Ĝardenruĝvostulo

La Ĝardenruĝvostulo, Fenikuro, Komuna ruĝvostulo, aŭ simple Ruĝvostulo, ĉar temas pri la plej komuna, disvastigata kaj tipa specio de la genro, (Phoenicurus phoenicurus) estas specio de birdo de la familio de Muŝkaptuledoj kaj la genro de Phoenicurus, Ruĝvostuloj laŭ popola nomigo aŭ Fenikuroj laŭ adapto de la scienca nomo. La latina scienca nomo de la genro devenas el latinigitaj vortoj de la antikva greka kiuj signifas “purpura” aŭ “ruĝa” (feniko) kaj “vosto” (uros) kaj fakte la plej karaktera eco de la genro estas longa ruĝeca vosto el la nuanco de brikopulvoro pli malpli. La specifa parto de la scienca nomo simple ripetas la unuan vorton pri la genro, ĉar temas pri la tipa specio.

Kiel legi la taksonomion Ĝardenruĝvostulo
Ĝardenruĝvostulo, masklo Alvoko Ino
Biologia klasado
Regno: Animaloj Animalia Filumo: Ĥorduloj Chordata Klaso: Birdoj Aves Ordo: Paseroformaj Passeriformes Familio: Muŝkaptuledoj Muscicapidae Genro: Phoenicurus Specio: Ph. phoenicurus'
Dunomo
Phoenicurus phoenicurus (Linnaeus, 1758)
Konserva statuso
Konserva statuso: Malplej zorgiga
Natura arealo  Reproduktaj teritorioj  Migrado  Vintrejoj Natura arealo  Reproduktaj teritorioj  Migrado  Vintrejoj
Subspecioj
Phoenicurus phoenicurus phoenicurus Komuna ruĝvostulo Phoenicurus phoenicurus samamisicus Sudorienta komuna ruĝvostulo
Aliaj Vikimediaj projektoj

Tiu birdo estas somera vizitanto en Eŭropo. Ties vintrejoj estas en norda Afriko. La masklo de la Ĝardenruĝvostulo unue alvenas en aprilo[1], ofte kelkajn tagojn antaŭ la inoj. Ĝi estas birdo de arbaroj kaj malfermaj parkoj, ĉefe kie la ligno estas sufiĉe malnova por havigi fendojn kaj truojn taŭgajn por la nesto. La ino demetas 5 aŭ 6 helbluajn ovojn dum majo; raras dua ovodemetado.

En multaj de ties biotopoj kaj kondutaroj la Ĝardenruĝvostulo montras similecon kun la Eŭropa ruĝgorĝulo. Ili havas saman ĝeneralan konduton de la ampleksa grupo de saksikoloj kaj similaj genroj kaj estas samgrandaj (14 cm longaj). Inter la eŭropaj birdoj estas nekonfuzebla specio, ĉar nur la Nigra ruĝvostulo (Phoenicurus ochrurus) havas similan voston, sed estas sufiĉe diferenca kaj pli nigra.

Pentraĵo de ruĝvostulo, kie la frunto aperas nigre anstataŭ blanke, dum la blanka supra parto devus esti jam griza.

Alteriĝo

Phoenicurus phoenicurus phoenicurus - MHNT

La masklo somere havas ardezgrizajn kronon kaj suprajn partojn, escepte la pugo kaj vosto, kio, kiel la flankoj kaj malsupra brusto kaj subflugiloj estas ruĝecoranĝaj. La frunto kaj superokula strio estas blankaj; la vizaĝo kaj gorĝo estas nigraj. La flugiloj kaj la du centraj vostoplumoj estas brunaj. La oranĝo en flankoj nuancas al preskaŭ blanko en ventro. La beko kaj kruroj estas nigraj. Aŭtune, larĝaj margins malheligas la kolorojn de la masklo, kio aspektas kiel malpure eluzita.

La ino estas pli bruna, kun pli palaj subaj partoj; ŝi havas nek nigron nek grizon, kaj ŝia gorĝo estas blankeca, sed havas la saman ruĝecan voston kun bruna centro kiel la masklo.

La kanto de la masklo estas simila al tiu de la ruĝgorĝulo, sed nur kiel komenco, ĉar malpliiĝas al malforta fino.

La Ĝardenruĝvostulo manĝas farante eksaltojn super preterpasantaj insektoj, kaj plej parto de ties manĝo konsistas el kunflugilaj insektoj. La alvoko estas kiel de saksikolo kaj la alarmo plendema ununura noto, uiit, kiel tiu de Troglodito.

Tiu palearktisa specio ŝajne nur laŭ distingoj rilatas al aliaj membroj de la genro Phoenicurus. Ties prauloj ŝajne estis la unuaj ruĝvostuloj kiuj disvastiĝis en Eŭropo; ili ŝajne diverĝis el la grupo de la Nigra ruĝvostulo antaŭ 3 ma, dum la Pjacenzio (Ertan 2006). Genetike la eŭropaj specioj estas ankoraŭ sufiĉe parigeblaj kaj produktas hibridojn kiuj ŝajnas sanaj kaj fekundaj, sed ili separiĝas laŭ diferencaj kutimaro kaj ekologiaj postuloj (Grosch 2004).

Nuntempe oni agnoskas 2 subspeciojn. La nomiga phoenicurus troviĝas en tuta Eŭropo kaj atingas ĝis Siberio. Sudoriente la subspecio samamisicus troviĝas el la Krimea duoninsulo tra Turkio al Mezoriento kaj Centra Azio. Ĝi estas pli malgranda ol la azia phoenicurus kaj havas blankajn flugilmakulojn similajn al tiuj de aliaj specioj de la genro Phoenicurus. Tiuj makuloj troviĝas ankaŭ ĉe junaj maskloj kaj foje ĉe plenkreskaj inoj. Ambaŭ subspecioj interreproduktiĝas amplekse en Turkio kaj en sudaj Balkanoj.(Snow et al. 1998)

Oni konas hipermelaninan morfon de samamisicus kiel formo incognita. Ĉe tiuj maskloj, anstataŭ blanko en vizaĝo estas nigro kaj same en supra dorso kaj ŝultroj.(Snow et al. 1998)

Vidu ankaŭ

• Ruĝvostuloj (grupo)

Referencoj

• BirdLife International (2004). Phoenicurus phoenicurus. Internacia Ruĝa Listo de Endanĝeritaj Specioj, eldono de 2006. IUCN 2006. Elŝutita 12a Majo 2006. Malplej zorgiga

• Ertan, Kemal Topaç (2006): The evolutionary history of Eurasian redstarts, Phoenicurus. Acta Zoologica Sinica 52(Supplement): 310–313. PDF plena teksto Arkivigite je 2014-05-25 per la retarkivo Wayback Machine

• Grosch, Kai (2004): Hybridization between redstart Phoenicurus phoenicurus and black redstart P. ochruros, and the effect on habitat exploitation. Journal of Avian Biology 35(3): 217-223 COI:10.1111/j.0908-8857.2004.03128.x (HTML resumo)

• Snow, David W.; Perrins, Christopher M.; Doherty, Paul & Cramp, Stanley (1998): The complete birds of the western Palaearctic on CD-ROM. Oxford University Press. ISBN 0-19-268579-1

Eksteraj ligiloj

• Filmetoj de Gardenruĝvostulo ĉe Interreta Birdokolekto
• Diferencoj laŭ aĝo kaj sekso (PDF) de Javier Blasco-Zumeta Arkivigite je 2013-11-12 per la retarkivo Wayback Machine