Aragonio

Aragonio kun sufikso -io estas nomo uzata por la regiono de nordoriento de Hispanio, nome Aragono, kiam ĝi estas pli malpli politike sendependa aŭ aŭtonoma.

Aragonio
Regiono
Blazono
Estas historia lando, reĝlando, suverena ŝtato, administra divido de Hispanio [+]
Lando	Hispanio
- koordinatoj	41° 39′ 0″ N, 0° 54′ 0″ U (mapo)41.65-0.90000000000001
Aragonio (Tero)
Aragonio (Aragono) DEC
Aragonio
Vikimedia Komunejo:  Kingdom of Aragon [+]

Aragono estis sendependa reĝlando dum la mezepoko, en la procezo de Rekonkero de la arabe okupita teritorio fare de la kristanoj. Ĝi poste unuiĝis kun la teritorioj de la kataluna rekonkero, por formi la Kronlandon de Aragono, kiu inkludis la nunajn regionojn de Aragono, Katalunio, Valencio kaj Balearoj. Ĝi poste unuiĝis kun Kastilio por formi la hispanan reĝlandon. Tamen, Aragono plu konservis parton de aŭtonomio, ĝis la alveno de la Burbona dinastio, komence de la 18-a jarcento. Post la nova administra organizado de Hispanio, Aragono denove havas aŭtonoman registaron kaj Parlamenton (Aragonaj Kortezoj).

Ĝenerale tiu situacio de sendependeco aŭ aŭtonomio okazis:

• En la Mezepoko kiam ekzistis la regno de Aragono aŭ regno de Aragonio kun reĝoj kiuj foje regis ankaŭ sur Katalunio ĉu kun kronoj en la sama persono ĉu pro unuigo de ambaŭ landoj. Tio daŭris ĝis kiam Fernando la 2-a geedziĝis kun Izabela la 1-a kies heredontoj jam heredis la tutan Hispanion, kvankam nominale la regno de Aragono daŭris.

La aŭtonoma Aragonio en 1936 (ruĝe), flave la militfronto, blue la faŝisma zono.

• Dum la Hispana Revolucio (1936) kio okazis samtempe kun la Hispana Enlanda Milito, kiam oni organizis eksperimentan kolektivan ekonomian sistemon sub kontrolo de anarkiismaj sektoroj, kio daŭris pli precize ekde julio 1936 ĝis aŭgusto 1937, kiam tiu sistemo estis nuligita de la trupoj sub kontrolo de komunistoj.
• En la demokratia epoko de la lasta kvarono de la 20-a jarcento oni starigis sistemon de aŭtonomaj komunumoj, per kiu la iamaj regionoj ekprenis parton de decidpovon, tiele Aragono iĝis denove decidpova politika sistemo nomebla Aragonio.

Vidu ankaŭ

• Aragona naciismo
• Regiona Konsilantaro de Defendo de Aragono

Referencoj

• Alardo Prats, "Fronto k postfronto de Aragonio", Oficejo pri la Eksterlanda Propagando de CNT-FAI, Esperanto-Sekcio, Barcelono, 1938. Elhispanigis Pario.
• Julián Casanova, "Anarquismo y revolución en la Sociedad Aragonesa Rural (1936-1938)", Siglo XXI, Madrid, 1985.