Peŝto

Pest [peŝt] estis hungara urbo ĝis 1873, unu el la 3 fondintoj de Budapeŝto. Nuntempe oni uzas "Pest", kiel sinonimo de la ĉefurbo. Historie ĝi estis longe kvestora libera reĝa urbo. Geografie Pest estas urboparto de Budapeŝto en la maldekstra bordo de Danubo. Administre Pest konsistas el 16 distriktoj, kiel submunicipoj.

Peŝto
kvartalo former settlement (en) vd
Flago	Blazono
Administrado
En TTT	Oficiala retejo [+]
Demografio
Geografio
Geografia situo	47° 30′ N, 19° 6′ O (mapo)47.519.1 [+]
Peŝto (Budapeŝto) DEC Situo de Peŝto
Alia projekto
Vikimedia Komunejo Pest (Hungary) [+]

Blazono de Pest en 1703

Pest en 1684, dume Buda estas sieĝita

Historio

La romianoj havis tie fortreson Contra-Aquincum, en verko de Ptolemeo la loknomo aperis kiel Πέσσιον (Pession), sed vera urbo evoluis dum la hungara dominado. La unua hungara mencio pri Pest okazis en 1148. Ĝi havis tiutempe defendan muron, tamen la tataroj en 1241 faris ruina la urbon. Dum dominado de turkoj la urbo malevoluis. Pest estis longe nur malgranda frato de Buda. La abrupta evoluo okazis en la 19-a jarcento, spite tion, ke en 1838 granda inundo forviŝis Pest-on. Ankaŭ la revolucio okazis tie, kaj ne en Buda en 1848. Dum la revolucio jam oni uzis la unuan konstantan ponton al Buda, tiel la 2 urboj estis duoblaj urboj. Ili unuiĝis kune kun Óbuda en 1873.

Vidindaĵoj

• Palaco Redout
• restintaj urbomuroj

Ĉedanuba parto de Pest, fone Monto Gellért videblas

Inundo en Pest en 1838

.

Famuloj

Teatro Hungara de Pest en 1837

Konstruaĵo tiam nomata Redout en Pest laŭ la Danubo

Ĉedanuba parto de nuntempa Pest

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Listo de famuloj naskiĝintaj en Pest.

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Listo de famuloj mortintaj en Pest.

• en la urbo loĝis kune ekzemple Sándor Petőfi kaj Mór Jókai
• en la urbo naskiĝis kaj mortis:
  • aktoro Erzsébet Lángné Kelemen
  • arkitektoj József Hild, Ferenc Wieser, Mátyás Zitterbarth kaj Lőrinc Zofahl
  • bierfaristo Ferenc Mayerffy
  • entreprenisto Ignác Schlick
  • historiisto Miklós Jankovich
  • juristo Mátyás Antal Markovics
  • kuracisto Sámuel Rácz
  • matematikisto János György Schmidt
  • monaĥo Keresztély Kátsor
  • pentristoj Alajos Györgyi Giergl, József Pesky, Constantin Daniel Rosenthal kaj Henrik Weber
  • politikisto László Teleki
  • Ferenc Komlóssy (aktoro)
  • József Teleki (guberniestro)
  • urbestro Lipót Rottenbiller
  • vicurbestro János Boráros
• en la urbo naskiĝis:
  • arkitektoj Ödön Lechner, Frigyes Schulek, Frigyes Feszl kaj Ignác Alpár
  • astronomoj Miklós Konkoly-Thege kaj János Ferenc Zách
  • dirigento László Erkel
  • dramisto Dezső Szomory
  • fizikisto Loránd Eötvös
  • inĝeniero Kálmán Kandó
  • instruisto Győző Morvay
  • inventisto Tivadar Puskás
  • jakobeno kaj martiro Ignác Martinovics
  • ĵurnalisto Theodor Herzl
  • poeto János Vajda
  • pentristo Károly Lyka
  • politikistoj István Tisza, Ignác Darányi, Sándor Károlyi, Zsigmond Perényi, Andor Festetics kaj Frigyes Podmaniczky
  • reĝedzino Maria Henrietta de Aŭstrio
  • verkistoj Miksa Falk kaj Felix Salten
• en la urbo mortis:
  • aktoroj Béni Egressy, Gábor Egressy kaj Zsigmond Szentpétery
  • arkitekto Mihály Pollack
  • botanikisto Pál Kitaibel
  • historiisto, monaĥo György Pray
  • politikisto Miklós Wesselényi (filo)
  • poetoj Gergely Czuczor, Mihály Vörösmarty kaj József Bajza (poeto)
  • verkisto András Fáy
  • violonisto János Bihari

Nomportantoj

Pentraĵo pri Buda kaj Pest en 1617. Tiu lasta urbo situas en la malsupra parto.

• agronomo Béla Pesthy
• aktoro Lajos Pesti Ihász
• historiisto Frigyes Pesty
• ministro Pál Pesthy
• 6817 Peŝto

Statistiko

En la 12-an de aŭgusto 2013 la serĉilo trovis 848 trafojn pri "Pest (urbo)".

Fontoj

• [1]