Genezo

Genezo (mallonge Gen) estas la unua libro (de la Malnova Testamento) en la Biblio. Ĝi estas la unua el la kvin libroj de Moseo, kiuj nomiĝas hebree Torao (kiu estas parto de la Tanaĥo), greke Pentateŭko.

Genesis
literatura verko • libro de la Biblio
Aŭtoroj
Lingvoj
Lingvo	Biblia Hebrea lingvo
Eldonado
Ĝenro	sankta libro
Partoj • Genezo 1 • Genezo 2 • Genezo 3 • Genezo 4 • Genezo 5 • Genezo 6 • Genezo 7 • Genezo 8 • Genezo 9 • Genezo 10 • Genezo 11 • Genezo 12 • Genezo 13 • Genezo 14 • Genezo 15 • Genezo 16 • Genezo 17 • Genezo 18 • Genezo 19 • Genezo 20 • Genezo 21 • Genezo 22 • Genezo 23 • Genezo 24 • Genezo 25 • Genezo 26 • Genezo 27 • Genezo 28 • Genezo 29 • Genezo 30 • Genezo 31 • Genezo 32 • Genezo 33 • Genezo 34 • Genezo 35 • Genezo 36 • Genezo 37 • Genezo 38 • Genezo 39 • Genezo 40 • Genezo 41 • Genezo 42 • Genezo 43 • Genezo 44 • Genezo 45 • Genezo 46 • Genezo 47 • Genezo 48 • Genezo 49 • Genezo 50 vd
Roluloj Javeo • Adamo • Eva • Noa • Abrahamo • Sara • Isaak • Rebeka • Jakobo • Jozef • Habelo • Kaino • Set • Iŝmael • Hagar • Teraĥ • Naĥor • Lot • Betuel • Esav • Milka • Benjamen • Ŝem • Ĥam • Jafet • Judit • Labano • Metuŝelaĥ • Tubal-Kain • Ĥanoĥo • Jared • Nimrod • Haran • Lemeĥ • Lemeĥ • Bilha • Zilpa • Tamar • Onan • Efron • Kedorlaomer • Melkicedek • Bera • Amrafel • Arjoĥ • Tidal • Eliezero • Potifar • Efraim • Manase • Perec • Kanaano • Enoŝ • Jubal • Ada • Jabal • Abimeleĥ • Serpent of Eden vd

Hebrea biblio
Tanaĥo Leĝo de Moseo (Torah) • Libro de Genezo • Libro de Eliro • Libro de Levidoj • Libro de Nombroj • Libro de readmono Profetaj libroj (Nevi'im) Unuaj profetoj • Josuo • Juĝistoj • 1-a libro de Samuel • 2-a libro de Samuel • 1 Reĝoj • 2 Reĝoj Postaj profetoj • Jesaja • Jeremia • Jeĥezkel Malgrandaj profetoj • Hoŝea • Joel • Amos • Obadja • Jona • Miĥa • Naĥum • Ĥabakuk • Cefanja • Ĥagaj • Zeĥarja • Malaĥi La skribaĵoj (Ketuvim) Poetaj libroj • Psalmoj • Proverboj • Ijob Kvin solenaj volvolibroj • Alta kanto de Salomono • Rut • Plorkanto • Predikanto (Kohelet) • Ester Historiaj libroj • Daniel • Ezra • Neĥemja • 1-a Kroniko • 2-a Kroniko
Judisma portalo Malnova Testamento Pentateŭko • Libro de Genezo • Libro de Eliro • Libro de Levidoj • Libro de Nombroj • Libro de Readmono Historiaj libroj • Josuo • Juĝistoj • Rut • 1-a de Samuel • 2-a de Samuel • 1 Reĝoj • 2 Reĝoj • 1-a Kroniko • 2-a Kroniko • Ezra • Neĥemja • Ester Saĝeco & Poetaro • Ijob • Psalmoj • Proverboj • Predikanto • Alta Kanto de Salomono Profetaj libroj Grandaj profetoj • Jesaja • Jeremia • Plorkanto • Jeĥezkel • Daniel Malgrandaj profetoj • Hoŝea • Joel • Amos • Obadja • Jona • Miĥa • Naĥum • Ĥabakuk • Cefanja • Ĥagaj • Zeĥarja • Malaĥi

Nomo

La libro nomiĝas

• en la hebrea: בראשית ("en la komenco") laŭ la unuaj vortoj
• en la greka Septuaginto: (LXX) ΓΕΝΕΣΙΣ
• en la latina Nova Vulgato: Liber Genesis (libro de la genezo).

Genezo signifas "estiĝo", "formiĝo", "historia deveno". La libro nomiĝas tiel, ĉar ĝi rakontas pri la ekesto de la mondo, pri la plej frua historio de la homo, kaj pri la komenco de la popolo Izrael.

Aŭtoro

Longe oni opiniis, ke ĝin verkis la profeto Moseo laŭ Dia revelacio, sed hodiaŭ la plejmulto de la teologoj estas konvinkita, ke diversaj aŭtoroj ĝin verkis dum multe da tempo.

Detalojn vidu ĉe Pentateŭko!

Enhavo kaj strukturo

Lot kaj liaj filinoj laŭ Lucas van Leyden

Jen ebla dispozicio:

• Komencoj (Gen 1,1 - 11,9)
• La patriarkoj (Gen 11,10 - 36,43)
  • Abraham
  • Isaak
  • Jakob
• La filoj de Jakob (Gen 37 - 50)
  • Ruben • Simeon • Levi
  • Jehuda • Zebulun • Isaĥar
  • Dan • Gad • Aŝer
  • Naftali • Jozef (liaj filoj: Efraim • Manase) • Benjamin

Jen kelkaj konataj perikopoj el Genezo:

• La unua homo, Adam, estas kreata el polvo de la tero.
• Eva estas kreata el Adam.
• Post la peko, Adam kaj Eva estas forpelataj el la Edena ĝardeno.
• Kain mortigas sian fraton Habel.
• Per la diluvo pereas ĉio viva krom Noa kaj tiuj, kiuj estas en la arkeo.
• La homoj en Babelo (Babilono) konstruas turon ĝisĉielan, kaj Dio konfuzas ilian lingvon.
• Dio promesas al Abraham landon, idojn kaj benon.
• Dio faras interligon kun Abraham kaj Sara.
• Abraham estas preta oferi sian propran filon Isaak.
• Jakob vidas en sonĝo ŝtuparon ĝis en la ĉielon.
• La fratoj de Jozef forvendas lin en Egiptujon.

Resumo

Genezo rakontas la historiojn de la kreadon de la universo kaj de la unuaj homoj - Adamo, Evo, Kaino kaj Habelo. Ĝi ankaŭ rakontas pri la grandegan diluvon, la historion de Noa kaj la konstruadon de la Turo de Babel.

La libro poste koncentriĝas ĉefe sur la biografioj de la patriarkoj Abrahamo, Isaako kaj Jakobo, kaj ilia familia historio. Ĝi priskribas Dion kiel kreinton kaj reganton de la universo, kiu elektas israelajn patriarkojn por esti lia popolo kaj subigi al ili ĉiujn naciojn sur la tero.

Interesaj temoj inkluzivas la rilaton inter Dio kaj homoj, peko kaj puno, elektiteco fare de Dio kaj dia promeso. La libro fontas multajn fundamentajn temojn kaj motivojn de la Malnova Testamento.

La mito de la Babelturo

En Genezo estas la rakonto pri la Babelturo, kiu poste iĝos mito pri la ekesto de la lingva diverseco kaj fundamenta elemento dum la kreado de Esperanto, kiu iel klopodos por nuligi tiun "malbenon". La geneza teksto diras jene:

„ Sur la tuta tero estis nur unu lingvo kaj unu parolmaniero. Kaj kiam ili ekiris de la oriento, ii trovis valon en la lando Ŝinar kaj tie ekloĝis. Kaj la homoj diris unu al alia: Venu, ni faru brikojn kaj ni brulpretigu ilin per fajro. Kaj la briko fariĝis por ili ŝtonoj, kaj la bitumo fariĝis por ili kalko. Kaj ili diris: Venu, ni konstruu al ni urbon, kaj turon, kies supro atingos la ĉielon, kaj ni akiru al ni gloron, antaŭ ol ni disiĝos sur la supraĵo de la tuta tero. Kaj la Eternulo malleviĝis, por vidi la urbon kaj la turon, kiujn konstruis la homidoj. Kaj la Eternulo diris: Jen estas unu popolo, kaj unu lingvon ili ĉiuj havas: kaj je, kion ili komencis fari, kaj ili ne estos malhelpataj en ĉio, kion ili decidis fari. Ni malleviĝu do, kaj Ni konfuzu tie ilian lingvon, por ke unu ne komprenu la parolon de alia. Kaj la Eternulo disigis ilin de tie sur la supraĵon de la tuta tero, kaj ili ĉesis konstrui la urbon. Tial oni donis al ĝi la nomon Babel, ĉar tie la Eternulo konfuzis la lingvon de la tuta tero kaj de tie la Eternulo disigis ilin sur la supraĵon de la tuta tero. ”

Teksto en Esperanto

Zamenhof tradukis la Genezon aparte en 1911 kaj post ĝi estis inkludigita kiel parto de la Biblio kun kelkaj modifoj de la eldonistoj.

La unua versio de la Genezo estis

• Genezo, unua libro de la Biblio, el la originalo tradukita. Eld. Hachette & Cie., Parizo, 1911, (20 X 16), 120 paĝoj.

La (iom prilaborita) traduko de Zamenhof estas trovebla

• paperforme:
  • en la esperanta Biblio:
    IKUE kaj KELI (ed.): Biblio, eldonejo KAVA-PECH, Dobřichovice (Praha) 2006, ISBN 80-85853-90-6
• diversloke enrete:
  • Aŭstria Nacia Biblioteko
  • (je 2012-03-24, ne plu : https://web.archive.org/web/20010413214811/http://www.geocities.com/kalblando/biblio/genezo.htm (x-forme, kun versiklonombroj))

Recenzoj

Pri la unua eldono de 1911.

„ Nia kara majstro, kiu jam antaŭe esperantigis la Psalmaron , la Sentencojn de Salomono kaj la Predikanton, estas komencinta sisteman tradukon de la Biblio kaj nun prezentas al la esperantistaro la esperantigitan tekston de Genezo, kiu estos baldaŭ sekvata de la libro Eliro . D-ro Zamenhof nur pritraktos la Testamenton Malnovan , ĉar la lingvon en kiu ĝi estas verkita, li «laŭ sia opinio sufiĉe konas » por ke li povu entrepreni la tradukadon. « Kian ajn vidpunkton — li diras en la antaŭparolo de Genezo — ĉiu el ni havas pri religiaj aferoj, neniu (eĉ plej granda malamiko de ĉia religio) povas nei ke el la tuta ĝisnuna literaturo de la homaro la plej grava verko sendube estas la Biblio. Posedi ĝin en bona esperanta traduko estas por nia afero eksterordinare grava.» Proprascie mi ne povas juĝi pri la fideleco de la traduko. Sed mi aŭdis pri tio la opinion de tre kompetenta esperantisto, kiu dum pli ol kvardek jaroj faras profundan studadon de la Biblio, kaj kiu esprimis pri la esperanta teksto de Genezo la plej grandan laŭdon kaj admiron. ” — Belga Esperantisto n030 (apr 1911)

Vidu ankaŭ

• Skanaĵo de Esperanto-traduko de LLZ en Vikimedia Komunejo
• la Genezo en traduko de L. L. Zamenhof en vikifontaro

• Tanaĥo
• Leĝo de Moseo
• Nova testamento