Maksim Gorkij
Maksim GORKIJ (ruse Максим Горький, aŭ realnome: Aleksej Maksimoviĉ PEŜKOV, ruse Алексей Максимович Пешков; naskiĝis la 16-an[jul.]/ 28-an de marto 1868[greg.], mortis la 18-an de junio 1936) estis rusa kaj sovetia verkisto kaj socia aganto.
| Maksim Gorkij | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Aŭtografa portreto de Maksim Gorkij
| |||||
| Persona informo | |||||
| Алексей Максимович Пешков | |||||
| Naskonomo | Aleksej Maksimoviĉ PEŜKOV | ||||
| Naskiĝo | 28-a de marto 1868 en  Niĵnij Novgorod, Rusa Imperio
| ||||
| Morto | 18-a de junio 1936 en  Moskvo, Sovetunio
| ||||
| Mortis per | Pneŭmonito  vd
| ||||
| Tombo | Nekropolo en la muro de la Kremlo vd
| ||||
| Religio | ateismo vd | ||||
| Etno | rusoj vd | ||||
| Lingvoj | rusa vd | ||||
| Loĝloko | Kapreo • Sorrento • Niĵnij Novgorod • Sankt-Peterburgo • Moskvo vd | ||||
| Ŝtataneco | Rusia Imperio Sovetunio vd
| ||||
| Partio | Rusia Socialdemokrata Partio vd
| ||||
Subskribo 
| |||||
Memorigilo 
| |||||
| Familio | |||||
| Edz(in)o | Yekaterina Peshkova (en)  Maria Fjodorovna Andrejeva vd
| ||||
| Infanoj | Maxim Peshkov (en) (  Yekaterina Peshkova (en) ) vd
| ||||
| Profesio | |||||
| Alia nomo | Максим Горький • Иегудиил Хламида vd | ||||
| Okupo | verkisto | ||||
| Laborkampo | Beletro vd
| ||||
| Aktiva dum | 1892–1936 vd | ||||
| Verkado | |||||
| Verkoj | Mat' ❦ The Lower Depths ❦ My Childhood ❦ Twenty-six Men and a Girl ❦ The Life of Klim Samgin vd | ||||
| |||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Li naskiĝis en Niĵnij Novgorod. De 1906 ĝis 1913 kaj de 1921 ĝis 1931 li vivis eksterlande; post sia reveno al Sovetunio li ja akceptis la tie regantan kulturpolitikon, tamen pro problemoj kun Stalino ne plu rajtis forlasi la landon. En 1936 li mortis en Moskvo. Lia naskiĝurbo honore al li de 1932 ĝis 1990 nomiĝis Gorkij.
Li plurfoje esprimis sin pri Esperanto, ekzemple: "La konservativa penso obstine asertas, ke Esperanto estas utopio. La viva, evoluanta realeco iom post iom, sed ĉiam pli energie refutas la opinion de la konservativuloj". Pluraj liaj negrandaj verkoj aperis en Esperanta traduko.
Deveno
redaktiPatro, Maksim Savvatijeviĉ Peŝkov (1840—71) filo de soldata, degradita el oficiro, meblisto-mahagonisto. Antaŭ la morto laboris kiel administranto de vaporŝipa kontoro, mortis kaŭze de ĥolero. Patrino, Varvara Vasiljevna Kaŝirina (1842—79) el burĝa familio; frue vidviniĝis, ree edziniĝis, mortis kaŭze de ftizo. Dum la infanaĝo la verkisto vivis en domo de avo Vasilij Vasiljeviĉ Kaŝirin. Dumjunece la avo de Maksimo Gorkij laboris kiel burlako, poste pliriĉiĝis, sed dummaljunece ree iĝis malriĉa. La avo instruis la knabon per klerikaj libroj, la avino iniciis la nepon al popolaj kantoj, fabeloj, sed ĉefe anstataŭigis patrinon.
Klerigo
redakti
Gorkij ne ricevis bonan klerigon, li nur finis metilernejon. Li instruis sin mem por satigi sian soifon pri scioj. Peza laboro (li lavis manĝilaron sur vaporŝipo, estis "knabo" en ŝuvendejo, laboris en ikonmetiejo kaj ĉe foirej-konstruado) kaj dumjuneca mizero donis al li bonan scion de la vivo kaj naskis revojn pri mondreorganizo. "Ni venis en la mondon por ne konsenti", deklaras konserviĝinta fragmento de neniigita poemo de juna Peŝkov Kanto de maljuna kverko.
Verkoj
redakti- Makar Ĉudra (Макар Чудра, rakonto, 1892)
- Na dne (На дне, dramo, 1902) adaptita en la japana filmo Profunda fundo de Akira Kurosawa
- Mat' (Мать, romano, 1906/1907 en Usono)
- La kanto de la ŝtormopetrelo
En Esperanto aperis
redakti- Unu fojon en aŭtuno (trad. J., Revuo Internacia, 1902, p. 9-11, 39-39, 87-89, 118-121)
- Boleŝcjo, rakonto, tradukis Ivan Seleznjov. - Sankt-Peterburgo: Societo "Espero", 1906. - 8 p.
- Bolĉjo, tradukis Kazimierz Bein. - En: Internacia Krestomatio, Varsovio: Arcta, 1907.
- La rakonto de Filip Vasiliĉ, tradukis Victor Dufeutrel. - En: Du slavaj rakontoj. - Paris: Presa Esperantista Societo, 1908. - p.[7] - 27. - (Kolekto de Lingvo Internacia 9)
- Ĥano kaj lia filo (tr. Aleksandro Traĥterov, en: Bukedo. Kolekto de literaturaĵoj originalaj kaj tradukitaj de diversnaciaj aŭtoroj, 1923, p. 71-81)
- Tunelo tradukis G. Demidjuk (La nova epoko, 1928-1929, p. 65-68)
- Kiel mi lernis, tradukis P. Tilin. - Leipzig: Ekrelo, 1931. - 23 p.
- V. I. Lenin. - Moskvo: Komisiono pri Internaciaj Ligoj de Sovetaj Esperantistoj; Unio de Sovetaj Societoj de Amikeco kaj Kulturaj Ligoj kun Eksteraj Landoj, 1969. - 50 p.
Ankaŭ
redakti- Ĝis nun fervojstacio de Niĵnij Novgorod nomiĝas "Gorkij".
- Estis konstruita aviadilo nomita kiel "Maksim Gorkij", la projekto estis malsukcesa.
- Filmo "Patrino", nome Mat.
Rete legebla en Esperanto
redaktiEksteraj ligiloj
redakti
|
- http://www.marxists.org/archive/gorky-maxim/index.htm Interreta Arkivo de Maksim Gorkij