Driopterido
La plantgenro de la Driopteridoj aǔ latine Dryopteris apartenas al la familio de la Driopteridacoj (Dryopteridaceae). Ekzistas ĉ. 150 specioj, kiuj estas disvastigitaj sur la norda hemisfero. Ankaŭ ekzistas multaj hibridoj, kiuj precipe estas breditaj en la viktoria epoko de Anglujo. Tiam filikoj en la ĝardenoj estis tre popularaj.
 | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 vera driopterido (Dryopteris filix-mas)
| ||||||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||||||
Priskribo
redakti
La Dryopteris-specioj havas tre dikan, mallongan kaj kun brunaj skvamoj kovratan rizomon. La folioj estas simple aǔ duoble pinataj. Ili havas fortan tigon. La folioplato estas apenaǔ pli mallarĝa ol la bazo kiu estas karakterizaĵo por distingi driopteridon de la Atirio (Athyrium) .
La sporoj estas en grandaj soroj sur la malsupra surfaco de la folio.
Sistematiko kaj distribuado
redaktiKelkaj specioj estas rigardataj de kelkaj aŭtoroj al la genroj Ctenitis aǔ Thelypteris. Kelkaj aŭtoroj metas Dryopteris-specioj al la genroj Aspidium kaj Nephrodium. Ĉe la plej multaj specioj la maturaj sporoj nepre necesas por distingi la speciojn.
La genro Drioptero havas pli ol 150 kaj verŝajne pli ol 280 speciojn. Ili troviĝas en la tuta mondo. En Mezeǔropo hejmiĝas:
- skvama driopterido (Dryopteris affinis (LOWE) FRASER-JENK.), hejmregiono: Eǔropo, proksima oriento. Kun pluraj subspecioj, kiuj ankaŭ estas rigardataj de kelkaj aŭtoroj ankaŭ kiel propra specioj.[1]
- Dryopteris carthusiana (VILL.) H.P.FUCHS, sin.: Dryopteris spinulosa (MUELL.) WATT), hejmiĝas em Eǔropo kaj okcidenta Azio.
- Dryopteris cristata (L.) A.GRAY), La hejmlando estas: Eǔropo, okcidenta Sibirio, Kanado, Usono.
- larĝfolia driopterido (Dryopteris dilatata (Hoffm.) A.Gray), Hejmregiono : Eǔropo, Okcidenta kaj norda Azio, Nordameriko, Gronlando.
- Dryopteris expansa (C.PRESL) FRASER-JENK. & JERMY), Disvastigejo: Eǔropo.
- Vera driopterido (Dryopteris filix-mas (L.) SCHOTT), Hejmregionoj : Eǔropo, Azio, Nordafriko, Ameriko.
- Dryopteris oreades FOMIN, hejmregiono: Eǔropo kaj Kaǔkazio.
- Dryopteris remota (A. BRAUN EX DÖLL) DRUCE, Disvastigejo: Eǔropo kaj Turkujo.
- Dryopteris villarii (BELLARDI) WOYNAR EX SCHINZ & THELL.), Disvastigejoj: montaroj de Eǔropo, okcidenta Azio kaj nordokcidenta Afriko.
En Mezeǔropo troviĝas (elekto):
- Dryopteris aemula (AITON) KUNTZE, Hejmregionoj: Azoroj, Nordhispanujo, Franĉujo, Britaj insuloj, Turkujo.
- Dryopteris arguta (KAULF.) WATT
- Dryopteris atrata (WALL.) CHING, hejmregionoj: Nordhindujo,Ĉinujo, Tajvano, Japanujo.
- Dryopteris clintoniana (D.C.EATON) DOWELL, Hejmregiono: Kanado kaj Usono.
- Dryopteris crassirhizomaNAKAI, hejmregiono: Japanujo, Koreujo, Manĉurio, Saĥalino.
- Dryopteris cycadina (FRANCH. & SAV.) C.CHR., Hejmregiono: Ĉinujo, Japanujo.
- Dryopteris dickinsii (HOFFM.) A.GRAY, Hejmregionoj: Ĉinujo, Japanujo.
- Dryopteris erythrosora (D.C.EATON) KUNTZE), Hejmregionoj: Ĉinujo, Koreujo, Japanujo, Tajvano, Filipinoj. Kun plurqaj subspecioj.
- odoranta driopterido (Dryopteris fragrans (L.) SCHOTT), Hejmregionoj: Azio, Nordameriko kaj Groenlando, troviĝas en Eǔropo nur en norda Suomujo kaj nordokcidenta Ruslando.
- Dryopteris glabra (BRACK.) KUNTZE, hejmregionoj estas Havajo kaj Tahitio.
- Dryopteris goldieana (HOOK. EX GOLDIE) A. GRAY),hejmregiono: Kanado kaj Usono.
- Dryopteris hirtipes (BLUME) KUNTZE, hejmregionoj: Himalajo, Hindujo, Srilanko, Sudĉinujo, Hindoĉino, Malaja duoninsulo, Polinezio.
- Dryopteris hondoensis KOIDZ., hejmregiono: Japanujo.
- Dryopteris macropholis LORENCE & W.L.WAGNER, Hejmregiono: Markizinsuloj
- Dryopteris marginalis (L.) A.GRAY, hejmregiono: Kanado kaj Usono.
- Dryopteris odontoloma C.CHR., hejmregiono: Himalajo.
- Dryopteris sieboldii VAN HOUTTE, KUNTZE, hejmregiono: Japanujo, Tajvano.
- Dryopteris stewartii FRASER-JENK., hejmregiono: Himalajo, Ĉinujo.
- Dryopteris sweetorum LORENCE & W.L.WAGNER, hejmregiono: Markizinsuloj
- Dryopteris tokyoensis (MAKINO) C.CHR., hejmregiono: Japanujo, Koreujo.
- Dryopteris uniformis (MAKINO) MAKINO, hejmregiono: Japanujo, Sudkoreujo, Ĉinujo.
- Dryopteris wallichiana (SPRENG.) HYL.), hejmregiono: Pakistano, Nepalo, Birmo, Ĉinujo.
Uzado
redaktiLa Dryopteris-specioj enhavas en la rizomoj floroglucinkombinaĵojn („filizino“) – t. e. medicine efikaj substancoj, kiuj bremsas la multobligadon de intestaj parazitoj. La ekstraktoj estis uzataj por kuraci cestodojn. Tial la planto nomiĝas en kelkaj lingvoj, ekzemple en la germana lingvo, vermfiliko.
Referencoj
redakti- ↑ Christenhusz, M. & Raab-Straube, E. von (2013): Lycopodiophytina. – In: Euro+Med Plantbase - the information resource for Euro-Mediterranean plant diversity. Datenblatt Dryopteris In: Euro+Med Plantbase - the information resource for Euro-Mediterranean plant diversity.
Literaturo
redakti- Bernhard Marbach, Christian Kainz: BLV Naturführer Moose, Farne und Flechten. blv, München 2002, ISBN 3-405-16323-4.
- Walter Erhardt, Erich Götz, Nils Bödeker, Siegmund Seybold: Der große Zander. Enzyklopädie der Pflanzennamen. Band 2. Arten und Sorten. Eugen Ulmer, Stuttgart (Hohenheim) 2008, ISBN 978-3-8001-5406-7.