Amelanchier lamarckii
Amelanchier lamarcki aŭ kupra amelanĉo, estas somerverda arbusto, kiu estas ŝatata ornamplanto. Pro siaj blankaj floroj kun kupro-ruĝa kolornuanco kaj la rimarkinda aŭtuna koloriĝo, la arbusto estas tre ŝatata. Ĝiaj fruktoj estas bongustaj.
 | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Amelanchier lamarckii (sinonimo. Amelanchier grandiflora)
| ||||||||||||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||||||||||||
Priskribo
redaktiLa arbusto fariĝas 2 ĝis 10 metrojn altaj. La folioj estas inverse ovformaj kaj la folirandoj estas segilformaj. Ĝi floras fine de aprilo. La folioj komence estas bronz- ĝis kupro-koloraj kaj havas densan arĝentan hararon malsupre. La folioj longas 4 ĝis 8 cm, la supra surfaco estas nebrile verda aŭtune la folioj fariĝas brile flavaj ĝis oranĝruĝaj.
La 2 ĝis 3 cm grandaj neodorantaj floroj staras en altestarantaj aŭ nur iom pendantaj 6 ĝis 12-floraj grapoloj. La petaloj estas mallarĝaj kaj blankaj, havante 20 stamenojn kaj pintan kaj kvinnombran stiluson. La ĉ. 1 cm grandaj globformaj fruktoj estas komence hele purpuraj. Maturiĝante inter fino de junio ĝis mezo de julio la fruktoj fariĝas blue nigraj kaj gustas agrable dolĉaj.
La fruktojn estas manĝataj de birdoj, ekzemple kantoturdo, sturnoj aŭ kolomboj.
La kromosomnombro estas 2n = 68.
Disvastigo kaj postuloj al la kreskejo
redaktiLa origina regiono de la kupra amelanĉo estas la oriento de Nordameriko. En la atlantike influita okcidenteŭropo la planto estas neofito. Eble la specio estas hibrido kun Amelanchier laevis. Krom en nordokcidenta Germanujo, Sudanglujo, Nordbelgio kaj Nederlando, ĝi estas rigardata kiel agriofito.
Sovaĝiĝinta, la kupra amelanĉo kreskas en Mezeŭropo ofte rande de la acidgrundaj kverkaroj. Gi toleras froston, malsekecon kaj ne tro longan sekecon.
Botanika historio kaj uzado
redaktiLa unuan priskribon faris la botanikisto Jakob Friedrich Ehrhart en la jaro 1782 sub la nomo Pyrus botryapium, enordigante ĝin al la genro de la piroj. Nur post la starigo de la genro Amelanchier (amelanĉo) fare de la klerulo Friedrich Kasimir Medikus en la jaro 1789 la kupra amelanĉo estis dividita de la piroj. Post la enordigo en la genroj mespilo kaj kratago, ĝi fine ricevis la genronomon Amelanchier (amelanĉo). Fine de la 18a jarcento ĝi jam estis plantita en multaj ĝardenoj kaj parkoj. En la 19a jarcento la agrikultivistoj en Nederlando, Malsupra Saksio kaj Vestfalio. En la jaroj antaŭ 1970 oni erare kredis, ke la arbusto nomiĝis Amelanchier canadensis. Nur en 1968 la arbusto ricevis la hodiaŭan sciencan nomon Amelanchier lamarckii de la germana botanikisto Fred-Günter Schroeder. Kun la speciepiteto estas honorigita la franca botanikisto Jean-Baptiste de Lamarck, kiu priskribis en 1783 la planton sub la nomo Crataegus racemosa.
La kultivaro dum la jaroj ankaŭ estis bredataj en novajn kultivarojn. Oni konas hodiaŭ du kultivarojn:
- 'Ballerina', ĝi havas grandajn fruktojn
- 'Rubescens': rozkoloraj floroj
Literaturo
redakti- Roloff A., A. Bärtels: Flora der Gehölze, 2a eldono. Eugen Ulmer. Stuttgart (Hohenheim). 2006. ISBN=3-8001-4832-3
- Oberdorfer, E.: Pflanzensoziologische Exkursionsflora für Deutschland und angrenzende Gebiete. 8a eldono. Eugen Ulmer. Stuttgart 2001. ISBN 3-8001-3131-5. paĝo.