Ateismo

Ateismo estas grekdevena vorto, kiu signifas sendiismon aŭ di-neismon, do ke oni ne kredas je la ekzisto de ajna dio. Ĝi kontrastas kun teismo, kiu signifas kredon je dio, dioj aŭ diaĵoj. En ĝenerala parolado kaj argumentado oni renkontas variajn uzadojn de la termino. Ateismo povas esti sekulara, sed ekzistas ankaŭ ateismaj religioj, ekzemple certagrade la ĝajnismo kaj multaj formoj de budhismo.

Unu el la simboloj de ateismo

Alia simbolo de ateismo

La % de la ateistoj kaj agnostikoj en la mondo 2007.

Specoj de ateismo

La filozofia tradicio rigardas ateismon ne nur foresto de di-kredo, sed efektiva kredo ke dio ne ekzistas. Tiel kontrastas implicita ateismo, simpla nekredo, kaj eksplicita ateismo, kiu asertas la neekziston de dioj.

Filozofoj, kiam ili enkondukas la filozofion de religio, ofte emfazas, ke estas grave distingi inter ĉi sekvaj asertoj: «Mi ne kredas, ke dio ekzistas» kaj «Mi kredas, ke dio ne ekzistas». Filozofoj ofte postulas, ke la unua aserto estas konsekvenca kun kaj el agnostikismo (tamen ili devus diri specife ateisma agnostikismo) kaj ateismo; la dua estas konsekvenca nur kun eksplicita ateismo.

Praktika ateismo, konata ankaŭ kiel pragmatika ateismo, estas unu el du ĉefaj branĉoj de la ateismo (dum la alia estas la teoria ateismo). Temas pri maniero vivi kaj agadi en kiu, kvankam oni ne neas la ekziston de dio(j), oni konsideras (ĉu implicite ĉu eksplicite) nula la influon kiun tiu(j) havas aŭ havus sur la ĉiutaga vivo. Pro tio, la praktikaj ateistoj vivas praktike kvazaŭ ili kredus, ke ne ekzistas dio aŭ religia valoro. Simila koncepto al la praktika ateismo estas la tendenco konata en angla lingvo kiel apatheism (nome kompono de apaty «apatio» kaj theism «teismo» aŭ «diismo», foje tradukita kiel apateismo), konsistanta en apatio aŭ manko de intereso rilate al la ekzisto aŭ neekzisto de Dio.

Ateismo kaj agnostikismo

Ĉar kredo ne estas ligita al scio, agnostikismo ne egalas ateismon; ankaŭ ĝi estas meza vidpunkto. Ĝi nur asertas, ke pri dioj oni ne povas atingi (certan) scion. Oni povas esti ateisma agnostikulo, aŭ teisma agnostikulo; la pozicio de agnostikismo koncernas scion, kaj en si mem ne rilatas al la afero de la specifa kredo.

Teistoj ofte kunmiksas ateistojn, ambaŭ specojn de agnostikuloj, kaj pozitivistojn per la termino nekredantoj.

Plue ekzistas kutimo diferencigi inter eksplicita ateisto rilate al la jud-kristana dio kaj laŭvorta, aŭ implicita, ateisto rilate al iuj aliaj dioj.

Morala konsidero

Iuj skoloj de ateistoj ankaŭ faras plian distingon inter «katolika» kaj «ortodoksa ateismo» uzante la originalajn signifojn de tiuj kristanaj terminoj. Laŭ ili la «katolika» ateisto nur forneas la ekziston de dio dum la memdeklarita «ortodoksa ateisto» konsentas kun la aserto de Miĥail Bakunin ke «se dio ekzistus, oni devus malpermesi ĝin». Tiuj kiuj konceptas ateismon kiel morala pozicio (kontraste al la pozicioj teologia aŭ metafizika), emfazas la signifon de tiu diferenco.

Monda situacio de ateismo

Laŭ taksoj proksimume 2,5% de la monda loĝantaro klasifikas sin mem kiel ateistoj, kaj proksimume 12,8% kiel nereligiaj (laŭ Encyclopædia Britannica). Ĉi tiuj procentaĵoj estas ĝenerale pli altaj en eŭropaj kaj eks-socialismaj landoj, kaj pli malaltaj en Usono kaj evoluantaj landoj. La efektiva procentaĵo de ateistoj eble estas pli alta ĉar personoj kiuj respondas al opinisondoj ofte estas hezitemaj malkovri sin mem al eblaj leĝa, ekonomia aŭ socia diskriminacioj.

Ekde la 20-a jarcento sendiismo iĝis oficiala doktrino de iuj filozofiaj skoloj, ekzemple komunismaj, institucioj aŭ ŝtatoj, ekzemple Ĉinio iame, kompareble kun la situacio de ŝtatreligio, ankaŭ nomata oficiala religio.

Estus eraro supozi, ke ĉiuj ateistoj malestimas dion aŭ religion. Ofte ili respektas la religiajn sentojn de di-kredantoj kaj rigardas la religiojn kiel parton de la kultura tradicio, tamen ili mem ne vidas kaŭzon aŭ eblecon imagi la ekziston de supernatura estaĵo.

Kelkaj, tamen, emas montri malŝaton por religiemuloj, kiaj Richard Dawkins, Piergiorgio Odifreddi kaj Danilo Mainardi, laŭ kiuj scienculo ne povas esti dikredanto; eĉ laŭ Dawkins opinias kredon je Dio propra de "priscienca analfabeto". Laŭ Roberto Giovanni Timossi (L'illusione dell'ateismo. Kial la scienco ne nagas Dion), proponas elimini, se veras la supra opinio, el la listo de scienculoj Galilejon, Isaac Newton, Alessandro Volta, Blaise Pascal, James Clerk Maxwell, Johann Gregor Mendel, Louis Pasteur, Max Planck, Albert Einstein, John Carew Eccles...

Historio

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Historio de ateismo.

Kvankam la plej frue trovita uzokutimo de la esprimo ateismo estas el Francio de la 16-a jarcento, ideoj kiuj estus rekonitaj hodiaŭ kiel ateismaj estas dokumentitaj de la veda periodo kaj de la grek-romia antikvo.

Frua hindia religio

Ateismaj skoloj estas trovitaj en frua hinda penso kaj ekzistis de la tempoj de la historia veda religio. Inter la ses ortodoksaj skoloj de hindua filozofio, Samĥja, nome la plej malnova filozofia pensoskolo, ne akceptas dion, kaj ankaŭ la frua Mimamsa malaprobis la nocion de dio. La ĝisfunde materialisma kaj kontraŭ-teista filozofia skolo Cārvāka (ankaŭ nomita Nastika aŭ Lokaiata) kiu originis de Hindio ĉirkaŭ la 6-a jarcento a.K. estas verŝajne la plej eksplicite ateisma skolo de filozofio en Hindio, simila al la greka cirenajka skolo. Tiu branĉo de hinda filozofio estas klasifikita tiel heterodoksa pro sia malakcepto de la aŭtoritato de Vedoj kaj tial ne estas konsiderita parto de la ses ortodoksaj skoloj de hinduismo, sed ĝi estas rimarkinda kiel signoj de materialisma movado ene de hinduismo. Chatterjee kaj Datta klarigas ke nia kompreno de Cārvāka filozofio estas fragmenta, surbaze plejparte de kritiko de la ideoj fare de aliaj skoloj, kaj ke ĝi ne estas vivanta tradicio:

"Kvankam materialismo en iu formo aŭ aliaj ĉiam ĉeestis en Hindio, kaj fojaj referencoj estas trovitaj en la Vedoj, la Budhista literaturo, la Epopeoj, same kiel en la pli postaj filozofiaj verkoj ni ne trovas ajnan sisteman laboron pri materialismo, nek ajnan fakorganizitan skolon de anoj kiujn la aliaj filozofiaj skoloj posedas. Sed preskaŭ ĉiu laboro de la aliaj skolstatoj, por refuto, la materialismaj vidoj. Nia scio pri hinda materialismo estas ĉefe bazita sur tiuj."

Aliaj hindaj filozofioj ĝenerale rigarditaj kiel ateismaj inkludas la klasikan Samĥjan kaj Purvan Mimamsan. La malakcepto de dio kiel personkreinto ankaŭ vidiĝas en ĝajnismo kaj budhismo en Hindio.

Grek-romia antikvo

En la verko de Platono nome Apologio, Sokrato (en la bildo) estis akuzita de Meleto kiel nekredanto en dioj.

Okcidenta ateismo havas siajn radikojn en antaŭ-sokrata Greka filozofio, sed ne aperis kiel klara mondokoncepto ĝis la fino de la klerismo. La greka filozofo Diagoro de la 5-a jarcento a.K. estas konata kiel la "unua ateisto", kaj estas tiele citita kiel tia fare de Cicerono en lia De Natura Deorum. Atomistoj kiaj ekzemple Demokrito provis klarigi la mondon laŭ sole materialisma maniero, sen referenco al la spirita aŭ mistera. Kritio rigardis religion kiel homan inventon uzitan por timigi homojn en sekvado de morala ordo kaj ankaŭ Prodiko ŝajne havas evidentigitajn ateismajn deklarojn en sia laboro. Filodemo raportas, ke Prodiko kredis, ke "la dioj de popolkredo nek ekzistas nek ilin oni konas, sed ke la prahomo, [pro admiro, diigis] la fruktojn de la tero kaj praktike ĉion kio kontribuis al lia ekzisto". Protagoro foje estis prenita kiel ateisto sed prefere apogis agnostikajn opiniojn, komentante, ke "Koncerne la diojn mi estas nekapabla malkovri de tio, ĉu ili ekzistas, aŭ kiel ili enestas en formo; ĉar ekzistas multaj malhelpoj al scio, la obskureco de la subjekto kaj la mallongeco de homa vivo." Ankaŭ la grekaj filozofoj Teodoro Cirenajko kaj Stratono de Lampsako de la 3-a jarcento a. K. ne kredis ke dioj ekzistas.

Sokrato (ĉ. 471-399 a.K.) estis asociita en la atena publika menso kun la tendencoj en antaŭ-sokrata filozofio direkte al naturalisma enketo kaj la malaprobo de diaj klarigoj por fenomenoj. Kvankam tia interpreto misprezentas lian penson laŭ kiu li estis portretita en tia maniero en la komedia teatraĵo Nuboj de Aristofano, li estis pli poste akuzita pro malpieco kaj kiel koruptanto de idojn. Ĉe lia proceso Sokrato estis anoncita kiel impete nei ke li estas ateisto kaj nuntempaj fakuloj disponas nur el malmulte da kialo por pridubi tiun aserton.

Euhemero (ĉ. 330-260 a.K.) publikigis sian opinion ke la dioj estas nur la diigitaj regantoj, konkerintoj kaj fondintoj de la pasinteco, kaj ke iliaj sektoj kaj religioj estis en esenco la daŭrigo de malaperitaj regnoj kaj pli frue politikaj strukturoj. Kvankam ne strikte ateisto, Euhemero poste estos kritikata ĉar "disvastigis ateismon trans la tuta loĝata tero per detruado de la dioj".

Gravas en historio de ateismo ankaŭ Epikuro (ĉ. 300 a.K.). Baze super ideoj de Demokrito kaj de Atomistoj, li apogis materialisman filozofion laŭ kiu la universo estis regita per la leĝoj de ŝanco sen la bezono de dia interveno. Kvankam li deklaris ke diaĵoj ekzistas, li kredis ke ili estis neinteresitaj en homa ekzisto. La celo de la Epikuristoj devis ekhavi trankvilon kaj unu gravan manieron fari tion estis per eksponado de timo al dia kolerego kiel neracie. La Epikuristoj ankaŭ neis la ekziston de postvivo kaj la bezonon timi dian punon post morto.

La romia filozofo Seksto Empiriko eltenis ke oni devu prokrasti juĝon pri praktike ĉiuj kredoj - formo de skeptiko konata kiel Pironismo — ke nenio estas esence malbona, kaj ke ataraksio ("mens-paco" aŭ "trankvilo") estas atingebla retenante onian juĝon. Lia relative granda kvanto de postvivado de verkoj havis daŭrantan influon sur pli postaj filozofoj.

La signifo de "ateisto" ŝanĝis laŭlonge de la klasika antikveco. La unuaj kristanoj estis konsideritaj ateistoj fare de nekristanoj pro ties malkredo je paganaj dioj. Dum la Romia Imperio, kristanoj estis ekzekutitaj pro sia malakcepto de la romiaj dioj ĝenerale kaj de la adorado al imperiestro partikulare. Kiam kristaneco iĝis la ŝtata religio de Romo sub Teodosio en 381, herezo iĝis punebla ofendo.

Mezepoko al Renesanco

Dum la Alta Mezepoko, la islama mondo trapasis oran epokon. Kun la rilataj progresoj en scienco kaj filozofio, arabaj kaj persaj landoj produktis elstarajn raciistojn kaj ateistojn, kiaj Muhammad al Warraq (7-a jarcento), Ibn al-Rawandi (827-911), Al-Razi (854-925) kaj Al-Maari (973-1058). Al-Maari verkis kaj instruis ke religio mem estas "fablo inventita fare de la antikvuloj" kaj ke homoj estis "de du specoj: tiuj kun cerboj, sed neniu religio, kaj tiuj kun religio, sed neniu cerbo." Malgraŭ esti relative produktivaj verkistoj, preskaŭ neniu el ilia skribo pluvivas al la moderna tago, la plej granda parto de kio malgrande restas estante konservita tra citaĵoj kaj eltiraĵoj en pli postaj verkoj fare de islamaj apologiistoj provantaj refuti ilin. Aliaj akademiuloj de la elstara Ora epoko estis asociitaj kun raciista penso kaj ateismo, kvankam la aktuala intelekta atmosfero en la islama mondo, kaj la malabunda indico kiu pluvivas de la epoko, faras tiun punkton disputiga hodiaŭ.

En Eŭropo, la subteno de ateismaj vidoj estis malofta dum la komenca kaj plena Mezepoko; metafiziko kaj teologio estis la dominaj interesoj apartenantaj al religio. Ekzistis, aliflanke, movadoj ene de tiu periodo kiu antaŭenigis heterodoksajn konceptojn de la kristana dio, inkluzive de malsamaj vidoj de la naturo, transcendeco, kaj sciigeblo de dio. Individuoj kaj grupoj kiaj ekzemple Skoto Eriugena, Davido de Dinant, Amalriko de Bena, kaj la Fratoj de la Libera Spirito konservis kristanajn vidpunktojn kun panteistaj tendencoj. Nikolao el Kuzo subtenis formon de fideismo kiun li nomigis daĝan nesaĝon ("erudicia nescio"), asertante ke dio estas preter homa kategoriado, kaj tiel nia kono de li estas limigita por konjekti. Vilhelmo el Okam inspiris kontraŭ-metafizikajn tendencojn per sia nominalista limigo da homa scio al eksterordinaraj objektoj, kaj asertis ke la dia esenco ne povis esti intuicie aŭ racie ekkaptita per homa intelekto. Sekvantoj de Okam, kiaj ekzemple John el Mirecourt kaj Nikolao de Autrecourt antaŭenigis tiun vidon. La rezulta disiĝo inter kredo kaj racio poste influis radikalajn kaj reformemajn teologojn kiaj ekzemple John Wyclif, Jan Hus, kaj Marteno Lutero.

La Renesanco faris multon por vastigi la amplekson da liberpensado kaj skeptika enketado. Individuoj kiaj ekzemple Leonardo da Vinci serĉis eksperimentadon kiel rimedo de klarigo, kaj kontraŭbatalis argumentojn de religiema aŭtoritato. Aliaj kritikistoj de religio kaj de la eklezio dum tiu tempo estis Makiavelo, Bonaventure des Périers, kaj François Rabelais.

Moderna epoko

Historiisto Geoffrey Blainey skribis ke la Reformacio pavimis la vojon por ateistoj atakante la aŭtoritaton de la Romkatolika Eklezio, kiu en victurno "kviete inspiris aliajn pensulojn por ataki la aŭtoritaton de la novaj protestantaj eklezioj". Diismo akiris influon en Francio, Prusio, kaj Anglio. La nederlanda filozofo Baruch Spinoza estis "verŝajne la unua konata "duon-ateisto" kiu sciigis sin en kristana tero en la moderna epoko", laŭ Blainey. Spinoza kredis ke naturaj leĝoj klarigas la funkciadon de la universo. En 1661 li publikigis sian Mallongan Disertaĵon pri Dio.

Kritiko de kristanismo iĝis ĉiam pli ofta en la 17-a kaj 18-a jarcentoj, precipe en Francio kaj Anglio, kie ŝajne estis religia malbonfarto, laŭ nuntempaj fontoj. Kelkaj protestantaj pensuloj, kiaj ekzemple Thomas Hobbes, apogis materiistan filozofion kaj skeptikon rilate al supernaturaj okazoj, dum la jud-nederlanda filozofo Spinoza malaprobis dian providencon en favoro de panenteista naturalismo. Ekde la fino de la 17-a jarcento, diismo estis malkaŝe apogita fare de intelektuloj kiaj ekzemple John Toland kiu elpensis la esprimon "panteisto".

La unua konata eksplicita ateisto estis la germana kritikisto de la religio Matthias Knutzen en siaj tri verkoj de 1674. Li estis sekvita fare de du aliaj eksplicitaj ateistaj verkistoj, la pola eks-jezuita filozofo Kazimierz Łyszczyński kaj en la 1720-aj jaroj la franca pastro Jean Meslier. En la fluo de la 18-a jarcento, aliaj malkaŝe ateismaj pensuloj sekvis, kiaj ekzemple Baron d'Holbach, Jacques-André Naigeon, kaj aliaj francaj materialistoj. John Locke male, kvankam rekomendanto de toleremo, instigis aŭtoritatojn por maltoleri ateismon, kredante ke la neo de la ekzisto de dio subfosus la socian ordon kaj kondukus al kaoso.

La filozofo David Hume evoluigis skeptikan sciteorion blokitan en empirio, kaj la filozofio de Immanuel Kant forte pridubis la eblecon de metafizika scio mem. Ambaŭ filozofoj subfosis la metafizikan bazon de natura teologio kaj kritikis klasikajn argumentojn por la ekzisto de dio. Tamen, ili ne estis ateistoj mem.

The Essence of Christianity de Ludwig Feuerbach (1841) multe influus filozofojn kiaj ekzemple Engels, Marx, David Strauss, Nietzsche, kaj Max Stirner. Li konsideris dion kiel homa invento kaj religiajn agadojn dezir-plenumadaj. Pro tio li estas konsiderita la fonda patro de moderna antropologio de religio.

Dum la Teruro de 1792-93, la kristana kalendaro de Francio estis aboliciita, monaĥejoj, monaĥinejoj kaj ekleziaj proprietoj estis kaptitaj kaj monaĥoj kaj monaĥinoj forpelitaj. Historiaj preĝejoj estis malmuntitaj. Blainey notas ke, kvankam Voltaire estas ĝenerale konsiderita kiel forte kontribuinta al ateisma pensado dum la Revolucio, li ankaŭ konsideris, ke timo al dio estis malinstiginta plian malordon, kaj diris "Se dio ne ekzistus, estus necese inventi lin." En Pensoj pri la Revolucio en Francio, (1790), la filozofo Edmund Burke kondamnis ateismon, kaj verkis pri "literatura paciencludo" kiu estis "antaŭ kelkaj jaroj forminta ion kiel regula plano por la detruo de la kristana religio. Tiu objekto kiun ili traktis kun grado de fervoreco kiu ĝis nun estis malkovrita nur en la perantoj de iu sistemo de pieco ... Tiuj ateismaj patroj havas bigotecon propran ... ". Sed, Burke asertis, "la homo estas per sia konstitucio religia besto" kaj "ateismo estas kontraŭ, ne nur nia kialo, sed ankaŭ niaj instinktoj; kaj ... ĝi ne povas regi longe".

La Franca Revolucio portis ateismon kaj kontraŭklerikalan diismon ekster la salonoj kaj en la publikan sferon. La Barono d'Holbach estis elstara figuro en la franca Klerismo kiu estas plej konata pro sia ateismo kaj pro siaj volumenaj skribaĵoj kontraŭ religio, la plej fama el ili Système de la nature (1770) sed ankaŭ Le Christianisme dévoilé (1766). Grava celo de la franca revolucio estis restrukturado kaj subigo de la pastraro kun respekto al la ŝtato tra la Civila Konstitucio de la pastraro. Provoj plenumi ĝin kaŭzis kontraŭklerikalan perforton kaj la elpelon de multaj pastraro el Francio. La kaosaj politikaj okazaĵoj en revoluciema Parizo poste rajtigis la pli radikalajn jakobenojn enpoviĝi en 1793, konduke al la Teroro. La jakobenoj estis deistoj kaj lanĉis la Kulton de la Supera Estaĵo kiel nova franca ŝtata religio. Kelkaj ateistoj ĉirkaŭ Jacques René Hébert anstataŭe serĉis establi la Kulton de Racio, nome formo de ateisma pseŭdo-religio kun diino personiganta racion. Ambaŭ movadoj klopodis kontribui al provoj perforte senkristanigi Francion. La Kulto de Racio finiĝis post tri jaroj kiam ĝiaj estroj, inkluzive de Jacques René Hébert, estis gilotinitaj fare de la jakobenoj. La kontraŭklerikalaj persekutoj finiĝis kun la Termidora Reago.

La napoleona epoko instituciigis la sekularigadon de franca socio, kaj eksportis la revolucion al norda Italio, en la espero de kreado de cedemaj respublikoj. En la 19-a jarcento, ateistoj kontribuis al politika kaj socia revolucioj, faciliganta la renversiĝojn de 1848, la Risorgimento-n en Italio, kaj la kreskon de internacia socialista movado. En la dua duono de la jarcento, ateismo alvenis al pinto sub la influo de raciistaj kaj liberpensulaj filozofoj. Multaj elstaraj germanaj filozofoj de tiu epoko neis la ekziston de diaĵoj kaj estis kritikaj kontraŭ religio, kiaj Ludwig Feuerbach, Arthur Schopenhauer, Max Stirner, Karl Marx, kaj Friedrich Nietzsche.

Ekde 1900

Ateismo en la 20-a jarcento, precipe en la formo de praktika ateismo, avancis en multaj socioj. Ateisma penso trovis agnoskon en multaj aliaj, pli larĝaj filozofioj, kaj ekzemple ekzistadismo, objektivismo, sekulara humanismo, nihilismo, anarkiismo, logika pozitivismo, marksismo, feminismo, kaj la ĝenerala scienca kaj raciisma movado. Krome, ŝtata ateismo aperis en Orienta Eŭropo kaj Azio dum tiu periodo, partikularle en la Sovetunio sub Vladimir Lenin kaj Josif Stalin, kaj en Ĉinio sub Mao Zedong. Ateistaj kaj kontraŭ-religiaj politikoj en Sovetunio inkludis nombrajn leĝojn, senleĝigon de religia instruado en lernejoj, kaj la apero de asocio Ligo de Aktivaj Ateistoj.

Kovrilo de 1929 de sovetunia gazeto Bezbozhnik, montrante la diojn de unudiismaj religioj premitaj de la simbolo de la Jarkvina Plano.

Blainey skribis ke dum la dudeka jarcento, ateistoj en okcidentaj socioj iĝis pli aktivaj kaj eĉ batalemaj, kvankam ili ofte "dependis esence de argumentoj utiligitaj fare de multaj radikalaj kristanoj ekde minimume la dekoka jarcento". Ili malaprobis la ideon de intervenista dio, kaj diris ke kristanismo antaŭenigis militon kaj perforton, kvankam "la plej senkompataj gvidantoj en la Dua Mondmilito estis ateistoj kaj sekularistoj kiuj estis intense malamikaj kaj al judismo kaj al kristanismo" kaj "Poste masivaj abomenaĵoj estis faritaj en la Oriento fare de tiuj entuziasmaj ateistoj, Pol Pot kaj Mao Zedong ". Kelkaj sciencistoj dume anoncis ke dum la mondo iĝas pli klera, religio estos anstataŭita.

Logika pozitivismo kaj sciencismo pavimis la vojon por novpozitivismo, analiza filozofio, strukturismo, kaj naturalismo. Novpozitivismo kaj analiza filozofio forĵetis klasikan raciismon kaj metafizikon en favoro de strikta empirio kaj epistemologia nominalismo. Propagandistoj kiaj ekzemple Bertrand Russell emfaze malaprobis dikredon. En sia junula verkaro, Ludwig Wittgenstein provis apartigi metafizikan kaj supernaturan lingvon disde racia diskurso. A. J. Ayer asertis la malverigeblon kaj sensignifecon de religiaj deklaroj, citante sian aliĝon al la empiriaj sciencoj. Rilate la aplikata strukturismo de Lévi-Strauss, li ligis religian lingvon al la homa subkonscio en neado de sia transcenda signifo. J. N. Findlay kaj J. J. C. Smart argumentis ke la ekzisto de dio ne estas logike necesa. Naturistoj kaj materiismaj monistoj kiaj ekzemple John Dewey konsideris la naturan mondon kiel la bazo de ĉio, neante la ekziston de dio aŭ senmorteco.

• 
• 

Bildaro de ateistoj aŭ preskaŭ-ateistoj

• 
  Paul Henri Thiry d'Holbach
• 
  Karlo Markso
• 
  Bakunin
• 
  Epikuro
• 
  Baruĥ Spinozo
• 
  Voltaire
• 
  Immanuel Kant
• 
  Jacques René Hébert
• 
  Ludwig Feuerbach
• 
  Arthur Schopenhauer
• 
  Nietzsche, en 1882
• 
  Bertrand Russell en 1907

Organizaĵoj

La Internacia Ateisma Alianco estas tutmonda federacio de ateismaj kaj individuaj organizaĵoj devontigitaj por eduki la publikon pri ateismo, sekularismo kaj rilataj aferoj. La AAI estis fondita en 1991. La organizaĵo laboras por la disiĝo de religio kaj ŝtato sur la monda nivelo kaj la disiĝo de religio de edukado. La organizaĵo ankaŭ laboras por protekti ateistojn kontraŭ persekutado kaj ĉikanado direktitaj al ateistoj.

Literaturo

• Walter Bradmüller, Ateismo? No grazie (Ĉu ateismo? Ne dankon), Libreria editrive vaticana, 2010. (La aŭtoro, jam docento ĉe la Aŭsburga universitato, pridiskutas la feblecon de karakterizaj punktoj de la ateismo de biologo Richard Dawkins, de Pierre-Simone Laplace kaj la gajan neniismon de Nietzsche).
• Michael Novak, No One Sees God: The Dark Night of Atheists and Believers, (Neniu povas vidi Dio. Komuna destino pro ateistoj kaj Dikredantoj), 2008. [1].
• Armstrong, Karen (1999). A History of God. London: Vintage. ISBN 0-09-927367-5.
• Baggini, Julian (2003). Atheism: A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-280424-3.
• Barker, Dan (2008). Godless: How an Evangelical Preacher Became One of America's Leading Atheists. New York: Ulysses Press. ISBN 978-1-56975-677-5. OL 24313839M.
• Bradlaugh, Charles; Besant, Annie; Bradlaugh, Alice; Moss, A. B.; Cattell, C. C.; Standring, G.; Aveling, E. (1884). The Atheistic * Platform. London: Freethought Publishing.
• Dawkins, Richard (2006). The God Delusion. Bantam Press. ISBN 0-593-05548-9.
• Edwards, Paul (2005) [1967]. "Atheism". In Donald M. Borchert. The Encyclopedia of Philosophy. Vol. 1 (2nd ed.). MacMillan Reference USA (Gale). p. 359. ISBN 978-0-02-865780-6.
• Flew, Antony (1976). The Presumption of Atheism, and other Philosophical Essays on God, Freedom, and Immortality. New York: Barnes and Noble.
• Flint, Robert (1903). Agnosticism: The Croall Lecture for 1887–88. William Blackwood and Sons. OL 7193167M.
• Flynn, Tom, ed. (25 October 2007). "The new encyclopedia of unbelief". The New Encyclopedia of Unbelief. Prometheus Books. ISBN 978-1-59102-391-3. OL 8851140M.
• Harris, Sam (2005). The End of Faith: Religion, Terror, and the Future of Reason. W. W. Norton & Company.
• Harris, Sam (19 September 2006). Letter to a Christian Nation. Knopf. ISBN 978-0-307-27877-7. OL 25353925M.
• Harris, Sam (April 2006a). "The Myth of Secular Moral Chaos". Free Inquiry 26 (3). ISSN 0272-0701. Konsultita la 2013-11-21. alternate URL
• Hitchens, Christopher (2007). god Is Not Great: How Religion Poisons Everything. Random House. ISBN 978-0-7710-4143-3.
• Hume, David (1779). Dialogues Concerning Natural Religion. London. OL 7145748M.
• Hume, David (1748). An Enquiry Concerning Human Understanding. London.
• Landsberg, Mitchell (28 September 2010). "Atheists, agnostics most knowledgeable about religion, survey says". Los Angeles Times.
• Martin, Michael (1990). Atheism: A Philosophical Justification. Philadelphia: Temple University Press. ISBN 978-0-87722-642-0. OL 8110936M.
• Nielsen, Kai (2013). "Atheism". Encyclopædia Britannica. Konsultita la 2013-11-25.
• Rafford, R. L. (1987). "Atheophobia—an introduction". Religious Humanism 21 (1): 32–37.
• Rowe, William L. (1998). "Atheism". In Edward Craig. Routledge Encyclopedia of Philosophy. Taylor & Francis. ISBN 978-0-415-07310-3.
• Russell, Bertrand (1957). Why I am not a Christian, and other essays on religion and related subjects. Simon and Schuster.
• Sartre, Jean-Paul (2001) [1946]. "Existentialism and Humanism". In Priest, Stephen. Jean-Paul Sartre: Basic Writings. London: Routledge. p. 45. ISBN 0-415-21367-3.
• Sartre, Jean-Paul (2004) [1946]. "An existentialist ethics". In Gensler, Harry J.; Spurgin, Earl W.; Swindal, James C. Ethics: Contemporary Readings. London: Routledge. p. 127. ISBN 0-415-25680-1.
• Shermer, Michael (1999). How We Believe: Science, Skepticism, and the Search for God. New York: William H Freeman. ISBN 0-7167-3561-X.
• Smith, George H. (1979). Atheism: The Case Against God. Buffalo, New York: Prometheus Books. ISBN 0-87975-124-X. LCCN 79002726. OL 4401616M.
• Stenger, Victor J. (2007). God: The Failed Hypothesis—How Science Shows That God Does Not Exist. Amherst, New York: Prometheus Books. ISBN 978-1-59102-652-5.
• Stenger, Victor J. (22 September 2009). The New Atheism: Taking a Stand for Science and Reason. Prometheus. ISBN 1-59102-751-9. Konsultita la 2009-07-23.
• Zuckerman, Phil, ed. (2010). Atheism and secularity. Santa Barbara, Calif. [u.a.]: Praeger. ISBN 978-0-313-35183-9.
• Zdybicka, Zofia J. (2005). "Atheism". In Maryniarczyk, Andrzej. Universal Encyclopedia of Philosophy 1. Pola Asocio Tomaso Akvino.

Vidu ankaŭ

• Agnostikismo
• Apostateco
• Diismo
• Empiriismo
• Kritiko al la religio
• Liberpensuloj
• Naturalismo
• Nova ateismo
• Panteismo
• Raciismo
• Sekularismo
• Senreligio
• Listo de ateistoj
• Movado Brights
• Nevidebla Rozkolora Unukornulo
• Fluganta Spagetmonstro
• Ateologio

Eksteraj ligiloj

• Ateista Tutmonda Esperanto-Organizo
• Kial Mi Ne Estas Kristano, de Bertrand Russel, tradukita al Esperanto
• La Timo de la Morto
• The Atheism Web - angla (La Ateismo TTT-ejo)
• Positive Atheism - angla (Pozitiva Ateismo)
• American Atheists - angla (Amerikaj Ateistoj)
• Open Directory atheism links Arkivigite je 2003-06-18 per la retarkivo Wayback Machine - angla (Ateismaj ligiloj)
• The New Atheists en The Internet Encyclopedia of Philosophy
• Atheism ĉe la Projekto por Malferma Katalogo – kun ligiloj al organizoj kaj retejoj.
• Religion & Ethics—Atheism ĉe bbc.co.uk.
• Secular Web library – Biblioteko
• The Demand for Religion – Demografio de Ateismo de Wolfgang Jagodzinski (Universitato de Kolonjo) kaj Andrew Greeley (Universitato de Ĉikago kaj Universitato de Arizono).
• KP209 Ateismo. Ĉu simple la foresto de religio?, podkasto de Kern.punkto kun Anna Löwenstein kaj Nyegosh Dube. Alŝutita 20231004. esperante