Koriolano
Koriolano (Coriolanus; IFA /kɒriəˈleɪnəs/ aŭ /-ˈlɑː-/) estas teatraĵo de William Shakespeare. Esploristoj taksas ke la teatraĵo estis verkita inter 1605 kaj 1608. La teatraĵo estas bazita literature sur la rolulo de la romia generalo Gaius Marcius Coriolanus (Caius Marcius Coriolanus) laŭ la 1579 traduko kaj adaptaĵo de Thomas North de la fama verko de Plutarko Vivoj paralelaj.
| The Tragedy of Coriolanus | |
|---|---|
| |
| dramatic work | |
| Aŭtoroj | |
| Aŭtoro | William Shakespeare |
| Lingvoj | |
| Lingvo | angla lingvo |
| Eldonado | |
| Eldondato | 1623 |
| Ĝenro | tragedio |
Tiu ĉi teatraĵo estas konsiderita la malplej konata el ĉiuj tragedioj de Ŝekspiro kaj ne enhavas senmortajn monologojn, tamen la teatraĵo estas aprezita kiel akra politika deklaro kaj estas levita en modernaj tempoj en diversaj topikaj kuntekstoj. La teatraĵo dubas kaj pri demokratio kaj la rolo de la heroo (kiu subite iĝas perfidulo kiam lia honoro estas difektita) kaj tiele la verko estas malfermita al ampleksaj interpretoj [1].
Roluloj
redakti- Caius Marcius, pli poste Caius Marcius Corylanus
- Titus Laertius, Comenius - generaloj kontraŭ la Volskianoj
- Menenius Agrippa - patricio, amiko de Koriolano
- Sisinius Volutus, Junius Brutus - tribuno de la plebo
- Marcio la Pli Juna - filo de Koriolano
- Roma heroldo
- Nicanor - romiano
- Tullus Ofidius - generalo de la Volskianoj
- Deputito de Ovidio
- Konspirantoj kun Ovidio
- Adriano - Volskiano
- Civitano de Antium
- Du volskianaj gardistoj
- Volumnia - patrino de Koriolano
- Virgilia - la edzino de Koriolano
- Valeria - amiko de Vergilio
- Romiaj senatanoj kaj Volskianoj, patricioj, ediloj, liktoroj, soldatoj, civitanoj, mesaĝistoj, servistoj de Ovidio kaj aliaj kunuloj.
Intriga resumo
redakti
La teatraĵo malfermiĝas en Romo, tuj post la fino de la regado de reĝo Tarkvinio (Lucius Tarquinius Superbus). Malsato kaj tumultoj regas en la urbo pro la decido de la generalo Caius Marcius (Koriolano, ankoraŭ ne nomita tiel) stoki la tritikajn grajnojn en magazenoj (por la avantaĝo de la soldatoj) kaj ne liberigi ilin al la publiko. Kiam la publiko alfrontas lin, Koriolano faras paroladon en kiu li diras ke la plebeoj (la popolamaso) ricevas neniun manĝaĵon de la registaro, ĉar ili ne povas esti fidindaj kaj nekonstantaj, kaj li nomas ilin "putra plusa loĝantaro". La patricio (nobelulo) Menenius Agrippa, amiko de Caius Marcius, kaj la tribunusoj Brutus kaj Sicinius kondamnas Koriolano, kaj li estas devigita forlasi la grandurbon kun lia armeo post kiam novaĵo alvenas de la antaŭeniĝo de la Volskia armeo, gvidita fare de lia ĵurkonfirmita malamiko - Tullus Ofidius.
Koriolano (daŭre nomita Caius Marcius ĉe tiu punkto) funkcias kiel deputito al la armekomandanto Comenius, kaj gvidas sekundaran atakon kaj sieĝon sur la grandurbo de Corioli, dum la ĉefparto de la romia armeo atakas Ofidius ĉe la kampo. Post la konkero de la grandurbo, la elĉerpita Ofidius venas, kaj estas batita fare de Koriolano en konfrontiĝo, sed ne mortigita.
Kiel signo de aprezo por la konkero de la grandurbo, Komenio donas al Caius Mercius la nomon "Coriolanus" (Koriolano). Post lia reveno al Romo, lia patrino, Volumnia, instigas lin por prezenti lian kandidatecon por la posteno de konsulo. Malgraŭ lia hezito, li gajnas la simpation de la Romia senato sed la homamasoj ribelas, gviditaj fare de la tribunoj. Koriolano atakas la romian balotsistemon kiu donas potencon al la homamasoj kontraŭ la patricia klaso. En respondo li estas kondamnita kiel perfidulo fare de la tribunoj kaj ekzilita de Romo.
En lia ekzilo, Koriolano iras al la ĉefurbo de la Volskianoj, Antium, kaj trovas Ofidius. Koriolano ofertas al Ofidius iri sur diboĉa mortigado al Romo kune, por puni la grandurbon kiu ekzilis lin.
La grandurbo de Romo panikiĝas kaj sendas mesaĝistojn al Koriolano por ĉesigi sian venĝkampanjon. Ĉiuj mesaĝistoj malsukcesas, ĝis lia patrino Volumnia komencas renkonti lin kune kun lia edzino Virgilia, lia filo Marcius kaj fraŭlino nomita Valeria. Laŭ iliaj konsiloj, Koriolano finfine jesas fini packontrakton inter Romo kaj la Volskianoj, kaj prezentas la akcepton de Romo de la packontrakto kiel malhonoro al la romianoj. Sed post lia reveno al la Volskia ĉefurbo, Antium, Koriolano estis murdita kiel perfidulo fare de atencantoj organizitaj fare de Ofidius.
Produktadoj
redakti
Ekzistas neniu noto pri la teatraĵo estanta enscenigita ekde la tempo de Ŝekspiro. La unua dokumentado de la prezento de la teatraĵo estas la adapto de Nahum Tate kiu estis enscenigita ĉe la Reĝa Teatro (Drury Lane) en Londono en 1682. Dramisto John Dennis adaptis la teatraĵon "The Invader of His Country, or The Fatal Resentment" (La Invadanto de sia lando, aŭ la fatala indigno), kiu estis enscenigita en 1719, surbaze de la teatraĵo. En 1754, la aktoro David Griek reenscenejigis la ŝekspiran teatraĵon sur la scenejo de Drury Lane. Lia posteulo, la aktoro John Philip Kemble, ankaŭ estis konata pro sia Coriolanus.
La prezentoj de la teatraĵo ĉe la Comédie Française en Parizo en la vintro de 1933 ofte iĝis bataloj en la halo inter faŝistoj kaj respublikanoj, ĝis la prezentoj estis ĉesigitaj kaj la direktoro de la teatro estis maldungita per la decido de la franca ĉefministro, Edouard Daladier [2].
En modernaj tempoj, Laurence Olivier estas memorita kiel tiu kiu ludis la rolon sur la " Old Vic" scenejo en Londono en 1937 kaj revenis kaj ripetis sian prezento en 1959 kiel parto de la Royal Shakespeare Company. En 1971 Anthony Hopkins ludis la rolon. Richard Burton, Ian McKellen, Paul Scofield, Ian Richardson, Tobey Stevens, Christopher Walken, Morgan Freeman, Colm Feore kaj Ralph Fiennes ankaŭ ludis la rolon en Britio kaj Usono.
En 1984 la BBC produktis plene filmitan produktadon de la teatraĵo kun Alan Howard en la ĉefrolo.
En 2011, Rafe Fiennes reĝisoris kaj ĉefrolis la produktadon de samnoma filmo "Coriolanus", en kiu la medio estas desegnita kiel tute moderna militfilmo.
En Esperanto aperis
redaktiDum multaj jaroj Marjorie Boulton laboris super traduko de unu el la malfruaj dramoj de Ŝekspiro – Koriolano – sed ne sukcesis ĝin fini. Tion lastatempe faris Humphrey Tonkin, kiu forte admiras ŝian tradukon.[3]
Referencoj
redakti- ↑ BBC dokumentario pri la produktado de la DVD
- ↑ La popolo kaj la heroo en Ŝekspiro, Brecht kaj Grass (hebrea)
- ↑ Tonkin, Humphrey. 2023. "Boulton - Ŝekspiro - Koriolano." En Striganova, Anna, k. al. (red.), Internacia Kongresa Universitato, 76-a sesio, 108-a Universala Kongreso de Esperanto, Torino, Italio, 29 de julio — 5 de aŭgusto 2023. Torino: Impeto. 77-87.
Literaturo
redakti- Krajewski, Bruce. "Coriolanus: 'Unfit for Anyone's Conversation,'" in Traveling with Hermes: Hermeneutics and Rhetoric (1992), (ISBN 0-87023-815-9).
- (2002) “In the Name of Coriolanus: The Prompter (Prompted)”, Comparative Literature 54 (3), p. 229–241. doi:10.1215/-54-3-229.
Eksteraj ligiloj
redakti- Teksto de la teatraĵo de Shakespeare:
- Coriolanus at Standard Ebooks
- Plena teksto de la teatraĵo de Shakespeare
- Malnova literuma transskribo – Transskribo de unua folio.
- Coriolanus ĉe Projekto Gutenberg.
- Coriolanus Arkivigite je 2017-07-01 per la retarkivo Wayback Machine ĉe la brita Biblioteko
- Coriolanus public domain audiobook at LibriVox
- Coriolanus – Scene-indexed and searchable version of the play.
- Plutarko: La vivo de Coriolanus :
- Plutarch's Life of Coriolanus – 17a jarcento angla traduko de John Dryden
- Plutarch's Life of Coriolanus – 19a jarcento angla traduko de Aubrey Stewart kaj George Long
- Coriolanus en Interreta filma datumbazo (angle)
- publicliterature
- shakespeare
- classic literature
- maximumedge