Papuo-Nov-Gvineo

Papuo-Nov-Gvineo, oficiale la Sendependa Ŝtato de Papuo-Nov-Gvineo (angle Independent State of Papua New Guinea, tokpisine Independen Stet bilong Papua Niugini) estas ŝtato en Oceanio, en la Pacifika Oceano. Ĝi okupas la orientan duonon de la insulo Nov-Gvineo kaj plurajn apudajn insulojn. Ĝi havas landlimon kun Indonezio. Ĝia ĉefurbo estas Port-Moresbo.

Papuo-Nov-Gvineo
Papua New Guinea Papua Niugini
Detaloj	Detaloj
Nacia himno: O Arise, All You Sons
Nacia devizo: Unity in diversity (“Unueco en diverseco”)
suverena ŝtato (1975–) Komunuma reĝlando insulara lando lando insula lando konstitucia monarkio vd
Bazaj informoj
Ĉefurbo	Port-Moresbo
Oficiala(j) lingvo(j)	Angla, tokpisina, hirimotua
Uzata(j) lingvo(j)	Pli ol 800
Areo	462 840 km²
Loĝantaro	8 935 000 (2020)
Horzono	+10:00
Interreta domajno	pg
Landokodo	PG
Telefona kodo	+675
Plej alta punkto	Mount Wilhelm
Plej malalta punkto	Pacifiko
Politiko
Politika sistemo	Konstitucia monarkio
Ŝtatestro	Reĝo Karlo la 3-a (ekde 2022) Bob Dadae (guberniestro ĝenerala, ekde feb. 2017)
Ĉefministro	James Marape (ekde majo 2019)
Sendependiĝo disde Aŭstralio	16-a de septembro 1975
Ekonomio
Valuto	Papuonovgvinea kinao (PGK)
Membro de Tutmonda Pridogana Organizo (2002–) Organizaĵo por la Malpermeso de Kemiaj Armiloj (1997–) Azia-Pacifika Ekonomia Kunlaborado (1993–) Multflanka Investado-Garantia Agentejo (1991–) Internacia Centro por Dispozicio de Disputoj pri Investado (1978–) Interpol (1976–) Unesko (1976–) Universala Poŝta Unio (1976–) Monda Organizaĵo pri Meteologio (1975–) Internacia Telekomunika Unio (1975–) Unuiĝintaj Nacioj (1975–) Internacia Disvolviĝa Asocio (1975–) Internacia Banko por Rekonstruo kaj Disvolvigo (1975–) Internacia Financa Korporacio (1975–) Komunumo de Nacioj (1975–) Banko por Azia Disvolviĝo (1971–) Monda Organizaĵo pri Komerco Monda Organizaĵo pri Sano Internacia Hidrografia Organizo Misio de Unuiĝintaj Nacioj kaj Afrika Unio en Darfuro Grupo de Afrikaj, Karibaj, kaj Pacifikaj Ŝtatoj Regiona Forumo de ASEAN Alianco de Insuletaj Ŝtatoj vd
Akvejo	Pacifiko
Koordinatoj	6° 18′ 0″ S, 147° 0′ 0″ O (mapo)-6.3147 [+]
Plej alta punkto	Mount Wilhelm [+]
Plej malalta punkto	Pacifiko [+]
- malalteco	0 m [+]
Akvokolektejo	462 840 km² (46 284 000 ha) [+]
Areo	462 840 km² (46 284 000 ha) [+]
Loĝantaro	8 935 000 [+] (2020)
Horzono	UTC+10:00, UTC+11:00, Pacific/Port_Moresby [+]
Papuo-Nov-Gvineo (Papuo-Nov-Gvineo) DEC
Papuo-Nov-Gvineo
Vikimedia Komunejo:  Papua New Guinea [+]
En TTT: Oficiala retejo [+]

Geografio

• Buka
• Golfo de Papuo
• Trobriand-insularo

Historio

• Germana Novgvineo
• Teritorio Papuo

Teritoria organizado

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Teritoria organizado de Papuo-Nov-Gvineo.

Papuo-Nov-Gvineo estas administre subdividata en 19 provincoj kaj la Nacia Ĉefurba Distrikto de Papuo-Nov-Gvineo, kiuj samtempe estas arigataj en kvar regionoj:

• Regiono Altaj Teroj: Simbu, Orientaj Altaj Teroj, Enga, Sudaj Altaj Teroj, kaj Okcidentaj Altaj Teroj.
• Regiono de Insuloj: Orienta Nov-Britujo, Manus, Nova Irlando, Bougainville, kaj Okcidenta Nov-Britujo.
• Regiono Momase: Orienta Sepik, Madang, Morobe, kaj Sandaun aŭ Okcidenta Sepik.
• Regiono Papuo: Centra, Golfo, Golfeto Milne, Oro, Okcidenta kaj la Nacia Ĉefurba Distrikto.

Momase estas akronimo kiu kombinas la unuajn du literojn de Morobe, Madang, kaj Sepik.

Politiko

La Guberniestro ĝenerala (Governor General) estas la reprezentanto en Papuo-Nov-Gvineo de la krono de la Unuiĝinta Reĝlando, la ŝtatestro de Papuo-Nov-Gvineo.

Ekstera politiko

Papuo-Nov-Gvineo apartenas al la AKP-ŝtatoj, internacia organizaĵo de momente 77 nacioj el la regionoj Afriko, Karibio kaj la Pacifika Oceano.

Lingvoj

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Lingvoj de Papuo-Nov-Gvineo.

Papuo-Nov-Gvineo estas la plej lingve diversa lando en la mondo, kun pli ol 800 lingvoj.

Ĝi havas tri oficialajn lingvojn: la anglan, la hirimotuan (piĝinon bazitan sur la motua lingvo) kaj la tokpisinan, angla-bazitan kreolon, kiu estas la lingvafrankao en la lando.

Naturo

Faŭno : Novgvinea tigrardeo

Kulturo

Mathias Kauage. Aliaj konataj artistoj estas Timothy Akis (desegnaĵoj), Avavo Kava (hohao), Marie Taita Aihi (teksaĵoj), Ruki Fame (feraj skulptaĵoj).

Vidu ankaŭ

• Papuoj

Bibliografio

• (eo) Tibor Sekelj, La papua taglibro, rememoroj verkitaj en 1976, baldaŭ post la sendependiĝo de Papul-Nov-Gvineo, pri vojaĝo okazinta en 1971, eld. DEC, Đurđevac, 2016, 248 paĝoj, ISBN 9789535841852, tradukinto: J. Pleadin
• (en) Ulli Beier (2005), Decolonizing the mind - the impact of the university on culture and identity in Papua New Guinea, 1971-74, Pandanus Online Publications, ISBN 1 74076 137 5 (libere legebla reta versio, pdf)