Bruntál

Bruntál estas urbo en Ĉeĥio kun 15 244 loĝantoj (2024) situanta 50 km norde de urbo Olomouc en valkaldrono inter masivo de Hrubý Jeseník kaj pli altaj zonoj de Nízký Jeseník, kiuj apartenas al montaro Jeseníky. Bruntál estiĝis en avantaĝa situo en komercvojo el urbo Olomouc ĝis urbo Krnov kaj ĝis Silezio.

Bruntál
germane Freudenthal, latine: Vallis Gaudiorum, pole Bruntal
urbo
Bruntál, placo
Flago Blazono
Oficiala nomo: Bruntál
Ŝtato	Ĉeĥio
Regiono	Moraviasilezia regiono
Distrikto	Distrikto Bruntál
Administra municipo	Bruntál
Historiaj regionoj	Ĉeĥa Silezio, Moravio, Sudetio
Montaro	Nízký Jeseník
Fervoja haltejo	Bruntál
- fervojlinio	n-ro 310
Memorindaĵoj	Bruntál kastelo, Domo de Gabriel
Riveroj	Opava, Černý potok
Situo	Bruntál
- alteco	409 m s. m.
- koordinatoj	49° 59′ 18″ N 17° 27′ 53″ O (mapo)
Areo	29,34 km² (2 934 ha)
Loĝantaro	15 244 (2024)
Denseco	519,56 loĝ./km²
Dominaĵo	Uhlířský vrch
Unua skribmencio	12-a jarcento
Horzono	MET (UTC+1)
- somera tempo	MET (UTC+2)
Poŝtkodo	792 01
NUTS 3	CZ080
NUTS 4	CZ0801
NUTS 5	CZ0801 597180
Katastraj teritorioj	2
Partoj de urbo	2
Bazaj setlejunuoj	15
Situo enkadre de Ĉeĥio Situo enkadre de Ĉeĥio
Situo enkadre de Moraviasilezia regiono Situo enkadre de Moraviasilezia regiono
Vikimedia Komunejo: Bruntál
Retpaĝo: www.mubruntal.cz
Portalo pri Ĉeĥio

La najbaraj municipoj de la setlejo estas Moravskoslezský Kočov, Široká Niva, Roudno, Razová, Oborná, Milotice nad Opavou, Nová Pláň, Staré Město, Dlouhá Stráň kaj Mezina.

Historio

La urbo estas menciata jam en la 12-a jarcento en la tempo de koloniigado de la dinastio Premislidoj. En la jaro 1213 ĝi estis avancigita je supera urbo kun la tn. magdeburgaj rajtoj. Baza elemento de evoluo de la urbo estis minado de oro kaj arĝento, ekde la 16-a jarcento poste prilaborado de ferercoj. Jam en la 16-a jarcento en la urbo prosperis vico da gildoj.

Bazplano de Bruntál estas tipo de koloniigita urbo fondita en libera nekonstruaĵplenigita spaco. Ĝi havas mezepokan kvadratan placon, el kiu en anguloj kondukas stratoj. En mezepoko la urbo estis ĉirkaŭigita per remparoj kaj oni eniris en ĝin tra tri portaloj. La urbaj remparoj konserviĝis en fragmentoj ĉe kastelo kaj en nordorienta parto de la urbo. La kastelo situas sur loko de origina burgaro verŝajne el la 2-a duono de la 13-a jarcento. En la jaro 1506 estas menciata burgo, kiu estis en la jaroj 1554–1556 alikonstruita al kastela sidejo. Plua rekonstruo okazis en la jaroj 1582–1608. Tiel estiĝis kastelo kun arkada kortego kaj turo. Kiam venis Ordeno de germanaj kavaliroj en la jaro 1630, estis konstruita kastela kapelo, pli poste kastela pinakoteko. La kastelo estas nun alirebla por publiko (vidu al apudan foton).

La blazono de la Alta Majstro la princo Karlo de Loreno ĉe la pordego de palaco en Bruntál; ĝi apartenis al la ordeno ĝis la 20a jc

Komence de la 19-a jarcento influis konstruadon de la urbo evoluo de industrio. Tiu ĉi tendenco plifortiĝis en la 70-aj jaroj de la 19-a jarcento, sed la konstruado estis okazanta plejparte ekster la historia kerno. El pluaj konstruaĵoj ni menciu ankaŭ la tn. kolonon de Klüppel, kio estas monumento al ordena vicregnestro G. W. von Elkerhauser, nomata Klüppel, kiu organizis defendon de la urbo kontraŭ danoj en la jaro 1626.

Loĝantaro

Evoluo de nombro de loĝantoj

La datoj devenas el datumbazo de Vikidatumoj

Jaro	Loĝantoj
1869	6 440
1880	7 595
1890	8 219
1900	7 759
1910	8 861
1921	8 210

Jaro	Loĝantoj
1930	9 676
1950	7 623
1961	8 239
1970	10 509
1980	17 062
1991	16 829

Jaro	Loĝantoj
2001	17 627
2014	16 913
2016	16 654
2017	16 583
2018	16 495
2019	16 408

Jaro	Loĝantoj
2020	16 138
2021	14 936
2022	15 523
2023	15 415
2024	15 244

Bruntál en literaturo kaj en filmo

Filmo

Eksplicite bela kaj en Ĉeĥio nekutime netuŝita senpera ĉirkaŭaĵo estas kuliso de okazado de filmo Johana de Arko (1999) de reĝisoro Luc Besson. Císař a tambor estas ja filma fabelo, sed ĝi kaptas reprezentemajn spacojn de la bruntala kastelo.