Legitimeco
Legitimeco (aŭ laŭleĝeco), estas la rekono ke individuo povas agi, posedi kaj ekzerci rajton, ekzemple en tiu ĉi kunteksto estas la rajto gvidi kaj kontroli aliajn. Legitimeco povas esti donita al limigita grupo, de nacia aŭ religia socio, kaj eĉ de membroŝtatoj de internacia komunumo. La objekto de legitimeco povas esti statuso (ekzemple de reganto), ago (prenante posedaĵon), aŭ rekono de abstrakta rajto.
En la ŝtata kunteksto, legitimeco estas kreita surbaze de la konstitucia infrastrukturo de la ŝtato kaj la interkonsentoj rilate al politikaj institucioj kaj procezoj. Baza kondiĉo por stabila demokratio estas ke la reĝimo estu perceptita kiel legitima fare de la civitanoj de la lando, tio estas, la granda plimulto de la loĝantaro vidas la reĝimon kiel inda je ekzisto, kaj principe subtenas ĝian centran valorsistemon, kaj ankaŭ praktike.
Legitimeco ankaŭ povas rilati al la internaciaj rilatoj inter nacioj kaj internaciaj organizaĵoj. En tiu ĉi kunteksto, legitimeco rilatas al la rajto de ŝtato al suvereno, ĝia rajto fari diversajn agojn ene de kaj ekster ĝiaj teritorio, same kiel al reciprokaj rilatoj inter ŝtatoj kaj inter neŝtataj aktoroj (kiel ekzemple internaciaj organizaĵoj, etnoj kaj estaĵoj kiuj ankoraŭ ne estis agnoskitaj kiel ŝtatoj). Multfoje la legitimeco de la agoj de lando estas diskutata, kiam ili estas polemikaj el politika aŭ jura vidpunkto, ekzemple la anekso de pliaj teritorioj, enmiksiĝo en la aferoj de alia lando aŭ malobservo de internaciaj traktatoj kaj interkonsentoj. Foje la demando de legitimeco ŝprucas pro konflikto koncerne la rajton ekzisti mem de certa lando aŭ koncerne ĝian rajton havi sendependan suverenan regadon.
La legitimeco de la regado de romiaj imperiestroj dependis el lia kontrolo de la armeo kaj agnosko de la Senato; imperiestro estis normale proklamita de siaj trupoj, aŭ investita pere de imperiaj titoloj fare de la Senato, aŭ ambaŭ.
Fontoj
redakti
La filozofo Max Weber listigas tri fontojn de legitimeco:
- La fonto de legitimeco venas de la sankteco de tradicio de la pasinteco. La persono aŭ personoj kiuj ekzercas aŭtoritaton estas nomumitaj laŭ tradiciaj reguloj de la pasinteco. La objekto de obeemo estas la persona aŭtoritato de la individuo kiu ĝuas ĝin pro sia tradicia statuso. La homo ekzercanta aŭtoritaton ne estas "inspektisto" pro sia pozicio, sed prefere publika gvidanto.
- La fonto de legitimeco baziĝas sur devoteco al speciala sankteco, al heroeco, al la ekzempla karaktero de individuo, kaj tial sindonemo al la normigaj socie konsentitaj ŝablonoj, aŭ al la metodo kiun tiu individuo predikas aŭ establis.
- La fonto de legitimeco devenas de la leĝo, objektiva kaj malsubjektiva metodo bazita sur komuna racio. La civitano subtenas la sistemon, kaj la gvidanto venas al potenco per la sistemo.
Aldone al tiuj tri fontoj, tri pliaj povas esti nomitaj:
4. Ideologia religia kontrolo - metodo de kontrolo bazita sur ideoj aŭ ideologia sistemo kiu donas legitimecon al certa registaro. Tiu kontrolo havas teologian religian karakteron, sed ankaŭ la karakteron de laika religio, kutime referita kiel " ideologio".
- 5. Perforta kontrolo - metodo de kontrolo bazita sur perforto kaj la "rajto de la potenculoj". Foje ĝi estas ankrita en kvazaŭsciencaj aliroj de socia darvinismo, kiuj ŝajne pruvas, ke la fortulo ankaŭ estas "legitima", "bona" aŭ "iranta la ĝustan vojon" kaj foje ĝi estas ankrita en potencavantaĝo nur, sen ia ideologia ankro. Perforta kontrolo estas la bazo de okupaciaj kaj diktatoraj reĝimoj kiuj daŭras sufiĉe longan tempon. La sklavigita loĝantaro legitimigas la mankon de aktiva rezisto al la okupanta potenco argumentante ke estas nenio farenda kontraŭ la potenculoj, dum la okupanta potenco ofte legitimigas kontrolon argumentante ke forta signifas justa.
- 6. Kontrolo rezultanta el efikeco kaj efektiveco - efikeco signifas la gradon de kapablo de la kolektivo aŭ de la persono kun la potenco, por plenumi akceptitajn sociajn celojn; en ekonomia kunteksto tio signifas produkti vivbezonatajn produktojn je prezo perceptita kiel akceptebla al la konsumantaj regatoj.