Grafitio
Grafitio (murskribaĵo, murskribaĉo) estas skribaĵo aŭ pentraĵo farita per farbo aŭ farbskribilo sur muroj kaj aliaj pli aŭ malpli publikaj objektoj, kun la intenco esprimi ajnan deziron, pozicion, opinion aŭ memesprimon. Grafitio povas esti hazarda adreso celante vandalismo, kaj tiel ofte oni konsideras ĝin, sed ekzistas movado de pentrado per grafitio kiel arto, kiu uzas pimpajn surskribojn por reprezenti la nomon de la artisto.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Ĉi tiuj kutime estas pentraĵoj faritaj sen la konsento de la posedantoj de la surpentrita objekto, kaj tial estas malobservo de la leĝo kaj vandalismo, sed grafitio farita kun konsento estas tute laŭleĝa.
Dum tempo, perceptoj pri grafitio kiu iĝis akceptita arto en multaj lokoj ĉirkaŭ la mondo ŝanĝiĝis, simile al murpentraĵo, kaj ĝiaj aktivaj artistoj akiris rekonon kaj sekvan spektantaron. Bonkonataj grafitiistoj inkludas Banksy, Dede, Amnesia kaj aliajn.
Origino de la termino
redaktiLa vorto "grafitio" devenas el la itala lingvo (graffiti) kaj signifas "skrapaĵoj" la pluralo de graffito, la diminutivo de graffio (skrapaĵo, grataĵo). Ĝi venas el la latina verbo graffiare (skrapi, grati) kiu siavice venas el la greka verbo graphein (enskrapi, skribi, gravuri).
Historio
redaktiGraffiti ekzistas ekde antikvaj tempoj - jam en la Romia Imperio kaj antikva Grekio ekzistis grafitio. Oni eĉ povus diri, ke antikvaj kavernaj pentraĵoj estas tipo de grafitio.
La vorto "grafitio" origine priskribis surskribojn kaj pentraĵojn trovitajn sur statuoj aŭ sur muroj, kiel ekzemple surskriboj trovitaj en la katakomboj de Romo aŭ sur la muroj de Pompejo. Tiuj estas kaj surskriboj kaj pentraĵoj kiuj estis konsideritaj vandalismo ĉar ili estis pentritaj sen la konsento de la posedantoj de la posedaĵo sur kiu la surskriboj estis pentritaj.
Fruaj ekzemploj de grafitio povas esti trovitaj en la greka grandurbo de Efeso (Turkio). Ŝajne ĝi estis reklamo por bordelo. Vikinga grafitio troveblas en Romo kaj Irlando.
Pilgrimoj ofte skribis siajn nomojn, kaj foje ankaŭ la jaro, sur iuj surfacoj ĉe la destinita sankta loko.
En modernaj tempoj la grafitio pentrita fare de francaj soldatoj sur ejoj preterpasitaj de ili en Egiptio dum la Napoleonaj Militoj povas esti vidita kiel grafitio.
La 20a jarcento
redaktiDum dua Mondmilito, la teksto "Kilroy was here" (Kilroy estis ĉi tie) aperis[1][2]. Ĉi tiu grafitio disvastiĝis tra Usono kaj Eŭropo kaj akompanis usonajn militfortojn kaj fariĝis nacia simbolo kiel la flago. Foje, al la adreso aldoniĝis pentraĵo - figuro kun senhararakapo kaj eĉ kaŝrigardanta super muro kaj du palmoj ripozantaj sur ĝi.
En la 20-a jarcento, kaj precipe post dua Mondmilito, urbaj bandoj en Usono kutimis krei grafition per ŝprucpentrado de muroj sur publikaj ejoj por marki sian teritorion.
La adresoj ofte rilatis al la kulturo de Hiphopo kaj repmuziko. Dum la paso de la tempo la kutimo dekroĉis de la "banda kulturo" kaj iĝis pli ofta, same kiel pli kompleksa kaj arta. En kelkaj kazoj, la posedantoj de la muroj eĉ decidis ne forigi la grafitiojn.
Grafitio ankaŭ povas okazis sur cirkulantaj monbiletoj, kiel sur la flakoj de surrelaj forvojaj vagonojo, por publikigi la mesaĝon aŭ elmontri la arton sur moveblaĵo.
Postgrafitio, aŭ strata arto
redaktiPost-grafitio aŭ strata arto estas arto kiu estas elmontrita en publikaj lokoj, precipe sur urbaj stratoj, laŭleĝe kaj kontraŭleĝe (desegnaĵoj aprobitaj de la aŭtoritatoj).
Ĝi estas kutime distribuita per farboŝpruciloj, glumarkoj, rulpremiloj, ŝpruciloj replenigotaj kun farbo, markiloj kaj aliaj rimedoj kiuj ne estas konsideritaj tradiciaj en grafitikulturo. Strata arto ofte devenas de la deziro de la artistoj elmontri iliajn verkojn, iliajn politikajn kaj sociajn opiniojn, kaj simile, sed eĉ la damaĝo al posedaĵo mem estas formo de protesto. La kontraŭleĝeco implikita foje estas konsiderita "parto de la ludo".
Post-grafitio komenciĝis dum la 80-aj jaroj kaj fruaj 1990-aj jaroj de stratartistoj Cost kaj Revs kiuj estis la unuaj disvastigi sian nomon uzante malsamajn teknikojn ol kutime. La koncepto de "post-grafitio" estis elpensita fare de la franca artisto stak. Ofte ekzistas argumento inter "tradiciaj grafitiaj" artistoj kaj stratartistoj kiuj ne estas aprobataj, pri aŭtentecon, kio povas konduki al "BEEFoj ".
Precipe danke al la kresko de la uzado de la Interreto, Sociaj retoj kaj ĉefe vidigaj retoj kiel Instagram, strata arto fariĝis tutmonda movado kaj ĝia agado estas konsiderinda. Artistoj el la tuta mondo akiras rekonon, kaj distribuadon de sia laboro per la reto.
Kontraŭleĝeco
redakti
Pro la fakto ke la grafitio estas pentrado sur alies posedaĵo kontraŭe al lia konsento, tio estas kontraŭleĝa ago. Por kontraŭbatali la fenomenon, multaj urboj starigis specialajn murojn por grafitiistoj, kun la intenco permesi al artistoj disvolvi sian arton unuflanke, sen malobservi la leĝon aliflanke. En iuj urboj organiziĝis grupoj de civitanoj organizis kontraŭ grafitio, laborante sisteme por forviŝi grafitiajn pentraĵojn.
En 1993, Singapura polico arestis amerikan studenton nomitan Michael P. Faye kiu pentris grafitio sur kelkaj aŭtoj. Laŭ la Singapura Ŝtata Juro de 1966, "Singapore Vandalism Act", Li estis sendita al kvar monatoj en malliberejo, monpunita kaj skurĝita. La usona amaskomunikilaro kondamnis tiun punon, kaj kaŭzis multe da publika protesto, sed ĝi ne influis la Singapuran registaron, kiu rifuzis pardoni lin kaj batis lin la 5-an de majo 1994.
En 1994, la urbestro de Novjorko Rudy Giuliani kreis "Grafitie Forviŝa Engaĝiga Forto" por redukti la kvanton de grafitio en la grandurbo, kiel parto de ĝeneral strebo por redukti krimon en la grandurbo kaj plibonigi ĝian aspekton, kiel parto de la apliko de la "teorio pri rompitaj fenestroj". Kadre de ĉi tiu strebo, estis malpermesita la vendo de farbo en ŝprucujoj al infanoj sub 18 jaroj. La leĝo eĉ postulis vendistojn konservi tiujn farbojn ene de ŝlositaj vitrinetoj en vendejoj por malhelpi kolorŝtelon. La monpunoj pro malobservo de ĉi tiu leĝo estis ekstreme altaj ($ 350 por delikto).
En la Unuiĝinta Reĝlando ankaŭ pasigis leĝon kontraŭ grafitio, la "Anti-Social Behaviour Act 2003" (Akto pri Kontraŭsocia konduko de 2003).
La grandurbo de Albuquerque en Nov-Meksiko en Usono kontraŭbatalas grafitiojn ekde la 1990-aj jaroj kaj permesas al grafitiaj pentristoj esti raportitaj uzante specialan telefonlinion.
Laŭ la Krimkodo de multaj landoj kaj lokaloj, kiu skribas, pentras, skizas aŭ gravuras sur la posedaĵo de alia kontraŭleĝe, aŭ kontraŭleĝe algluas sur ĝi ajnan raportiston aŭ signon, estas punebla al malliberigo por unu jaro.
La metroo
redaktiUnu el la ejoj tendencitaj havi grafitiajn pentraĵojn estis metrovagonoj, plejparte en Novjorko. En Novjorko, grafitiistoj okazigis ,arkkonkursojn - celantajn marki kiel eble plej multajn el la metrolinioj. La fenomeno en Novjorko ĉesis dum la periodo de Giuliani kiel urbestro, kiam ĉiuj ĉaroj estis purigitaj kaj neniu vagono kun grafitisigno ne estis permesita eniri la trafikon, ĝis la grafitaĵo estis forviŝita de ĝi.
Politike
redaktiGrafitio estas ofte uzata kiel politika protesto aŭ kontraŭ la reĝimo, kiel rimedo por esprimi opinion kaj por kultura interrompo. Rimarkinda ekzemplo de tiu speco de grafitiisto estas Banksy, angla artisto kiu specialiĝas pri arta grafitipentraĵo kun politika mesaĝo uzanta ironion por peri la deziratan mesaĝon. Alia uzo por grafitio estas farita de malamaj grupoj. Ekzemplo de tiu speco de grafitio estas la novnazia grafitio kaj la detruo de judaj tombejoj kaj sinagogoj. Ĉi tiuj ne estas akcepteblaj grafitio, sed perforta adreso, kiu uzas farbo-ŝprucon pro la facileco de pentrado.
Terminoj en grafitia moderna arto
redakti- Toy (Ludilo) - Termino ofte uzata en "bipoj" kaj priskribas la "Writer" kiel komencanto kaj malklera.
- Beef (Bovaĵo) - Termino kiu priskribas rivalecon inter du "Writer". La rivaleco ekzistas nur en la grafitimondo kaj ne estas perforta.
- Writer (Verkisto) - Grafitiisto, en ĝusta lingvo.
- Tag - skribo farita per ne-"ŝveligita" manskribo
- Throwup (Vomi) - Tipaj balonaj literoj, kutime fiksitaj, uzataj por reklami la artiston kaj faritaj rapide.
- Highlight (Supermarki)- Stango aŭ linio, kutime blanka. Plejparte uzata en desegnaĵoj prefere ol leteroj. Lumsimila objekto celita al la pentraĵo, igas la pentraĵon pli reala.
Referencoj
redakti- ↑ Lewisohn, Cedar., Street art : the graffiti revolution, Tate, 2008
- ↑ Roger Gastman & Caleb Neelon, The history of American graffiti, Harper Design, 2010