anthonie, and Cleopatra.

La unua paĝo de Antony and Cleopatra eldonita en 1623.

Antonio kaj Kleopatro 4.4/11 (Edwin Austin Abbey, 1909)

La intrigo estas bazita sur traduko de Thomas North al la angla en 1579 de la Vivoj de Plutarko el antikva greko kaj sekvas la interrilaton inter Cleopatra kaj Marko Antonio ekde la Sicilia ribelo ĝis la memmortigo de Kleopatro dum la Batalo de Aktio. La ĉefa antagonisto estas Oktavio Cezaro, unu el la anoj de la Dua triumviraro kaj la unua imperiestro de la Romia Imperio. La tragedio estas plejparte fiksita en la Romia Respubliko kaj Ptolemea Egiptio kaj estas karakterizita de rapidaj movoj en geografia loko kaj lingva registro kiel ĝi alternas inter volupta, sprita Alexandrio kaj pli pragmata, malluksa Romo.

Scenaro

Kleopatro de John William Waterhouse (1888)

Marko Antonio —unu el la triumviroj de la Romia Respubliko— neglektis lia soldataj devoj post kiam ekkonis la reĝinon de Egiptio, Kleopatro. Li ignoras la hejmajn problemojn de Romo, eĉ la fakton ke lia tria edzino Fulvia ribelis kontraŭ Oktavio kaj estis mortita.

Oktavio vokas Antonion reen al Romo por helpi lin en batalo kontraŭ Seksto Pompeo, Menecrates kaj Menas, tri fifamaj piratoj de Mediteraneo. Ĉe Aleksandrio, Kleopatro petegas ke Antonio ne iru kaj kvankam li multfoje asertas lian profundan pasian amon por ŝi, li poste foriras.

La triumviroj renkontas en Romo, kie generalo Agrippa, sugestas ke Antonio geedziĝu la fratinon de Oktavio, por fortigi la amikecon inter la du viroj. Antonio akceptas. la leŭtenanto de Antonio Enobarbus, tamen, scias ke ŝi neniam povos kontentigi lin post Kleopatro. En Egiptio, Kleopatro ekcias pri la edziĝo de Antonio kaj faras furiozan venĝon kontraŭ la mesaĝisto kiu alportas la sciigon al ŝi.

Antaŭ la batalo, La triunviroj proponis batalhalton al Seksto Pompeo. Li povas reteni Sicilion kaj Sardinion, sed li devas helpi kontraŭ la piratojn kaj sendi tributojn. Post iu hezito, Seksto konsentas. Post tio Antonio foriras Romon kaj iras al Ateno, sed Oktavio kaj Lepido rompas la batalhalton kaj atakas Sekston. Tio ĉi estas malŝatita de Antonio, kiu furiozas.

Batalo de Actium de Laureys a Castro (1672).

Antonio revenas al Egitio kaj kronas Kleopatron kaj lin mem kiel regantojn de Egiptio kaj la orienta triono de la Romia Respubliko. Oktavio restas tre malkontentigita kun Antonio.

Antonio preparas batalon kontraŭ Oktavio. Enobarbus instigas ke Antonio batalu sur lando, kie li havas la avantaĝon, anstataŭ sur maro, kie la mararmeo de Oktavio estas pli granda, pli movebla kaj pli bone pilotata. Antonio forĵetas la konsilon. Kleopatro promesas ŝian helpon al Antonio. Tamen, dum la Batalo de Aktio ĉe la okcidenta marbordo de Grekio, Cleopatra fuĝas kun ŝia sesdek ŝipoj kaj Antonio sekvas ŝin, lasanta liajn mararmeon. Hontita de kio li faris por la amo de Kleopatro, Antonio riproĉas ŝin, sed ankaŭ pardonas ŝin pro amo.

Oktavio proponas ke Kleopatro lasu Antonion kaj venu al lia flanko. Ŝi hezitas kaj flirtas kun la mesaĝisto. Tion Antonio aŭdas kaj kolere kondamnas ŝian konduton. Denove li pardonas ŝin.

En la antaŭtago de la batalo, la soldatoj de Antonio aŭdas strangan brulon, kiun ili interpretas kiel la dio Herkulo forlasanta lian protekton al Antonio. Cetere, Enobarbus forkuras kaj iras al Oktavia flanko.

Antonio perdas la batalon kaj li kulpigas Kleopatron, ĉar ŝi ne sendis helpon al li. Kleopatron sendas falsan novaĵon ke ŝi memmortiĝis. Ŝi ŝlosiĝas ŝin mem en ŝia monumento kaj atendas la revenon de Antonio por vidi ŝian kadavron.

Ŝia plano misbaraktiĝas: anstataŭ rapida reveno en pento por vizito al la "mortintan" Kleopatro, Antonio decidas ke lia propra vivo estas ne pli valoras la penon kaj provas mortigi sin mem, sed nur sukcesas vundiĝi. En granda doloro, li ekscias ke Kleopatro estas efektive viva. Li estas portata ĝis ŝi en ŝia monumento kaj mortas en ŝiaj brakoj.

Kleopatro kaj la Kamparano, Eugène Delacroix (1838)

Ĉar Egiptio estis venkita, la kaptita Kleopatro estas sub la gardo de Romiaj soldatoj. Ŝi provas mortiĝi per ponardo, sed Proculeius senarmigas ŝin. Dolabella sekrete avertas ŝin ke Oktavio celas paradi ŝin ĉe lia Romia triumfo. Cleopatra amare antaŭvidas la senfinajn hontigojn atendanta ŝin kaj mortiĝas per venena piko de serpento aspidon, imaganta ke ŝi renkontos Antonion denove en la postvivo..

La Morto de Cleopatra de Reginald Arthur (1892)

En Esperanto Aperis

La verko estis tradukita de Stephen A. Andrew kaj eldonita de Esperanto Publishing Company ĉirkaŭ 1947 kun la titolo Antonio kaj Kleopatro.

„ La kuraĝulo estas tiu, kiu provas traduki unu el la plej gloraj dramoj de Shakespeare, ĉar jam antaŭe li scias, ke la rezulto estos nur pala ombro de la originalo. La vortojn oni povas traduki, kaj la skeleton de la dramo konservi, sed la majeston, la noblecon, la atmosferon, entute la efikon de la originalo povus alilingvigi nur tradukisto elstare brila. Nu, S-ro Andrew ne pretendas esti tia geniulo. Antaŭparolo li difinas sian liniigitan celon : “ne nur efektivigi sufiĉan klarigon de ĉiu dubsenca esprimo en la originalo, sed ankaŭ kiel eble plej multe faciligi la kompreneblecon de la dramo en ĉiu alia rilato”. Por simpligi la taskon, li ne imitas la senliman versformon de la originalo, sed faras tradukon tute prozan. Tiu limigita celo estas laŭdinda, kaj fakte li sukcesas grandaparte ĝin trafi ; do ni gratulas lin. Komparante la tekstojn Anglan kaj Esperantan, mi ricevis du fortajn impresojn. La Anglaj senrimaj versoj de la originalo prezentas ian vortbildon, kiun oni devas ensorbi kiel tuton ; kaj tion farante, oni ricevas emociigan impreson. Kontraŭe, la Esperantaj frazoj de la traduko estas konstruitaj el raciaj elementoj, kaj efikas pli rekte je la menso de la leganto. La unua incitas la imagon, kaj iel mistike vokas al la homareco de la leganto : la dua precize kaj kvazaŭ afereme klarigas la penson de la verkinto. Jen, tutsimple, la diferenco inter majstraĵo de poeto kaj prozaĵo de lertulo. Ni tamen ne forgesu, ke la dramo estas teatrado, kaj ke por taŭge juĝi la sukceson de la traduko, ni devus ĝin aŭdi kaj vidi en la teatro. S-ro Andrew opinias, ke krom Zamenhof mem, neniu sukcesis inde Esperantigi Shakespeare. Eble li pravas. Tamen ni, kiuj ĉeestis la prezenton de “Sonĝo de Someromeza Nokto” en Bristol pasintjare, povas certigi, ke F-ino Briggs kaptis ion pli ol la nura signifo de la vortoj, ŝia traduko, en la buŝoj de inspiritaj geaktoroj, ĉarmis la orelojn kaj rekreis la fean, romantikan etoson de la originalo. Sendube la traduko de S-ro Andrew estas meritoplena. Sed ĉu sur la scenejo liaj rektaj kaj logikaj esprimoj same efikus, kiel la noblaj (sed iam malfacile kompreneblaj) frazoj de Shakespeare, mi dubas. Liberiginte sin de traduko metrika, S-ro Andrew akiris plenan liberecon pri vortordo, kaj tio sendube helpis al klareco. Tamen la “ordinareco” de la lingvaĵo en la traduko povas malhelpi al la elmontro de alteco kaj profundeco ĉe la karakteroj de la roluloj. En siaj plej noblaj kaj plej malesperaj momentoj en la traduko Antonio parolas en lingvaĵo, kiu ne multe diferencas de tiu de la ordinara klerulo. Same en la traduko Kleopatro ne estas tiom majesta en sia kolerego, aŭ tiom vere sorĉoplena en sia amfrenezo. Iel io mankas. Skribinte tion, mi ripetas, ke S-ro Andrew sukcesis fari meritoplenan tradukon konforme al sia limigita celo. Zorge mi komparis linion kun linio, kun helpo de glosaro por la. Angla originalo ; kaj mi konstatas, ke preskaŭ senescepte li kaptis la esencon de la frazo. Pri bagateloj oni povas ĉikani : la superflua uzo de kiu ajn, du, cu ne : enŝteliĝis kelke da Anglicismoj —Estu mallonga (koncize, do), vi havis (ĝuis) gajan tempon : ne mankas eraroj—nesatigeblaj saŭcoj (ĉu saŭco estas satigebla ?), masiva (martelitaj oro, reveni (ofte uzata anstataŭ reiri), fiŝkaptanta kapablo (kapablofiŝkapti). Iufoje S-ro Andrew forgesas, ke la aktoro devas elbuŝigi la vortojn : ekz., la neniam-diboĉlaciĝebla Antonio ! Preso kaj papero konformas al la kutime alta nivelo de E.P.C. (tamen sur p. 17 ŝvito-dorantoj d.e. ŝvit-odorantoj). La prezo estas modesta, kaj la entreprenemo de E.P.C. meritas nian subtenon. ” — W. A. Gething. La Brita Esperantisto - Numeroj 505-506 maj-jun 1946

Roma pentraĵo de la Domo de Giuseppe II, Pompeii, frue 1a jarcenta AD, plej probable prezentanta Cleopatra VII, portanta ŝian reĝan diadem, konsumanta venenon en ago de suicido, dum ŝia filo Caesarion, ankaŭ portanta reĝan diadem, starejoj malantaŭ ŝi