Mojosa
Mojosa estas adjektivo en Esperanto (la origina kaj plej ofte renkontata formo de la radiko mojos/), kun signifo egala al tiu de la angla vorto cool en ties signifo de bonega aŭ laŭ la sociaj normoj de la junularo. Efektive temas pri mallongigo de triradika kunmetaĵo modernjunstila. Ĝi estas parto de la junulara esperanta slango ekde la 2000-aj jaroj. La vorto jam aperis ankaŭ en Reta Vortaro[1] kaj en novaj libraj vortaroj,[2][3][4] sed ĝi ne estas parto de PIV.[5]
Historio, deveno kaj signifo
redaktiLa vorto ekestis en novembro de 2003 dum la TEJK-seminario en Söjtör (Hungario) per iniciato de Gregor Hinker, Felix Zesch, Carl Mäsak kaj ceteraj seminarianoj, kiam oni konstatis la fortan mankon de esperanto-vorto kiu signifus la samon kiel la angla vorto cool, sed ne en la laŭvorta senco (malvarmeta), sed en alia (moderna, bonega). Malkiel multaj aliaj proponoj pri slangaĵoj, ĝi ekuziĝis kaj enradikiĝis, unue inter junuloj, sed intertempe ankaŭ pli kaj pli en la pli aĝaj generacioj.
La seminaria laborgrupo konstatis, ke la esenco de la angla vorto cool tradukeblas kiel modernjunstila (emfazante tiel al moderneco, juneco kaj stileco), sed ĉar tion oni konstatis tro komplika, tro longa kaj ne tro cool-a, oni anstataŭe prenis la komencajn literojn de ĉiu de la tri radikoj (modern' - jun' - stil') kaj el ili kreis mallongigon MJS, kiu laŭ sia po-litera elparolo mo jo so provizis bazon por la nova adjektivo mojosa.
La angla vorto cool, almenaŭ kiel interjekcio, jam estas en sufiĉe vasta uzado kaj tial oficiala laŭ la 15-a regulo de la Fundamenta Gramatiko. Ties priskribo, ke la internaciaj vortoj estu uzataj en Esperanto...ricevante nur la ortografion de tiu ĉi lingvo... estas la ĉefa kaŭzo, ke ĝi ne venis en komunan uzon skribitan. La plej simplaj transskriboj estus aŭ kul aŭ kuŭl. La unua ĝenas al tiuj evitemaj kontraŭ homofonoj kaj la alia ĝenas al tiuj tradicie fidelaj al la Zamenhofa apliko de ŭ. Kul havas kiel avantaĝo apenaŭan riskon por konfuzo kun la kulo kaj samtempe estas koncize simpla. Kuŭl havas kiel avantaĝo pli fidelan prononcon kaj samtempe estas ortografie ŝajna al la fontvorto. Kvankam ne frapaj al la oreloj, ili tamen ja povas frapi al la okuloj. Kaŭze de tio, estas dubinda ke sen oficialigo de la Akademio la transskribo trovos lokon en skriba medio.
Derivaĵoj
redaktiĈar la vorto mojosa estas ĝenerale taksata kiel adjektivo derivita de radiko mojos', oni foje renkontas ankaŭ aliajn derivaĵojn faritajn de tiu sama radiko - ekzemple mojosega (=ege mojosa), mojosi (=esti mojosa), mojose (=per mojosa maniero) aŭ mojosulo (=mojosa ulo).
En 2011 magazino La Ondo de Esperanto publikigis recenzon kun vorto momososa (modern-matematiksciencstila)[6], kiu estas se ne rekta derivaĵo, do certe uzas similecon kun mojosa.
Ĝenerala uzo
redaktiNuntempe la vorto mojosa (kaj sufiĉe malpli ofte ĝiaj derivaĵoj) trovas oftan uzon dum esperanto-konversacioj, precipe ene de la junulara medio. Aliflanke, multaj de la pli aĝaj esperantistoj neniam konatiĝis kun la signifo de tiu vorto. La reago kaj ĝia akcepto inter tiu ĉi grupo tamen ĝenerale estas milda, komprenema kaj multe pli pozitiva ol la reago al aliaj similaj eroj de la junulara slango (ekzemple la eksperimenta prepozicio na).
Oficialaj uzoj
redaktiLa kroata esperanto-renkontiĝo MIRO, kiu ĉiufoje transprenas alian signifon por la mallongigo en sia nomo, okazis en aŭgusto 2009 sub la nomo "Mojosa Internacia RenkontiĝO".
En majo 2009 la Itala Esperanto-Junularo unuafoje organizis aranĝon sub nomo "MJS - Montara Junulara Semajnfino"[7] kies mallongigo estas aludo al la vorto "mojosa" respektive rekte la originalaj tri literoj el kiuj la vorto kreiĝis.
En revuo Esperanto de marto 2011 aperis artikolo de José Antonio Vergara pri la kongresa temo de la tiujara Universala Kongreso de Esperanto organizota de UEA en Kopenhago, titolita "Mojose en Kopenhago! Kun la junularo, en ĝia Internacia Jaro...".
Dum la solena malfermo de la 96-a UK en Kopenhago, la 24-an de julio 2011, Probal Dasgupta, la prezidanto de UEA, dufoje uzis la vorton "mojosa"; interalie en jena frazo: "Ni ĵus aŭskultis mojosan muzikan prezenton de la gejunuloj."
La slogano de Muzaiko estas Mojoseco kaj Muziko: Muzaiko!
Kuriozaĵoj
redaktiLa radiko "mojos" tute kongruas kun la vortfaradaj principoj de Gavaro, fikcia slango bazita sur esperanto kreita de Manuel Halvelik.
Mojoseco
redakti
Ne ekzistas objektiva esprimo de mojoseco, ĉar ĝi grande varias ene de kulturoj, ideologioj, interesoj kaj individuoj. Unu konsekvenca aspekto, tamen, estas, ke esti mojosa estas vaste vidita kiel dezirinda [8][9][10]. Kvankam ekzistas neniu ununura koncepto nek objektiva manifestiĝo aŭ esprimo de mojoseco, mojoseco kiel trajto povas esti konsiderita de kelkaj malsamaj anguloj.
Kiel kondutisma karakterizaĵo
redaktiLa sumo kaj substanco de mojoseco estas memkonscia fido je totala konduto, kiu implicas aron de specifaj kondutismaj trajtoj kiuj estas firme ankritaj en simbologio, aro de percepteblaj korpaj movoj, pozoj, mimikoj kaj voĉmoduladoj kiuj estas akiritaj kaj alprenu strategian socian valoron ene de certaj kuntekstoj [10].
Mojoseco iam estis sinteno kreskigita de ribeluloj kaj subuloj —kiel sklavoj, kaptitoj, motorciklantoj, politikaj disidentoj, ktp— por kiuj senkaŝa ribelo invitis punon, do ili kaŝis spitemon malantaŭ muro de ironia malligo, distancigante sin de la fonto de aŭtoritato prefere ol rekte alfronti ĝin [11].
Ĝenerale, mojoseco estas pozitiva trajto bazita sur la inferenco ke kultura objekto (ekz., persono aŭ varmarko) estas aŭtonoma laŭ taŭga maniero; tio estas, la persono aŭ varmarko ne estas limigitaj de la normoj, atendoj aŭ kredoj de aliaj [8].
Kiel stato de estado
redakti"Mojoseco" estas uzata por priskribi ĝeneralan staton de trankvilo, bonfarto, transcendon, internan staton de paco kaj sereneco [12]. Ĝi ankaŭ povas rilati al foresto de konflikto, stato de harmonio kaj ekvilibro, kiel en "la lando estas mojoseco", aŭ kiel en "mojosa [spirita] koro." Tiaj signifoj, laŭ Thompson, estas afrikaj en origino. Mojoseco estas rilata en tiu signifo al kaj socia kontrolo kaj transcenda ekvilibro [12].
Mojoseco povas simile esti uzita por priskribi trankvilon kaj foreston de ekscito en persono - precipe en tempoj de streso - kiel esprimite en la idiomaĵo "por konservi vian mojosecon."
La vorto ankaŭ povas esprimi konsenton, kiel en la frazo "Mi mojosas pri tio."
Kiel estetika allogo
redaktiMojoseco ankaŭ estas sinteno vaste adoptita de artistoj kaj intelektuloj, kiuj helpis ĝian enmeton en popolan kulturon. Serĉita de produktmerkataj firmaoj, idealigitaj de adoleskantoj, kiel ŝildo kontraŭ rasa subpremo aŭ politika persekuto, kaj fonto de konstanta kultura novigado, "esti mojoseca" fariĝis tutmonda fenomeno [13]. Konceptoj de mojoseco ekzistis dum jarcentoj en pluraj kulturoj [14].
Kiel modo
redakti
Koncerne modon, la koncepto de "mojoseco" transformiĝis de la 1960-aj jaroj ĝis la 1990-aj jaroj per iĝante integrita en la ĉeftendenco de kulturo. La amasproduktado de Usono de "pretportita" modo en la 1940-aj kaj 50-aj jaroj establis specifajn konvenciajn kostumojn kiel signojn de onies fiksita socia rolo en socio. Subkulturoj kiel ekzemple hipioj sentiĝis subpremitaj fare de la domina konservativa ideologio de la 1940-aj kaj 50-aj jaroj direkte al konformeco kaj ribelis. Laŭ la difino de Dick Pountain de "mojoseca", la moda robo de hipioj povas esti vidita kiel "mojoseca" pro ĝia elstara devio for de la normiga unuformeco kaj amasproduktado de vestaĵo kreita per la "totalisma" sistemo de modo [14]. Hipio-inspira modo inkluzivis diversajn stilojn kiuj havis aŭdacajn kolorojn kiel ekzemple la "Trippy Hippie", la "Fantasy Hippie", la "Retro Hippie", la "Ethnic Hippie", kaj la "Craft Hippie" [15]. Plie, laŭ la teorio de trostreĉiĝo, tio manproduktado de modo de hipioj estas kio memstare igis ilian vestaĵon "mojoseca". Manfarita vestaĵo pasive ribelis kontraŭ konsumismo permesante al hipioj malakcepti tiun vivstilon, kiu siavice igis ilin "mojosecaj". Kiel rezulto de ilia malengaĝiĝo kun la establado, la amplekso de memkritiko estis limigita ĉar ilia masko filtris negativajn pensojn de senvaloro, kreskigante la ŝancon por memvaloro [14].
Komencante en la 1990-aj jaroj kaj daŭrante en la 21-a jarcenton, la koncepto de vestiĝi "mojoseca" forlasis la malplimulton kaj iris en la ĉefkulturon, igante ĝin domina ideologio. Mojoseco eniris la ĉeftendencon ĉar la hipioribelantoj de la malfruaj 1960-aj jaroj iĝis la altrangaj oficuloj de komercsektoroj kaj de la modindustrio. Ĉar ili kreskis kun "mojoseco" kaj konservis la samajn valorojn, ili konis ĝiajn regulojn kaj tiel sciis kiel precize surmerkatigi kaj produkti tiajn vestaĵojn [14]. Tamen, post kiam "mojosa" iĝis la domina ideologio en la 21-a jarcento, ĝia difino ŝanĝiĝis al ne unu de ribelo sed de unu provanta kaŝi iliajn sensekurecojn en memcerta maniero.
La "modo-grunge" stilo de la 1990-aj jaroj kaj 21-a jarcento permesis al homoj, kiuj sentis sin finance nesekuraj pri sia vivstilo, ŝajnigi "konveni" (angle fit in) portante unikan vestaĵon, sed tiun, kiu estis bele polurita. Ekzemple, male al la hipiostilo, kiu klare devias de la normo, per la kombinita "modo-grunge" stilo de Marc Jacobs de "iom preppie, iom grunge kaj iom couture", li produktas ne nur aŭdacan deklaron, sed unu. tio estas mistera kaj mallerta, kreante ambiguan percepton de kio estas la internaj sentoj de la portanto [16].
Kiel epiteto
redaktiDum slangaj esprimoj estas kutime mallongdaŭraj vortfiguroj, mojoseco (angle Cool) estas aparte ĉiea slangvorto, plej precipe inter junularoj. Krom esti komprenita ĉie en la anglalingva mondo, la vorto eĉ eniris la vortprovizon de pluraj lingvoj krom la angla, kaj pluraj lingvoj havas siajn proprajn vortojn por la koncepto.
Tiusence, mojosa estas uzata kiel ĝenerala pozitiva epiteto aŭ interjekcio, kiu povas havi gamon da rilataj adjektivaj signifoj.
Referencoj
redakti- ↑ mojosa en Reta Vortaro
- ↑ Wells, J. C: English Esperanto English Dictionary, New York: Mondial, 2010, ISBN 9781595691491.
- ↑ Matthias, Ulrich: Deutsch-Esperanto Esperanto-Deutsch
- ↑ Kozyra, Eduardo: Esperanta-angla-pola vortaro, Malbork, 2013 – enhavas jenan difinon: mojos/a (modern’ – jun’ – stil’= MJS; moderna, bonega) = cool; fajny, świetny
- ↑ Serĉo de "mojosa" en PIV (je 2022-06-08 liveras neniun rezulton)
- ↑ Kia vortordo en Esperanto? // LOdE, №7 (201). Arkivita el la originalo je 2013-05-11. Alirita 2011-08-13 .
- ↑ http://iej.esperanto.it/nov/2009/mjs.php[rompita ligilo]
- ↑ 8,0 8,1 Warren & Campbell, "What Makes Things Cool? How Autonomy Influences Perceived Coolness". Article by Caleb Warren and Margaret C. Campbell; Journal of Consumer Research, Vol. 41, August 2014
- ↑ Kerner, Noah and Gene Pressman (2007), Chasing Cool: Standing out in Today's Cluttered Marketplace, New York: Atria.
- ↑ 10,0 10,1 Danesi, Marcel (1994). Cool – The Signs and Meanings of Adolescence. Toronto, Ontario, Canada: University of Toronto Press. ISBN 978-0-8020-7483-6.
- ↑ Pountain, Dick; Robbins, David (2000). Cool Rules. London, England: Reaktion Books. ISBN 1-86189-071-0.
- ↑ 12,0 12,1 Thompson, Robert Farris (Autumn 1973). "An Aesthetic of the Cool". African Arts. Cambridge, Massachusetts: MIT Press. 7 (1): 40–43, 64–67, 89–91. doi:10.2307/3334749. JSTOR 3334749.
- ↑ Coolhunting With Aristotle Welcome to the Hunt. by Nick Southgate, Cogent
- ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 Pountain, Dick; Robins, David (2000). Cool Rules: Anatomy of an Attitude. Reaktion Book Ltd.
- ↑ Whitley, Lauren D. (2013). Hippie Chic. Boston: MFA Publications.
- ↑ "Marc Jacobs". Voguepedia. arkivigita de la originalo la 19an de julio 2014. prenita la 27an de aprilo 2014.
Vidu ankaŭ
redaktiEksteraj ligiloj
redakti- Enskribo en la reta taglibro de Felix Zesch, kiu klarigas la historion pri mojosa
- Radio Verda: Sonja Elen Kisa intervjuas Gregor Hinker de Aŭstrio - unu el la kunkreintoj de la junulara neologismo mojosa[rompita ligilo]
- Diskuto pri mojosa en la Dro Espo-adiskutforumo, reputacia retejo pri esperanto-slango Arkivigite je 2006-11-03 per la retarkivo Wayback Machine
- Reklamo pri Esperanto aperos tra Google – artikolo en la Libera Folio mencias la vorton mojosa kaj donas klarigon en piednoto