Marilyn Monroe
Marilyn MONROE (prononco [ˈmæɹɪlɪn mənˈɹoʊ], origine: Norma Jane MORTENSON aŭ BAKER, naskiĝis la 1-an de junio 1926 en Losanĝeleso, Kalifornio, kaj mortis la 4-an de aŭgusto 1962 samloke) estis usona aktorino. Ŝi estis unu el plej popularaj filmostelulinoj kaj seksaj simboloj de la 1950-aj jaroj, kaj estas konsiderata unu el plej gravaj ikonoj de la popola kulturo de la 20-a jarcento.[1][2][3]
Post naskiĝo kaj malriĉa infanaĝo en Losanĝeleso ĉefe en orfejoj, ŝi je la aĝo de 16 jaroj edziniĝis kaj eklaboris en aviadilfabriko kiel parto de la militpeno por la Dua Mondmilito. Tie ŝi ekkonis fotiston kiu fotis por armea gazetaro, fariĝis fotomodelo kiel sukcesa afiŝulino, blondigis siajn harojn kaj baldaŭ estis malkovrata de filmentreprenistoj. Sian artistnomon Marilyn Monroe ŝi ekuzis en 1948, kiam ŝi unuafoje subskribis filmkontrakton. Ŝia populareco kiel modelo kondukis ŝin al du nelongaj kinkontraktoj kun Twentieth Century-Fox (1946–1947) kaj Columbia Pictures (1948), dum kiuj ŝi havis sian unuan stelrolon en la malaltbuĝeta muzikalo Ladies of the Chorus (1948). Ŝi poste aperis en malgrandaj roloj en The Asphalt Jungle (1950) kaj All About Eve (1950), kaj subskribis novan kinkontrakton kun Fox en 1951. Laŭ tiu nova kontrakto, ŝi tuj iĝis popola aktorino per ne tre gravaj roloj en kelkaj komedioj, kiaj As Young as You Feel (1951) kaj Monkey Business (1952), kaj en dramoj Clash by Night (1952) kaj Don't Bother to Knock (1952). Komence de 1952, ŝi estis ankaŭ ĉe la centro de grava skandalo, kiam oni disvastigis ke ŝi estis pozinta por nudofotoj antaŭ ol iĝi stelulino. Tiu skandalo fakte ne damaĝis ŝian karieron, sed male plie popularigis ŝin.
Monroe iĝis unu el plej monproduktaj alteuloj de Holivudo kun protagonistaj roloj en tri filmoj en 1953: la nigra filmo Niagara, kiu fokusiĝis al sia seksa allogeco, kaj la komedioj Gentlemen Prefer Blondes kaj How to Marry a Millionaire, kiu konfirmis sian bildon kiel "stulta blondulino". Spite sian sukceson, ŝi malamis la kontrolon de la studio super sia kariero, inklude stereotipecon kaj malaltan salajron, kaj estis maldungita de ili en Januaro de 1954 kiam ŝi malakceptis partopreni en sia venonta planita filmo por ŝi. La disputo eksplodis en Marto, post kio ŝi aperis en unu el la plej grandaj sukcesoj de sia kariero, The Seven Year Itch (1955). Kiam la studio estis ankoraŭ malpreta ŝanĝi ŝian kontrakton, Monroe lasis Holivudon por la Orienta marbordo fine de 1954, kie ŝi formis kinproduktoran kompanion, nome Marilyn Monroe Productions, kun fotisto Milton Greene. Ŝi pasigis 1955 konstruante ŝian kompanion kaj studante metodaktoradon ĉe Actors Studio, ĝis atingis setladon kun la studio ĉe la fino de la jaro, kio garantiis ŝin pli da kontrolo kaj pli grandan salajron. Ŝiaj venontaj filmoj, Bus Stop (1956), The Prince and the Showgirl (1957), kaj Some Like It Hot (1959) havigis al ŝi aprezon pro ŝia aktorado same kiel Premion Ora Globo kaj nomumon por BAFTA. Ŝia lasta kompletita filmo estis la dramo The Misfits (1961).
La roloskemo ĉiam estis la sama: bela, naiva, sekse alloga. Tion atendis la publiko, kaj kelkaj provoj, eskapi al pli postulemaj roloj (ekz. en The prince and the Showgirl) ne estis vere akceptataj, tiel ke la aktorino rezignacie revenis al sia kutima rolaro. Intertempe ŝi denove estis edziniĝinta: unue kun la basbalisto Joe DiMaggio kaj poste kun la verkisto Arthur Miller. Ankaŭ la edzeco kun Miller fiaskis: dum la laboroj por la filmo The Misfits, kies scenaron li verkis, la paro disiĝis. The Misfits restis la lasta filmo de Marilyn Monroe: en la aĝo de 36 jaroj ŝi mortis pro trodozo da dormigiloj en Losanĝeleso.
Vivo kaj kariero
redaktiInfanaĝo kaj unua edziniĝo (1926–1944)
redakti
Monroe estis naskita Norman Jeane Mortenson en la Distrikta Hospitalo de Los-Anĝeleso la 1-an de junio 1926 kiel la tria infano de Gladys Pearl Monroe (1902 —1984), tranĉistino de negativoj en Columbia Pictures.[4][5] La pli aĝaj filoj de Gladys, nome Roberto (1917-1933) kaj Berniece (1919), estis de ŝia unua edziniĝo kun John Newton Baker en 1917-1923.[6][7] Post kiam ŝi aliris por eksedziniĝo en 1921, Baker kunportis la infanojn al sia indiĝena Kentukio.[6] Al Monroe oni ne rakontis ke ŝi havas fratinon ĝis ŝi estis 12jaraĝa, kaj ŝi renkontis ŝin por la unua fojo kiel plenkreskulo.[8][9] Gladys poste edziniĝis kun Martin Edward Mortensen en 1924, sed ili apartiĝis post nur kelkaj monatoj kaj antaŭ ol ŝi iĝis graveda por Monroe; ili divorcis en 1928.[10][11] Tamen, en la baptoatesto de Monroe, Gladys nomis Mortensen kiel la patro (kvankam la nomo estis misliterumita), verŝajne por eviti la stigmaton de eksterleĝeco.[12] La identeco de la patro de Monroe estas nekonata.[13][14] Dum ŝia infanaĝo, Mortenson, Mortensen kaj Baker estis ĉiuj utiligitaj kiel ŝiaj familinomoj.[15]
Gladys estis mense kaj finance nepreparita por zorgi filon, kaj tial portis Monroe ĉe evangeliismaj kristanaj vartgepatroj Albert kaj Ida Bolender en Hawthorne, Kalifornio, kiam ŝi estis nur kelkajn semajnojn aĝa.[16][17][18] Komence, ŝi vivis ĉe la Bolenders por zorgi la bebon mem, ĝis pli longdaŭraj laborŝanĝoj devigis ŝin movi reen al Holivudo komence de 1927.[19] Ŝi tiam komencis viziti sian filinon dum la semajnfinoj kaj planis repreni ŝin reen post kiam ŝi sentiĝu pli stabila.[20][21] Ŝi estis preta fari tion en junio 1933, kaj post tiu somero ŝi aĉetis dometon ĉe Arbol Drive proksime de la Holivuda Bovlo, kiun ili partumis kun aliaj loĝantoj.[22][23] Tamen, nur kelkajn monatojn poste, komence de 1934, Gladys havis mensan kolapson kaj estis hospitaligita.[24] Ŝi ricevis diagnozon de paranoja skizofrenio kaj estis instituciigita ĉe la Ŝtata Hospitalo en Norwalk, Kalifornio, en 1935.[24][25] Ŝi pasigis la reston de sia vivo enire kaj elire de hospitaloj, kaj estis nur foje en kontakto kun Monroe.[25]
Sekvante la enhospitaligon de ŝia patrino, Monroe estis deklarita infano zorgota de la ŝtato, kaj amikino de ŝia patrino, nome Grace McKee Goddard, transprenis respondecon kaj pri ŝi kaj pri la aferoj de ŝia patrino; ŝi iĝis la laŭleĝa kuratoro de Monroe en 1936.[26][27][28] Ŝi estis tamen ofte nekapabla zorgi Monroe mem, kaj metis ŝin ĉe aliajn familiojn, la plej granda parto de ili siaj amikoj kaj familianoj, kvankam ŝi vizitus ŝin ofte.[29][30][31] Kiel plenkreska, Monroe deklaros publike ke ŝi estis sekse fitraktita kiel infano, sed estas neklare kiu la kriminto estis kaj ĉu tio okazis ĵus antaŭ la enhospitaligo de Gladys aŭ en la sekvaj jaroj.[32][33]
En septembro 1935, Monroe estis metita en la Los-Anĝelesan Orfejan Hejman Socion kaj komencis ĉeesti proksiman Bazlernejon de Vine Street.[29][34][35] Biografiistoj malkonsentas pri kiom longe ŝi vivis en la orfejo, kun raportoj variantaj de naŭ monatoj al du jaroj.[29] Spoto kaj Banner konsentas ke post nelonga restado kun Grace kaj ŝia edzo Erwin "Doc" Goddard, ŝi vivis dum pluraj monatoj de novembro 1937 pluen kun la edzino de sia patrinflanka onklo Olive Monroe kaj iliajn infanojn en Norda Holivudo, kaj por pli ol du jaroj de septembro 1938 pluen kun la onklino de Grace, Ana Atchinson Lower, en Okcidenta Los-Anĝeleso.[36][37] Vivante kun Lower, Monroe komencis partopreni semajnajn Kristansciencajn servojn kun ŝi. Ŝi estis aligita en Mezlernejo Emerson, kie ŝi skribis por la gazeto de la lernejo kaj estis elektita "la Oomph Knabino" fare de siaj samklasanoj.[38][39] Pro la sanproblemoj de maljuna Lower, Monroe revenis por vivi kun Goddards en Van Nuys en fino de 1940 aŭ komenco de 1941.[40][41] Post studentado ĉe Emerson, ŝi komencis ĉeesti en Altlernejo Van Nuys.[40]
Komence de 1942, la firmao por kiu Doc Goddard laboris postulis lin por translokiĝo al Okcidenta Virginio.[42][43] Kaliforniaj leĝoj malhelpis la prenadon de Monroe fare de Goddards el la kalifornia ŝtato, kaj ŝi renkontis la eblecon devi reveni al la orfejo. Kiel solvo, estis decidite ke ŝi edziniĝus kun la 21-jaraĝa filo de la najbaroj, nome James "Jim" Dougherty, nome laboristo ĉe Lockheed.[42] Biografiistoj malkonsentas ĉu ili jam estis amikiĝintaj aŭ ĉu la geedziĝo estis totale fiksita de Grace.[42][44] Ili geedziĝis la 19-an de junio 1942, tuj post kiam Monroe fariĝis 16jaraĝa, kaj ŝi poste eliris el mezlernejo.[42] Ŝi malŝatis esti dommastrino kaj poste deklaris ke la "geedziĝo ne igis min malĝoja, sed ĝi ankaŭ ne igis min feliĉa. Mia edzo kaj mi apenaŭ parolis unu la alian. Tio ne estis ĉar ni estis koleraj. Ni havis nenion direnda. Mi mortis pro enuo."[45] En 1943, Dougherty membriĝis en la usona komerca ŝiparo.[46][47] Li estis komence postenigita sur la Insulo Santa Catalina ĉe la marbordo de Kalifornio, kie ŝi vivis kun li dum pluraj monatoj ĝis li estis ekspedita eksteren al la Pacifiko en aprilo 1944, kie li estus restinta por la plej multo el la venontaj du jaroj.[48][49] Monroe tiam translokiĝis ĉe la gepatroj de Dougherty, kaj komencis labori pri la fabriko Radioplane de senpilotaj aviadiloj kiel parto de la militklopodoj.[50][51]
Modeligado kaj unuaj kinroloj (1945-1949)
redakti
Fine de 1944, Monroe renkontis fotiston David Conover, kiu estis sendita fare de la kinservo First Motion Picture Unit (FMPU) de la Usona Aerarmeo (U. S. Army Air Forces) al la fabriko por foti laboristinojn por plifortigado la militmoralo.[52][53] Kvankam neniu el ŝiaj fotoj estis uzitaj fare de la FMPU, ŝi ĉesis labori en la fabriko en januaro 1945 kaj komencis modeligadon por Conover kaj liaj amikoj.[54][55][56] Li ankaŭ instigis ŝin por aliĝi al la modelagentejo Blue Book Model Agency, prizorgita fare de Emmeline Snively, al kiu ŝi aliĝis en aŭgusto 1945.[52] Ŝi komencis foje utiligi la nomon Jean Norman dum laborado, kaj ŝanĝis ŝian buklan brunulinhararon al rektiĝo kaj blondigo.[57][58] Ĉar ŝia figuro estis rigardita kiel pli taŭga por nudafiŝo ol por modmodeligado, ŝi estis dungita plejparte por anoncoj kaj virrevuoj.[59] Laŭ Snively, Monroe estis unu el la plej ambiciaj kaj laboremaj fotomodeloj de la agentejo; proksime de printempo 1946, ŝi estis aperinta en 33 gazetkovrilpaĝoj por publikaĵoj kiaj Pageant, U.S. Camera, Laff, kaj Peek.[60][61]
Impresita de ŝia sukceso, Snively aranĝis kontrakton por Monroe kun aktorada agentejo en junio 1946.[62] Tra ili, ŝi renkontis Ben Lyon, oficulon de 20th Century-Fox, kiu aranĝis kinteston por ŝi.[62][63] La estro de la studio administranto Darryl F. Zanuck estis malentuziasma pri ŝi.[64][65] Li estis persvadita por doni al ŝi normigitan ses-monatan kontrakton por eviti ke ŝi estu dungita de rivala studio RKO Pictures, kies posedanto Howard Hughes esprimis intereson en ŝi post vidado de ŝi sur revua kovrilpaĝo.[65] Monroe komencis sian kontraktitan laboron en aŭgusto 1946, kaj kune kun Lyon selektis por ŝi la ekrannomon de "Marilyn Monroe".[66] La antaŭnomo estis elektita fare de Lyon, kiu estis memorigita pri Broadvaja stelulino Marilyn Miller; la familia nomo estis elektita fare de Monroe laŭ la fraŭla aŭ nasko nomo de ŝia patrino.[67] En septembro 1946, al ŝi estis havigita eksedziniĝo de Dougherty, permesante al ŝi koncentriĝi plene pri sia aktorada kariero.[68]
Monroe havis neniujn filmrolojn en la unuaj monatoj de sia kontrakto kaj anstataŭe dediĉis siajn tagojn al aktoradaj, kantadaj kaj dancadaj klasoj.[69] Entuziasma por lerni plie koncerne la filmkomercon kaj promocii sin, ŝi ankaŭ pasigis tempon ĉe la studio multe por observi aliajn labori.[70][71] Ŝia kontrakto estis renovigita en februaro 1947, kaj dum tiu printempo ŝi ricevis siajn unuajn du filmrolojn: nome unu-linia prezentiĝo en la komedio Scudda Hoo! Scudda Hay! (1948), kaj naŭ linioj de dialogo kiel servistino en la dramo Dangerous Years (1947).[72][73] La studio ankaŭ rekrutis ŝin en la Actors' Laboratory Theatre, aktorada lernejo kie oni instruis la teknikojn de la Grupteatro Group Theatre de Novjorko. Tamen, ŝia kontrakto ne estis renovigita por dua fojo kaj ŝi estis lasita foriri en aŭgusto 1947.[72]
Sekvante sian malakcepton, Monroe revenis al modeligado.[74][75] Ŝi daŭre ricevis klasojn ĉe la Laboratorio de la Aktoroj, kaj en Oktobro aperis kiel blondulina delogistino en la mallongdaŭra teatraĵo Glamour Preferred ĉe la Teatro Lernejo Beverly Hills Playhouse, sed ĝi ne estis reviziita fare de iu grava publikaĵo.[75][76]
Monroe akiris sian duan filmkontrakton en marto 1948, tiun fojon kun Columbia Pictures.[77] Laŭ Spoto, Summers kaj Banner, ĝi estis aranĝita de Fox-administranto Joseph M. Schenck, kies amantino ŝi estis tiutempe, kaj kiu estis amiko de la estro de Columbia, Harry Cohn.[78][79] En Columbia, Monroe komencis labori kun la ĉef-dramtrejnisto de la studio, Natasha Lytess, kiu restus ŝia mentoro ĝis 1955, kaj faris kelkajn modifojn al ŝia aspekto: ŝia harlinio estis kreskigita per elektrolizo kaj ŝia hararo estis blankigitaj eĉ pli hela, al plateno blonda.[77] Ŝia nura filmo en la studio estis la malalt-buĝeta muzika Ladies of the Chorus (1948), en kiu ŝi havis sian unuan ĉefan rolon kiel korusknabino kiu estas flatita fare de riĉa viro.[80] Dum la produktorado, ŝi komencis amaferon kun sia voĉa trejnisto, Frederick M. Karger, kiuj ankaŭ pagis por ke ŝi havu sian iometan elstaran supran makzelon korektita.[81] Malgraŭ la ĉefa rolo, la kontrakto de Monroe ne estis renovigita en septembro 1948.[82] Ladies of the Chorus (Sinjorinoj de la koruso) estis publikigita la sekvan monaton kaj ne estis sukceso.[83]
Post forlasado de Columbia, Monroe iĝis protektita de Johnny Hyde, vicprezidanto de la Agentejo William Morris. Li komencis reprezenti ŝin kaj ilia rilato baldaŭ iĝis seksa, kvankam ŝi rifuzis liajn edziĝproponojn.[84][85] Por avanci ŝian karieron, li pagis por ke ŝi havu silikonprotezon enplantita en sia makzelo kaj eventuale rinoplastion, kaj aranĝis por ŝi iometan rolon en la filmo de la Fratoj Marx nome Love Happy (1949).[86][87] Monroe ankaŭ daŭrigis modeligadon, kaj en majo 1949 pozis por nudfotoj filmitaj fare de fotisto Tom Kelley.[88] Kvankam ŝia rolo en Love Happy estis tre malgranda, ŝi estis elektita por partopreni en la varba turneo de la filmo en Novjorko la someron.[89]
Sukceso (1950–1952)
redakti
Monroe aperis en ses filmoj publikigitaj en 1950. Kvar el ili - Love Happy, A Ticket to Tomahawk, Right Cross kaj The Fireball - estis ordinaraj filmoj en kiuj ŝi havis nur etajn rolojn, sed ŝi ankaŭ faris negravajn prezentiĝojn en du de kritikistoj aklamitaj filmoj: tiu de John Huston krimfilmo The Asphalt Jungle kaj la dramo All About Eve de Joseph Mankiewicz.[90] En la unua, Monroe ludis kiel Angela, la juna amantino de maljuna krimulo.[91] Kvankam ŝia surekrana tempo estis nur kvin minutoj, ŝi akiris mencion en gazeto Photoplay kaj laŭ Spoto "ŝi ŝanĝiĝis efike de filmmodelo al gravmiena aktorino".[91] En ĉi-lasta, Monroe ludis Miss Caswell, naiva juna aktorino.[92]
Post la sukceso de Monroe en tiuj roloj, Hyde negocis sep-jaran kontrakton kun 20th Century-Fox en decembro 1950.[93][94] Li mortis pro koratako nur tagojn poste, forlasante ŝin detruita.[95][96] Malgraŭ ŝia funebra peno, 1951 montriĝis kiel jaro en kiu ŝi komencis akiri pli da videbleco. En marto, ŝi estis prezentistino ĉe la 23-a ceremonio de la Oskar-premioj kaj en septembro, Collier's iĝis la unua nacia revuo kiu publikigis plenlongan profilon de ŝi.[97] Ŝi havis duarangajn rolojn en kvar malalt-buĝetaj filmoj publikigitaj en 1951, en la dramo Home Town Story, kiun ŝi filmis por MGM antaŭ sia nova kontrakto, kaj en tri modere sukcesaj komedioj por Fox, nome As Young as You Feel, Love Nest, kaj Let's Make It Legal.[98] Kvankam ĉiuj kvar filmoj havis ŝin "esence [kiel] sekseca ornamaĵo", ŝi ricevis kelkajn bonajn pritaksojn de la kritikistoj, kiel Bosley Crowther de The New York Times priskribanta ŝin kiel "elstara" en As Young As You Feel kaj Ezra Goodman de Los Angeles Daily News nomanta ŝin "unu el la plej lertaj esperigaj [aktorinoj]" pro Love Nest.[98][99] Por formiĝi ŝiajn aktoradajn kapablojn, ŝi komencis preni klasojn kun Miĥail Ĉeĥov.[100] Ŝia populareco ĉe la spektantaroj kreskis: ŝi ricevis plurmil leterojn de adoranta poŝto ĉiusemajne, kaj estis deklarita "Miss Cheesecake de 1951" fare de la armea gazeto Stars and Stripes, reflektante la preferojn de soldatoj en la Korea milito.[101] Ŝia populareco pliiĝis ankaŭ ekster Usono, rezultante en la ricevo de la premio Henrietta kiel la "best new box office personality" nome "plej bona nova biletvenda personeco" fare de la Foreign Press Association de Holivudo (Fremda Gazetaro-Unuiĝo).[102] En ŝia privata vivo, Monroe estis en rilato kun direktoro Elia Kazan, kaj ankaŭ dumnelonge rendevuis plurajn aliajn virojn, kiaj reĝisoro Nicholas Ray same kiel aktoroj Yul Brynner kaj Peter Lawford.[103][104]
La dua jaro de la kontrakto vidis Monroe iĝi pint-listigita aktorino. Komence de 1952, ŝi komencis tre diskonigitan amaferon kun retiriĝinta ludanto de la teamo New York Yankees nome Joe DiMaggio, unu el la plej famaj sportaj personoj de la epoko.[105] En marto, skandalo krevis kiam ŝi rivelis en intervjuo ke ŝi prezentiĝis en 1949 por nudbildoj, kiuj estis prezentitaj en popularaj kalendaroj.[106][107] La studio eksciis pri la fotoj kelkajn semajnojn pli frue, kaj por bremsi la eble katastrofajn efikojn al ŝia kariero, ili kaj Monroe decidis paroli pri ili malkaŝe, emfazante ke ŝi pozis por ili nur en serioza financa situacio.[106][108][109] La strategio sukcesis pri akirado de ŝia publika simpatio same kiel pliigado de ŝia populareco: la sekvan monaton, ŝi estis prezentita sur la kovrilpaĝo de Life kiel "The Talk of Hollywood" (La Babilado de Holivudo).[110] Monroe aldonis al sia reputacio kiel nova seksosimbolo aliajn reklamaĵojn tiun jaron, kiel ekzemple per portado de malkaŝanta robo dum funkciado kiel Grand Marshal ĉe la parado de Miss America, kaj per deklarado al klaĉa ĵurnalisto Earl Wilson ke ŝi kutime portis neniujn subvestojn.[111]
La nudfota skandalo certigis ke ĉiuj kvin filmoj en kiuj Monroe aperis en 1952 iĝis popularaj ĉe publiko.[112] La unua el tiuj estis la dramo Clash by Night, reĝisorita fare de Fritz Lang kaj publikigita en junio. Monroe estis pruntedonita al RKO por la filmo, en kiu ŝi estis prezentita en maltipa rolo kiel fiŝkapta laboristo, permesante al ŝi montri pli de sia aktorada gamo.[113][114] La prezento atingis pozitivajn recenzojn; la The Hollywood Reporter (Holivuda Raportisto) deklaris ke "ŝi meritas ĉefrolan statuson pro sia elstara interpreto", kaj la Daily Variety skribis ke ŝi "havas facilecon montri tion kio igas ŝin certigilo por populareco."[113][115] En julio, Monroe ĉefrolis en du filmoj, kiel belec-konkursanto en la komedio We're Not Married! kaj kiel mense ĝenita infanvartistino en la suspensfilmo Don't Bother to Knock. Laŭ ĝia verkisto, Nunnally Johnson, la antaŭe menciita rolo estis kreita sole por "prezenti Marilyn en du naĝkostumoj",[116] sed ĉi-lasta filmo estis intencita kiel vehiklo por ke ŝi montru ke ŝi povas aktoradi en pli pezaj dramecaj roloj.[117] Ĝi ricevis miksitajn recenzojn de kritikistoj, inter kiuj Bosley Crowther opiniis ŝin tro nesperta por la malfacila rolo, kaj Variety riproĉis la scenaron pri la problemoj de la filmo.[112][118][119] Ŝia venonta rolo kiel alloga sekretariino ĉe Cary Grant en la frenezkomedio de Howard Hawks nome Monkey Business estis unu el la unua filmo kiu havis ŝin kiel "stulta, infaneca blondulino, senkulpe nekonscia pri la ĥaoso kiun ŝia seks-allogo kaŭzas ĉirkaŭ ŝi", markante la komencon de pintoroligo en ŝia kariero.[120] La fina filmo de Monroe de la jaro estis O. Henry's Full House, en kiu ŝi aperis en negrava rolo kiel prostituitino.[120]
Estis dum tiu periodo kiam Monroe ankaŭ akiris reputacion kiel malfacile traktebla dum filmado, kio iĝus nur pli forta dum ŝia kariero progresis: ŝi ofte alvenis malfrue aŭ ne aperis entute, ne povis memori siajn liniojn, kaj postulis ke pluraj filmeraĵoj estu faritaj antaŭ ol ŝi estis kontentigita kun sia aktorada efikeco.[121] Ŝia dependeco el la agado de aktoradaj trejnistoj, unue Natasha Lytess kaj poste, Paula Strasberg, ankaŭ agacis ŝiajn reĝisorojn, kaj biografiistoj malkonsentas ĉu iliaj konsiloj plibonigis ŝian aktoradon.[122] La problemoj kaj bezono de Monroe de subteno klariĝis kiel kombinaĵo de perfektemo, malalta memfido, publikotimo, kaj ŝia iom post iom eskaladanta uzo de barbituratoj kaj amfetaminoj, kio plej verŝajne komenciĝis dum tiu periodo, komence por helpi kontraŭ ŝia ĝenerala timemo kaj kronika sendormeco.[121] La uzado de farmaciaĵoj por helpi dormi kaj disponigi energion ne estis malkutima en la 1950-aj jaroj, kaj estis tre ofta en la kinindustrio.[123][124] Ili tamen havigis nur provizoran helpon kaj ĉar ŝia uzo da ili pliiĝis, ŝia sendormeco, timemo kaj deprimiĝemaj kondutoj plimalboniĝis.[124][125] Ŝi ankaŭ foje uzus alkoholaĵojn por trakti siajn problemojn, ofte kombinante ilin kun farmaciaĵoj, kvankam ŝi estis kapabla kontroli sian drinkadon dum pluraj jaroj.[124][125]
Establado kiel stelo (1953)
redakti
Monroe ĉefrolis en tri filmoj publikigitaj en 1953, kaj aperis kiel unu el la plej monfaraj Holivudaj steluloj same kiel unu el la plej grandaj seksosimboloj de la 1950-aj jaroj.[126][127][128] La unua el tiuj estis la teknikolora nigra filmo Niagara, en kiu ŝi ludis rolulon de fatala virino kiu intrigadas por murdi sian edzon, ludita de Joseph Cotten.[129] Ĉirkaŭ tiam, Monroe kaj ŝia ŝminkisto nome Allan "Whitey" Snyder evoluigis la ikonecan ŝminkaspekton kiu ekde tiam estos asociita kun ŝi.[120] Niagara estis unu el la plej malkaŝe seksaj filmoj de ŝia kariero, kaj la filmo inkludis scenojn en kiuj ŝia korpo estis kovrita nur per littuko aŭ bantuko, konsiderita ŝoka fare de tiutempaj spektantaroj.[120][130] Tamen, ĝia plej fama sceno estas 30-sekunda longdaŭra filmero de Monroe montrita piedirante de malantaŭe balancigante ŝiajn koksojn kiu estis uzita ege multe en la merkatigo de la filmo.[120][130] Niagara iĝis monfara sukceso ekde sia publikigo en Januaro. Recenzoj de la filmo notigis ties sekse sugestian efikecon, kaj la kluboj de virinoj oponis kontraŭ ĝi kiel malmorala.[127][131] Monroe ankaŭ daŭre altiris atenton pere de ŝiaj rivelaj kostumoj en diskonigaj okazaĵoj, plej fame ĉe la Photoplay premioj en Januaro 1953, kie ŝi gajnis la premion "Fastest Rising Star".[132][133][134] Ŝi portis striktan oran metalfadenŝtofan robon, kiu instigis veteranan stelon Joan Crawford priskribi ŝian konduton kiel "malkonvena por aktorino kaj sinjorino" al la gazetaro.[132][133][134]
Se Niagara faris Monroe unu el la plej grandaj Holivudaj seksosimboloj kaj establis ŝian "aspekton", ŝia dua filmo de la jaro, nome muzikalo Gentlemen Prefer Blondes, establis ŝian stelbildon kiel "stulta blondulino".[135][136][137] Surbaze de la plejbonvendita romano de Anita Loos kaj de ĝia Broadvaja versio, la filmo temas pri du monserĉaj spektakloknabinoj nome Lorelei Lee kaj Dorothy Shaw, luditaj fare de Monroe kaj Jane Russell. La rolo de Loreley estis origine destinita por Betty Grable, kiu estis la plej populara "belblondulino" de 20th Century-Fox en la 1940-aj jaroj; Monroe rapide superbrilis ŝin kiel stelo kiu povis allogi kaj virajn kaj inajn spektantarojn.[138][139] La filmo inkludis unu el la plej famaj scenoj de ŝia kariero, nome kantdanca prezento de la kanto "Diamantoj estas la plejbona amiko de knabino" en ŝok-rozkolora robo. Kiel parto de la reklama kampanjo de la filmo, ŝi kaj Russell premis ilian man- kaj pied-signojn en malseka betono en la antaŭkorto de la Ĉina Teatro Grauman en junio.[140][141] Gentlemen Prefer Blondes estis publikigita tuj poste kaj iĝis unu el la plej grandaj biletvendaj sukcesoj de la jaro, gajnante pli ol duoblo de ĝiaj produktokostoj.[142]
En septembro, Monroe faris ŝian televiddebuton en la Jack Benny Show, pozante kiel la fantazivirino de Jack en la epizodo "Honolulu Trip".[143] Ŝia tria filmo de la jaro, How to Marry a Millionaire (Kiel geedziĝi kun milionulo), kunaktorita kun Betty Grable kaj Lauren Bacall estis publikigita en novembro. Ĝi havis Monroe en la rolo de naiva modelo kiu formas teamon kun ŝiaj amikinoj por trovi riĉajn edzojn, tiel ripetante la sukcesan formulon de Gentlemen Prefer Blondes. Ĝi estis la dua filmo iam publikigita en Cinemaskopo, larĝekrana formato el kiu Fox esperis ke ĝi tirus spektantarojn reen al la teatroj ĉar televido estis komencanta kaŭzi perdojn al kinstudioj.[144][145] La filmo estis la plej granda biletvenda sukceso de Monroe ĝis tiam, gajnante eĉ pli ol Blondes kaj ekigante la deklaron ke "en 1953, la du plej grandaj aktivaĵoj de Fox estis Cinemaskopo kaj Marilyn Monroe, en tiu sinsekvo".[146] En kaj 1953 kaj 1954, ŝi estis listigita en la ĉiujara listo Top Ten Money Making Stars Poll (Plej Monfaraj Steluloj).[147]
La pozicio de Monroe kiel gvida sekssimbolo estis plue fortigita en decembro, kiam Hugh Hefner montris ŝin en la kovrilpaĝo kaj kiel centra faldebla paĝaro en la unua numero de la gazeto Playboy.[148] La kovrilbildo estis foto de ŝi ĉe la parado por la beleckonkurso Miss America en 1952, kaj la centrobildo estis unu el ŝiaj nudaĵoj de 1949.[148]
Konfliktoj kun 20-a Century-Fox kaj geedziĝo al Joe DiMaggio (1954-1955)
redaktiKvankam Monroe estis fariĝinta unu el la plej grandaj steloj de 20th Century-Fox, ŝia kontrakto ne ŝanĝiĝis ekde 1950, signifante ke ŝi estis pagita multe malpli ol aliaj steloj de ŝia statuso kaj ne povis elekti siajn projektojn aŭ homojn kun kiu ŝi laboru.[149] Ŝi ankaŭ estis laca esti arkeotipigita, kaj ŝiaj provoj esti elektita por filmoj krom komedioj aŭ muzikaloj estis malsukcesigitaj fare de Zanuck.[149] En decembro 1953, ŝi estis proponita por komenci filmadon de alia muzikala komedio, nome The Girl in Pink Tights (La knabino en rozkoloraj ŝtrumpoj), kun Frank Sinatra.[150] Kiel protesto, ŝi ne venis al filmejo, kio rezultis en tio ke la studio devis suspendi ŝin la 4-an de januaro 1954.[151][152]
La suspendo estis frontnovaĵo kaj Monroe tuj komencis kampanjon de mem-reklamo por rebati ajnan negativan diskonigon kaj por fortigi ŝian pozicion en la konflikto. La 14-an de januaro, ŝi kaj Joe DiMaggio, kies rilato estis atentigita de konstanta atento de amaskomunikiloj ekde 1952, estis geedzitaj ĉe la Sanfranciska Urbodomo.[153] Ili poste vojaĝis al Japanio, kombinante mielmonaton kun lia negocvojaĝo.[154] De tie, ŝi vojaĝis sola al Koreio, kie ŝi prezentis kantojn de siaj filmoj kiel parton de USO spektaklo por 60-70,000 usonaj marsoldatoj dum kvartaga periodo.[155] Post revenado al Holivudo en februaro, ŝi ricevis la premion "Most Popular Female Star" ("Plej Populara Stelulino") de Photoplay.[156] Ŝi atingis kompromison kun la studio en marto: inkludis novan kontrakton kiu estos farita pli poste en la jaro, kaj ĉefrolan rolon en la kina versio da teatraĵo de Broadvajo nome The Seven Year Itch, pro kio ŝi devis ricevi gratifikon de 100,000 usonaj dolaroj.[157]
La sekva monato vidis la liberigon de la vakera filmo River of No Return (Rivero senrevena), en kiu Monroe ekaperis ĉe Robert Mitchum. Ŝi nomis ĝin "Z-grada vakera filmo en kiu aktorado iĝis duaranga post la pejzaĝo kaj la CinemaScope procezo", kvankam ĝi estis populara ĉe la spektantaroj.[158] La unua filmo kiun ŝi faris post revenado al la studio estis la muzikalo There's No Business Like Show Business (Ne estas negoco kiel la spektakla), kiun ŝi forte malŝatis sed kiun la studio devigis ŝin fari kiel interŝanĝo kontraŭ faligado de The Girl in Pink Tights (La knabino en rozkoloraj ŝtrumpetoj). Dum la filmigo, ŝi havis amaferon kun sia voĉa trejnisto, Hal Schaefer.[159][160] La muzikalo malsukcesis post sia apero en decembro.[161] La duaranga rolo de Monroe en la filmo estis aparte elektita por negativaj novaĵoj.[162][163]
En septembro 1954, Monroe komencis filmi la komedion The Seven Year Itch de Billy Wilder, pozante kiel knabino kiu iĝas la objekto de la seksaj fantazioj de ŝia edziĝinta najbaro (Tom Ewell). Kvankam la filmo estis filmita en Holivudo, la studio decidis generi antaŭreklamon enscenigante la filmigon de unu sceno pri Lexington Avenue en Novjorko.[164] En ĝi, Monroe staras sur metroa krado kaj la eliranta aero blovas la jupon de ŝia blanka robo; ĝi iĝis unu el la plej famaj scenoj de ŝia kariero. La filmado de tiu sceno daŭris plurajn horojn ĉar ĝi estis ripetita multoble, kaj altiris homamason de preskaŭ 2,000 spektantoj, inkluzive de profesiaj fotistoj.[164]
Dum la reklamada febro metis Monroe sur la kovrilpaĝojn de gazetoj ĉie en la mondo, tio ankaŭ markis la finon de ŝia geedziĝo al DiMaggio, kiu estis kolerega pri tio.[165][166] Ilia unio estis turmentita de la komenco. Li estis ĵaluza kaj kontrolema, malŝatis ke ŝi laboras aŭ estas pli populara ol li kaj indigniĝis pri ŝia uzado de montrantaj vestaĵoj.[167][168][169] Spoto kaj Banner ankaŭ asertis ke li estis fizike perfortema.[170][171] Post revenado al Holivudo, ŝi dungis faman defendadvokaton Jerry Giesler kaj sciigis ke ŝi prepariĝis por eksgeedziĝo, citante "seriozan mensan suferon kaj patoson", en novaĵaŭdienco la 5-an de oktobro 1954.[172][173][174] La eksgeedziĝo ricevis kroman atenton el la amaskomunikiloj post DiMaggio kaj lia amiko Frank Sinatra estis jurpersekutita fare de virino en kies loĝejon ili enrompis prove kapti Monroe kaj Schaefer kune.[175][176]
Post filmado finis en novembro, Monroe komencis novan batalon por kontrolo de ŝia kariero kaj forlasis Holivudon por la Orienta Marbordo, kie ŝi fondis sian propran produktentreprenon, Marilyn Monroe Productions (MMP), kun fotisto Milton Greene - ago kiu poste estis nomita "instrumenta" en la kolapso de la studiosistemo.[177][178][179] Ili asertis ke ŝi jam ne estis sub kontrakto al Fox, ĉar la studio ne plenumis siajn devontigon, kiel ekzemple pagado al ŝi de la promesita gratifiko por The Seven Year Itch (La Sepjara Juko).[180] Tio komencigis multjaran juran batalon inter ŝi kaj la studio.[181] La gazetaro plejparte ridindigis Monroe pro ŝiaj agoj kaj ŝi ankaŭ estis parodiita en la scensukceso de la verkisto de Itch nome George Axelrod kiu nomiĝis sursceneje Will Success Spoil Rock Hunter? (1955), en kiu ŝia aspektsimila Jayne Mansfield ludis stultan aktorinon kiu komencas sian propran produktentreprenon.[182]
Monroe dediĉis 1955 al studado de siaj metioj. Ŝi translokiĝis al Novjorko komence de 1955 kaj komencis preni aktoradajn klasojn kun Constance Collier kaj partopreni laborrenkontiĝojn pri Aktormetodo ĉe la Aktoroj-Studio, prizorgita fare de Lee Strasberg.[183] Ŝi iĝis proksima al Strasberg kaj lia edzino Paula, ricevis lecionojn ĉe ilia hejmo pro sia timideco, kaj baldaŭ iĝis "kiel familiano".[184] Ŝi forsendis sian iaman dramtrejniston, Natasha Lytess, kaj anstataŭigis ŝin per Paula, kiu devis resti grava influo por la resto de ŝia kariero.[185] Monroe ankaŭ komencis sperti psikanalizon, ĉar metodaktoro devas konstrui sian efikecon uzante siajn proprajn vivospertojn.
Por resti en la publikatento, Monroe organizis reklamadon por ŝi mem la tutan jaron.[186][187] The Seven Year Itch (La Sepjara Juko) estis publikigita en junio, kaj iĝis unu el la plej alt-atingantaj filmoj de la somero.[188] Malgraŭ la divorcprocesoj, Monroe kaj DiMaggio daŭrigis sian rilaton, kaj li akompanis ŝin al la premiero.[189] Ŝi foje geamikis ankaŭ kun aktoro Marlon Brando kaj komencis amaferon kun dramisto Arthur Miller, al kiu ŝi unue estis prezentita fare de Kazan en la komenco de la 1950-aj jaroj.[190][191] Kiam ŝia eksgeedziĝo iĝis fina en Oktobro 1955, Miller forlasis sian edzinon kaj ilia rilato iĝis grava.[192][193] La studio instigis Monroe por fini la aferon, kiam li estis esplorita fare de la FBI por akuzoj de komunismo kaj estis alvokita fare de la Kontraŭmalusona Komitato House Un-American Activities Committee (HUAC), kaj tiel ŝi riskis iĝi nigralistita.[194][195][196] La FBI malfermis dosieron ankaŭ pri ŝi.[197] Malgraŭ la risko al ŝia kariero, Monroe rifuzis fini la rilaton, kaj poste nomigis la studiestrojn "denaske malkuraĝuloj".[194][195]
Ĉirkaŭ la fino de la jaro, Monroe kaj Fox venis al interkonsento pri nova sep-jara kontrakto. Estis klare ke MMP ne povus financi filmojn sole, kaj la studio volis havi Monroe laborante denove.[181] La kontrakto devigis ŝin fari kvar filmojn por Fox dum la sep jaroj.[198] La studio pagus 100,000 usonajn dolarojn por ĉiu filmo, kaj donus al ŝi la rajton elekti siajn proprajn projektojn, reĝisorojn kaj kinfaristojn.[198] Ŝi ankaŭ estus libera fari unu filmon kun MMP per ĉiu finita filmo por Fox.[198]
Kritikista aplaŭdo kaj geedziĝo al Arthur Miller (1956-1959)
redaktiMonroe komencis 1956 sciigante ŝian venkon super 20-a Century-Fox, kio kondukis la gazeton Time nomigi ŝin "ruza negocistino".[199] Ŝi ankaŭ ŝanĝis sian nomon oficiale al Marilyn Monroe en marto.[200] Ŝia rilato kun Miller iĝis publika kaj ekigis kelkajn negativajn komentojn de la gazetaro, kiel ekzempligite per la deklaro de Walter Winchell ke "la plej konata blonda kortuŝa kinstelulino de Usono nun estas la koramikino de la maldekstrema intelektularo."[201] Ili estis geedzitaj ĉe la Westchester Distrikta Tribunalo en White Plains, Novjorko, la 29-an de junio, kaj du tagojn poste ili havis duan, judan ceremonion ĉe la domo de lia agento proksime de Katonah, Novjorko.[202] Kun la geedziĝo, Monroe konvertiĝis al reformisma judismo, por "esprimi sian lojalecon kaj proksimiĝi al kaj Miller kaj liaj gepatroj". Al sia proksima amikino, aktorino Susan Strasberg, ŝi klarigis, ke "mi povas identigi min kun la judoj. Ĉiuj ĉiam persekutas ilin, negrave kion ili faras. Kiel mi." Monroe nomis sin "ateisma judo". Post la revelacio, ke Monroe konvertiĝis al judismo, la egipta registaro anoncis, ke ĝi decidis malpermesi la projekcion de siaj filmoj en sia teritorio. [203] Post ŝia eksedziĝo de Miller, la solaj signoj de judismo en ŝia vivo estis mezuzo kaj menoro en ŝia hejmo. Miller poste rakontis: "La rabeno estis reformisto aŭ liberala rabeno kaj li sidis kun Marilyn dum du horoj, kaj tio estis ĉio ... Mi ne pensas, ke oni povas diri, ke ŝi fariĝis judino, sed malgraŭ tio ŝi prenis ĝin serioze . Mi dirus, ke ŝi volas akompani min kaj esti parto de mia vivo". [204] La amaskomunikilaro vidis la union kiel misagordita surbaze de ŝia stelbildo kiel "stulta blondulino" kaj lia pozicio kiel intelektulo, kiel montrite per la fraptitolo de Variety laŭvorte "Egghead Weds Hourglass" (Ovokapul' edziĝas al Vespotali'.).[205][206]
La unua filmo kiun Monroe faris laŭ la nova kontrakto estis Bus Stop, publikigita en Aŭgusto 1956. Ŝi ludis la rolon de Chérie, sentalenta drinkeja kantisto kies sonĝoj por steluleco estas malfaciligitaj fare de naiva vakero (Don Murray) kiu enamiĝas al ŝi. Por la rolo, ŝi lernis Ozark-akĉenton, elektis kostumojn kaj ŝminkon al kiuj mankis la ŝikeco de siaj pli fruaj filmoj, kaj disponigis konscie mezbonan kantadon kaj dancadon.[207] Reĝisoro de Broadvajo Joshua Logan estis dungita por reĝisori, malgraŭ siaj komencaj dubo pri ŝia kapablo aktoradi kaj scio pri ŝia reputacio por esti malfacila sur la filmejoj.[208] La filmigo okazis en Idaho kaj Arizono en printempo 1956, kaj daŭriĝis multe post kiam Logan adaptiĝis al ŝia konstanta malfrueco kaj perfektismo, kaj permesis al ŝi kontroli la produktaĵon laŭ la maniero kiun ŝi deziris.[209][210] Bus Stop iĝis biletvenda sukceso, kaj ricevis plejparte favorajn recenzojn, inter kiuj Bosley Crowther de The New York Times proklamis: "Alkroĉiĝu al viaj seĝoj, ĉiuj, kaj estu atentaj por bonega surprizo. Marilyn Monroe finfine pruvis sin aktorino."[211][212] Ŝi ankaŭ ricevis nomumon por Premion Ora Globo pro sia aktorado.[213]
En aŭgusto 1956, Monroe komencis la unuan sendependan produktadon de filmo por MMP, nome The Prince and the Showgirl (La princo kaj la korusanino), en Studioj Pinewood en Anglio.[214] Ĝi estis bazita sur la teatraĵo The Sleeping Prince (La dormanta princo) de Terrence Rattigan pri afero inter spektaklojunulino kaj princo en la 1910-aj jaroj. La ĉefroloj unue estis luditaj sur scenejo fare de Laurence Olivier kaj Vivien Leigh; li ripetis sian rolon kaj reĝisoris kaj kun-produktoris la filmon.[199] La produktado estis malfaciligita per konfliktoj inter li kaj Monroe.[215] Li indignigis ŝin per la aroganta deklaro- "Ĉio kion vi devas fari estas esti sekseca", kaj volante ke ŝi reproduktu la ludadon de Leigh.[215][216][217] Li ankaŭ malŝatis la konstantan ĉeeston de Paula Strasberg, ŝia portempa trejnisto, sur la filmejo.[216] En reprezalio, Monroe komencis alveni malfrue kaj iĝis malfacila la kunlaborado.[215] Ŝia drogmanio pliiĝis kaj laŭ Spoto, ŝi suferis naturan aborton.[218][219] Ŝi ankaŭ diskutis kun Greene pri la funkciado de MMP kaj ĉu Miller devus aligi ĝin.[220][221] Malgraŭ la malfacilaĵoj, la filmo estis kompletigita akurate antaŭ la fino de la jaro.[211][222] Ĝi estis publikigita en junio 1957 kaj ricevis diferencajn recenzojn, kaj pruviĝis nepopulara ĉe usonaj spektantaroj.[211] Ĝi estis tamen pli bona ricevita en Eŭropo, kie al ŝi estis atribuita la itala Premio David di Donatello kaj la franca Kristala Stelo, kaj estis nomumita por premio de BAFTA.
Post revenado de Anglio, Monroe prenis 18-monatan ĉesadon de laboro por koncentriĝi sur geedzeco sur la Orienta marbordo. Ŝi kaj Miller disfendas ilian tempon inter Novjorko kaj Roxbury, (Konektikuto), kaj pasigis la someron en Amagansett, Long Island.[223] Ŝi iĝis graveda en la somero de 1957, sed ĝi montriĝis ektopa kaj devis esti finita.[224] Ŝiaj ginekologiaj problemoj estis plej verŝajne kaŭzitaj de endometriozo, kronika malsano kiun ŝi suferis dum sia plenkreskula vivo.[225][226] Dum la laborĉeso, ŝi forpelis Greene de MMP kaj aĉetis lian parton de la firmao ĉar ili ne povis elteni siajn malkonsentojn.[227]
Monroe revenis al Holivudo en julio 1958 por ludi la virinan parton kontraŭ Jack Lemmon kaj Tony Curtis en la komedio Some Like It Hot de Billy Wilder. En la filmo, ŝi kantis unu el siaj plej famaj kantoj, "I Wanna Be Loved by You". Kvankam la rolo de Sugar Kane estis alia "stulta blondulino", ŝi akceptis ĝin pro la instigo de Miller kaj la oferto de ricevado de 10% de ĝiaj profitoj aldone al sia norma salajro.[228]
La malfacilaĵoj de la produktado de la filmo poste fariĝis "legendaj".[229] Wilder, Curtis kaj Lemmon trovis malfacilege labori kun ŝi: ŝi postulis dekduojn de refilmaĵoj, kaj ne povis memori siajn liniojn aŭ aktoradon kiel oni reĝisoris al ŝi - Curtis fame deklaris ke kisi ŝin estis "kiel kisi Hitleron" pro la nombro de refilmaĵoj (rekonkeroj).[230][231] Multaj el la problemoj devenis de konflikto inter Wilder, kiu ankaŭ havis reputacion esti malfacila, kaj Monroe pri kiel ŝi devus ludi la rolon, kies stultecon ŝi malŝatis.[232][233] Banner deklaris ke ŝi ekigis la koleron de Wilder petante al li ŝanĝi multajn el siaj scenoj, kiuj en victurno igis ŝian publikotimon pli malbona, kaj Churchwell indikis ke ŝi konscie detruis plurajn scenojn por aktoradi laŭ sia maniero.[232][233] Finfine, li estis feliĉa kun ŝia efikeco, kaj deklaris: "Iu ajn povas memori liniojn, sed necesas esti reala artisto por veni sur la aktorejon kaj ne scii siajn liniojn kaj tamen aktoradi kiel ŝi faris!"[234] Monroe ankaŭ renkontis malfacilaĵojn en sia privata vivo tiun aŭtunon, ĉar ŝi iĝis graveda denove dum la produktado sed baldaŭ abortis post filmado finiĝis en novembro.[235] Malgraŭ la malfacilaĵoj de ĝia produktado, kiam Some Like It Hot estis publikigita en marto 1959, ĝi iĝis unu el la plej sukcesaj filmoj de la 1950-aj jaroj, kaj havigis al Monroe Oran Globon.[236] Ĝi estis voĉdonita unu el la plej bonaj komedifilmoj iam faritaj en balotenketoj fare de la American Film Institute kaj Sight & Sound.[237][238]
Finaj filmoj kaj personaj malfacilaĵoj (1960-1962)
redaktiPost Some Like It Hot, Monroe faris alian laborĉeson ĝis fino de 1959, kiam ŝi revenis al Holivudo por ĉefroli en la muzikala komedio Let's Make Love, pri aktorino kaj milionulo kiuj enamiĝis kiel rezulto de ludado en satira teatraĵo.[239] Monroe elektis George Cukor por reĝisori kaj Miller reskribis partojn de la scenaro, kiun ŝi konsideris malforta; ŝi akceptis la partoprenon nur ĉar ŝi ĝis nun nur faris unu filmon de la kvar interkonsentitaj en la kontrakto kun 20-th Century-Fox.[240] La filmigo denove estis malfaciligita per la konduto de Monroe, kaj ŝiaj forestoj kaŭzis prokrastojn en ĝia produktada planita kalendaro.[239] Laborante pri la filmo, ŝi havis amaferon kun sia kunstelulo, Yves Montand, kiu estis vaste raportita fare de la gazetaro kaj uzita fare de la studio en la reklama kampanjo de la filmo.[241] Let's Make Love malsukcesis je sia publikigo en septembro 1960.[242][243] Truman Capote celvarbis por ke ŝi ludu la rolon de Holly Golightly en la filmadaptigo de Paramount de sia verko Breakfast at Tiffany, sed la rolo iris al Audrey Hepburn ĉar la studio timis ke Monroe malfaciligus ĝian produktadon.[244]
La lasta filmo kiun Monroe kompletigis estis The Misfits, surbaze de novelo kiun Miller evoluigis en filmon kun la ideo havigi al ŝi per rolo en dramo.[243] Direktita fare de John Huston, ĝi estis filmita en la Nevada dezerto, kaj temis pri la amikeco inter ĵus divorcita virino (Monroe) kaj tri aĝaj vakeroj, luditaj fare de Clark Gable, Eli Wallach kaj Montgomery Clift, kiuj kaptas mustangojn por vivteni sin. Ĝia filmigo inter julio kaj novembro 1960 denove estis malfacila.[245] La kvarjara geedzeco de Monroe kaj Miller estis fininta, kaj li komencis rilaton kun fotistino Inge Morath.[243] Monroe bedaŭris sian rolon, kiu laŭ ŝi pensis estis "malpli nuancita" ol la masklaj roloj, kaj malŝatis ke li estis inkludinta elementojn de ŝia vivo en ĝi.[246][247][248] Ŝi ankaŭ luktis kun sia kutimo reskribi scenojn la nokton antaŭ la filmado, devigante ŝin ekzerci tra la tuta nokto.[246][247] Krome, ŝia sano malsukcesis: ŝi havis doloron pro galŝtonoj, kaj ŝia droga dependeco estis severa proksime al punkto, ke ŝia ŝminko devis kutime esti farita dum ŝi daŭre estis endorme sub la influo de barbituratoj.[249][250] En aŭgusto, filmado estis haltita por ke ŝi pasigus semajnon sendrogigante en Los-Anĝelesa hospitalo.[251][252] Monroe kaj Miller apartiĝis post filmado estis finita, kaj al ŝi estis koncedita rapida eksgeedziĝo en Meksiko en januaro 1961.[253] The Misfits estis publikigita la sekvan monaton, ricevante miksitajn recenzojn (kaj bonajn kaj malbonajn) kaj malsukcesante ĉe la biletvendejo.[254][255][256] Tamen en la jardekoj post la morto de Monroe ĝi fariĝis klasikaĵo.[257]
Ekzistis planoj por Monroe por iĝi la venonta stelulino en televidadaptaĵo de la novelo Rain (Pluvo) de W. Somerset Maugham por la NBC, sed la projekto forfalis kiel la kanalo ne volis dungi ŝian elekton de reĝisoro, nome Lee Strasberg.[258] Anstataŭe de novaj filmprojektoj, ŝi foruzis grandan parton de 1961 maltrankviligite zorgante sanproblemojn, spertante kirurgion por sia endometriozo kaj kolecistektomion, kaj pasigante kvar semajnojn en hospitalo klopodante venki sian deprimon.[259][260] Laŭ la sugesto de ŝia psikiatro Marianne Kris, ŝi unue eniris en la Psikiatria Kliniko Payne Whitney en Novjorko.[261] Kris poste deklaris ke ŝia elekto de hospitalo estis eraro: Monroe estis poziciigita en hospitalan sekcion organizitan por grave mensmalsanaj homoj kun psikozo, kie ŝi estis ŝlosita en remburita ĉelo kaj ne estis permesita moviĝi al pli taŭga hospitala sekcio aŭ forlasi la hospitalon.[261] En malespero, ŝi kontaktis kun la Strasbergoj, sed ili estis nekapablaj atingi ŝian liberigon ĉar ili ne estis familianoj.[261] Finfine, post pasigado de tri tagoj ĉe la hospitala sekcio, ŝi estis liberigita kun la helpo de sia eksedzo Joe DiMaggio kaj proponita al la pli taŭga Medicina Centro de la Kolumbia Universitato, kie ŝi pasigis la venontajn 23 tagojn.[261] Ili ne estis en kontakto ekde la finigo de sia eksgeedzeco en 1955, sed nun ili revivigis sian amikecon.[262][263] En printempo 1961, Monroe moviĝis reen al Los-Anĝeleso, kie ŝi komencis rilaton kun Frank Sinatra, kaj komence de 1962 aĉetis domon sur 12305 Fifth Helena Drive en la losanĝelesa kvartalo Brentwood.[264]
Monroe revenis al la publikatento en 1962; ŝi ricevis premion Ora Globo "World Film Favorite" (monda kinfavorito) en marto kaj komencis filmi novan filmon por 20-th Century-Fox, nome Something's Got to Give (Io venas doni), reversio de My Favorite Wife (1940), fine de aprilo.[265][266] Ĝi estis kun-produktota fare de MMP, reĝisorita fare de George Cukor kaj kunaktorita de Dean Martin kaj Cyd Charisse.[267] Monroe estis forestanta dum la unuaj du semajnoj de filmigo pro la gripo; biografoj atribuis ŝian foreston ankaŭ al sinusito aŭ al ŝia daŭranta droga dependeco.[268] La 19-an de majo, ŝi faris paŭzon de filmigo por kanti "Feliĉan Naskiĝtagon" sur scenejo ĉe la naskiĝtagfesto de prezidento John F. Kennedy ĉe la Madison Square Garden en Novjorko.[268][269] Ŝi tiris atenton per sia robo: flavgriza, haŭtkolora kovrita de strasoj, kiuj ŝajnigis ŝin prezentiĝi nuda.[268][269] La plej multaj biografoj konsentas ke ŝi havis amaferon kun Kennedy iam en la lastaj du jaroj da sia vivo, kvankam ili disputas sur ĝia longo kaj tempigo.[270] Ekzistas tamen neniu interkonsento pri ĉu ŝi estis implikita ankaŭ kun lia frato, ŝtatkonsilanto Robert F. Kennedy.[270]
Post revenado por labori, Monroe filmis scenon en kiu ŝi naĝis nuda en naĝejo.[271] Por generi antaŭreklamadon, la gazetaro estis invitita por preni fotojn de la sceno, kiuj poste estis publikigitaj en Life; tio estis la unua fojo ke grava stelulino prezentiĝis nuda ĉe la pintalteco de sia kariero.[272] Kiam ŝi denove estis forestanta de la filmejo dum pluraj tagoj, la studio maldungis ŝin la 7-an de junio kaj jurpersekutis ŝin pro neglekto, kaj postulis 750,000 usonajn dolarojn kiel kompenso.[273] Ŝi estis anstataŭigita per Lee Remick, sed poste Martin rifuzis fari la filmon kun iu ajn krom Monroe, kaj Fox jurpersekutis ankaŭ lin kaj fermis la produktadon.[274]
La studio publike kulpigis la drogan dependecon de Monroe kaj asertis mankon de profesieco pro la forpaso de la filmo, eĉ asertante ke ŝi estis mense malsana.[273] Ilia versio restis plejparte nekontestita ĝis 1990, kiam la pluviva filmaĵo de Something's Got to Give estis publikigita, montrante ke male al ili postulis, kiam Monroe venis sur filmejo, ŝi estis kohera kaj povis filmi plurajn scenojn.[275] Laŭ pli posta deklaro de la produktoro de la filmo Henry Weinstein, ŝia malakcepto estis ligita al la severaj financaj problemoj de 20th Century-Fox kaj al la malsperteco de ĉeadministranto Peter Levathes, prefere ol sole kaŭzita de la malfacilo labori kun ŝi.[276]
Por kontraŭstari la negativan diskonigon, Monroe okupiĝis pri pluraj reklamprojektoj en siaj lastaj semajnoj.[277] Ili inkludis intervjuon kun Richard Meryman por Life, fotosesion kun George Barris por Cosmopolitan, kaj ŝia unua fotado por Vogue.[278] Por Vogue, Monroe kaj fotisto Bert Stern kunlaboris por du serioj de fotoj, unu por kutima moda artikolo, kaj alia prezentante ŝin nuda, kiuj estis ambaŭ poste publikigitaj postmorte kun la titolo The Last Sitting.[279] Ŝi estis aŭ en intertraktadoj por esti redungita aŭ jam faris novan traktadon kun la studio por Something's Got to Give por la finaj semajnoj da sia vivo, kaj estis ankaŭ en negocadoj pri aliaj eblaj filmroloj.[273][280]
Dum ŝia geedziĝo oni asertis, ke ŝi havis amaferon kun multaj famuloj en Holivudo, inkluzive de Lawrence Olivier, Yves Montaigne, Tony Curtis, kaj al la fino de sia vivo - ankaŭ kun la fratoj John kaj Robert Kennedy.
Morto
redakti
Monroe pasigis la lastan tagon de sia vivo, la 4-an de aŭgusto, ĉe sia hejmo en Brentwood. En la mateno, ŝi estis renkontiĝinta kun fotisto Lawrence Schiller por diskuti la eblecon ke Playboy publikigu la naĝejfotojn de Something's Got to Give. Ŝia publicisto Patricia Newcomb disputis kun Monroe, kiu estis iom agacita pro sendormeco. En la posttagmezo, ŝia psikiatro Dro. Ralph Greenson venis al la domo por konduki terapiosesion kun ŝi kaj restis tie ĝis la 7a p.m. Li petis al ŝia mastrumisto, Eunice Murray, tranokti kaj akompani ŝin. Monroe iris al sia dormoĉambro poste, kaj je 7:15 ricevis alvokon de Joe DiMaggio, Jr. Li rakontis al ŝi ke li rompis kun amatino kiun ŝi ne ŝatis, kaj detektis nenion alarman en sia konduto. Ŝi poste telefonis Greenson kaj al aktoro Peter Lawford. Laŭ Lawford, ŝi alvokis lin denove je 8:15, kaj ŝajne ŝi jam estis sub la influo de medikamentoj.
Monroe estis trovita mortinta ĉe sia dormoĉambro fare de sia psikiatro Dro. Ralph Greenson frumatene de la 5a de Aŭgusto, 1962. Ĉe proksimume 3 a.m., la mastrumisto vekiĝis "sentante ke io estis malĝusta", kaj vidis lumon de sub la dormĉambra pordo de Monroe, sed ne povis ricevi respondon kaj trovis la pordon ŝlosita.[281][282] Ŝi telefonis Greenson, laŭ kies konsiloj ŝi trarigardis trafenestre kaj vidis Monroe kuŝi vizaĝ-malsupren sur sia lito, kovrita per tuko kaj tenanta telefonon. Li alvenis baldaŭ poste kaj eniris la ĉambron per rompado de fenestro, trovante Monroe mortinta. Li telefonis al ŝia kuracisto, Dro. Hyman Engelberg, kiu alvenis ĉe la domo je proksimume 3:50 a.m. kaj oficiale konfirmis la morton.[281][282] Je 4:25 a.m., ili sciigis la aferon al la losanĝelesa polico.[281][282]
Ŝia nekropsio estis farita poste tiun matenon fare de krimpatologo Dro. Thomas Noguchi. La Losanĝelesaj funkciuloj estis helpitaj fare de teamo de ekspertoj de la Losanĝelesa Memmortigevita Centro, kiuj intervjuis la kuracistojn kaj psikiatrojn de Monroe pri ŝia mensa stato.[283][284] Surbaze de ŝia progresinta stato de mortrigoro kiam ŝi estis trovita, estis taksite ke ŝi mortis inter 8:30-10:30 p.m.[285] La toksologia analizo konfirmis ke la mortokaŭzo estis akuta perbarbiturata veneniĝo, ĉar ŝi havis 8 mg da klora hidrato kaj 4.5 mg da pentobarbitalo (Nembutal) en sia sango, kaj pli malpli 13 mg da pentobarbitalo en sia hepato - dozoj plurajn fojojn super la mortiga limo.[283][284] Malplenaj boteloj enhavantaj tiujn medikamentojn estis trovitaj plej proksime al ŝia lito fare de la polico.[283][284] La kuracistoj kaj psikiatroj de Monroe deklaris ke ŝi estis ema al deprimo, kaj ŝi jam estis superdozinte plurajn fojojn en la pasinteco, eventuale intencite.[284] Pro tiuj faktoj kaj la manko de iu indiko de perfido, ŝia morto estis klasita kiel verŝajna memmortigo.[283][284]
La morto de Monroe estis kovrilpaĝa materialo en Usono kaj Eŭropo.[286] Laŭ Lois Banner, "estas dirite ke la sinmortigo-ofteco en Los-Anĝeleso duobliĝis la monaton post kiam ŝi mortis; la cirkuladofteco da la plej multaj gazetoj disetendiĝis tiun monaton",[286] kaj la Chicago Daily Tribune informis ke ili estis ricevintaj centojn da telefonalvokoj el la publiko demandante informon pri ŝia morto.[287] La franca artisto Jean Cocteau komentis ke ŝia morto "utilu kiel terura lekcio al ĉiuj tiuj, kies ĉefa okupo konsistas el spionado kaj turmentado de kinsteluloj", ŝia iama kunaktoro Laurence Olivier bedaŭris ŝin kiel "la kompleta viktimo de pandemonio kaj sensaciklaĉado", kaj la reĝisoro de Bus Stop nome Joshua Logan asertis ke ŝi estis "unu el plej neaprezata persono en la mondo".[288]
Ŝia entombigo estis okazigita ĉe la tombejo Westwood Village Memorial Park Cemetery, kie ankaŭ ŝiaj vartgepatroj Ana Lower kaj Grace McKee Goddard estis entombigitaj, la 8-an de aŭgusto.[289][290] Ĝi estis aranĝita fare de Joe DiMaggio kaj ŝia afergvidanto Inez Melson, kiuj decidis inviti nur proksimume tridek el ŝiaj plej proksimaj familianoj kaj amikoj, ekskludante la plej grandan parton de Holivudo.[289][290] Polico ankaŭ ĉeestis por teni la gazetaron for kaj kontroli la plurajn centojn da spektantoj kiuj superplenigis la stratojn ĉirkaŭ la tombejo.[289][290] Monroe poste estis enterigita ĉe kripto Nº 24 ĉe la Koridoro de Memoroj.[289][290]
Pluraj konspiraj teorioj pri la morto de Monroe estis proponitaj en la postaj jardekoj, inkluzive de murdo, miskuraco, kaj hazarda superdozo.[291] La murdkonjektoj unue akiris ĉefan atenton pro la publikigo de la verko de Norman Mailer nome Marilyn: A Biography en 1973, kaj en la sekvaj jaroj iĝis sufiĉe ĝeneraligita por ke la alta funkciulo John Van de Kamp faru "sojlenketon" en 1982 por vidi ĉu krima enketo devus esti malfermita.[292][293] Tamen, neniuj signoj de perfido estis trovitaj.[294]
Listo de filmoj
redakti
| Jaro | Filmo | Rolo | Film-reĝisoroj |
|---|---|---|---|
| 1947 | Dangerous Years | Evie | Arthur Pierson |
| 1948 | Scudda Hoo! Scudda Hay! | Betty | Hugh Herbert |
| 1948 | Ladies of the Chorus | Peggy Martin | Phil Karlson |
| 1949 | Love Happy | Kliento de Grunion | David Miller |
| 1950 | A Ticket to Tomahawk | Clara | Richard Sale |
| 1950 | Right Cross | Dusky Ledoux | John Sturges |
| 1950 | The Fireball | Polly | Tay Garnett |
| 1950 | The Asphalt Jungle | Angela Phinlay | John Huston |
| 1950 | All About Eve | Miss Claudia Caswell | Joseph L. Mankiewicz |
| 1951 | Love Nest | Roberta Stevens | Joseph M. Newman |
| 1951 | Let's Make It Legal | Joyce Mannering | Richard Sale |
| 1951 | Home Town Story | Iris Martin | Arthur Pierson |
| 1951 | As Young as You Feel | Harriet | Harmon Jones |
| 1952 | O. Henry's Full House | Surstratulino | Henry Koster |
| 1952 | Monkey Business | Lois Laurel | Howard Hawks |
| 1952 | Clash by Night | Peggy | Fritz Lang |
| 1952 | We're Not Married! | Anabel Norris | Edmund Goulding |
| 1952 | Don't Bother to Knock | Nell Forbes | Roy Baker |
| 1953 | Niagara | Rose Loomis | Henry Hathaway |
| 1953 | Gentlemen Prefer Blondes | Lorelei Lee | Howard Hawks |
| 1953 | How to Marry a Millionaire | Pola Debevoise | Jean Negulesco |
| 1954 | River of No Return | Kay Weston | Otto Preminger |
| 1954 | There's No Business Like Show Business | Vicky | Walter Lang |
| 1955 | The Seven Year Itch | Junulino | Billy Wilder |
| 1956 | Bus Stop | Chérie | Joshua Logan |
| 1957 | The Prince and the Showgirl | Elsie Marina | Laurence Olivier |
| 1959 | Some Like It Hot | Sugar Kane Kowalczyk | Billy Wilder |
| 1960 | Let's Make Love | Amanda Dell | George Cukor |
| 1961 | The Misfits | Roslyn Taber | John Huston |
| 1962 | Something's Got to Give | Ellen Wagstaff Arden | George Cukor |
Bildaro
redakti-
Marilyn Monroe kantante Diamonds are a girl's best friends en la filmo Gentlemen Prefer Blondes (1953). -
Marilyn Monroe vizitas la usonajn trupojn senditajn en Koreion (17-a de februaro de 1954). -
Marilyn Monroe kiel Rose en Niagara. -
Ikona bildo de Marilyn Monroe. -
Ginger Rogers, Cary Grant, kaj Marilyn Monroe en Monkey Business. -
Marilyn Monroe kaj Tom Ewell en reklamfilmeto de The Seven Year Itch. -
Marilyn Monroe kaj Tom Ewell en reklamfilmeto de The Seven Year Itch. -
Monroe kantas ĉirkaŭata de elegante vestitaj viroj. -
Pola (Marilyn Monroe) delogita de falsa riĉulo, ludita de Alexander D'Arcy, en How to Marry a Millionaire. -
Don Murray kaj Marilyn Monroe en Bus Stop. -
Afiŝo de The Prince and the Showgirl. -
Marilyn Monroe kaj Laurence Olivier. -
Marilyn Monroe rolante « Sugar » en Some Like It Hot. -
Yves Montand kaj Marilyn Monroe en Let's Make Love. -
Frankie Vaughan kaj Marilyn Monroe en Let's Make Love. -
Marilyn Monroe kun sia advokato Jerry Giesler en 1954 en sia divorco el Joe DiMaggio. -
Marilyn Monroe en Gentlemen Prefer Blondes (1953). -
Joe DiMaggio kaj Marilyn Monroe ĉe la Imperia Hotelo, Tokio, en sia mielmonato (1954). -
Ŝia tria edzo, nome Arthur Miller. -
John F. Kennedy (dorse al la kamerao), Robert Kennedy, kaj Marilyn Monroe, 19a de Majo, 1962.
Referencoj
redakti- ↑ Rollyson 2005, p. 2.
- ↑ Hall 2006, p. 468.
- ↑ Chapman 2001, pp. 542–543.
- ↑ Churchwell 2004, pp. 150–1.
- ↑ Banner 2012, p. 22.
- ↑ 6,0 6,1 Spoto 2001, pp. 7–9.
- ↑ Banner 2012, p. 19.
- ↑ Banner 2012, p. 72, la patrino estus rakontitnta al Monroe pri fratino en 1938.
- ↑ Spoto 2001, p. 88, pri unua renkonto en 1944.
- ↑ Banner 2012, pp. 24–25.
- ↑ Churchwell 2004, p. 150, citante Spoto kaj Summers.
- ↑ Churchwell 2004, p. 150, citante Spoto, Summers kaj Guiles.
- ↑ Churchwell 2004, p. 149.
- ↑ La biografiistoj Fred Guiles kaj Lois Banner asertis ke ŝia patro estis plej verŝajne Charles Stanley Gifford, kunlaboristo kun kiu Gladys estis havinta amaferon en 1925 kaj kies foton ŝi supozeble montris al Monroe, dirante al ŝi ke temas pri sia patro. Churchwell 2004, p. 152, citanta Guiles, p. 152; Banner, p. 26 Donald Spoto malkonsentas; laŭ li, ŝi neniem havis ajnan certecon pri la identeco de sia patro, kaj ajn el la masklaj amikoj de Gladys en 1925 povus esti ŝia patro. Spoto 2001, p. 13.
- ↑ Spoto 2001, p. 17.
- ↑ Spoto 2001, pp. 16–17.
- ↑ Banner 2012, pp. 22–32.
- ↑ Churchwell 2004, p. 164.
- ↑ Banner 2012, pp. 32–33.
- ↑ Banner 2012, pp. 32–35.
- ↑ Spoto 2001, pp. 17–26.
- ↑ Spoto 2001, pp. 26–28.
- ↑ Banner 2012, pp. 35–39.
- ↑ 24,0 24,1 Churchwell 2004, pp. 155–156.
- ↑ 25,0 25,1 Banner 2012, pp. 39–40.
- ↑ Churchwell 2004, p. 165, pri interkonsento pri iĝi infano zorgota de la ŝtato.
- ↑ Spoto 2001, pp. 40–49, informaro pri Goddard.
- ↑ Banner 2012, pp. 40–62, informaro pri Goddard.
- ↑ 29,0 29,1 29,2 Churchwell 2004, pp. 165–166.
- ↑ Banner 2012, pp. 40–65.
- ↑ Spoto 2001, pp. 33–49.
- ↑ Churchwell 2004, pp. 166–173.
- ↑ Biografiistoj nomigis kelkajn eblajn krimulojn: George Atkinson, kiu estis gastiganto ĉe Arbol Drive kun sia edzino kaj ekzorgis Monroe kiam ŝia patrino malsaniĝis, la edzo de Grace nome Doc Goddard, kaj unu el la kuzoj de Monroe. Churchwell 2004, pp. 166–173. Pro manko de pruvaro por ĉu akcepti aŭ malakcepti tiujn plendojn, biografiistoj estas dividataj en siaj opinioj: Summers, Guiles kaj Carl Rollyson kredas ke Monroe mensogis, dum Spoto, Banner, Gloria Steinem, kaj Barbara Leaming kredas ke ŝi verdiris. Churchwell 2004, pp. 166–173. Banner 2012, pp. 48–58. En sia analizo de la debato, Sarah Churchwell asertis ke la opinioj de la biografiistoj ambaŭflanke estis "antaŭdeterminitaj pro tio kion ili jam kredis" pri la personeco de Monroe kaj seksa perfortado ĝenerale, kaj ke "ni simple ne scias kio okazis". Churchwell 2004, p. 173.
- ↑ Spoto 2001, pp. 44–45.
- ↑ Banner 2012, pp. 62–63.
- ↑ Spoto 2001, pp. 51–67.
- ↑ Banner 2012, pp. 62–86.
- ↑ Spoto 2001, pp. 58, 68.
- ↑ Banner 2012, pp. 69–75.
- ↑ 40,0 40,1 Spoto 2001, pp. 67-69.
- ↑ Banner 2012, p. 86.
- ↑ 42,0 42,1 42,2 42,3 Spoto 2001, pp. 70–75.
- ↑ Banner 2012, pp. 86–90.
- ↑ Churchwell 2004, p. 173.
- ↑ Spoto 2001, p. 78.
- ↑ Spoto 2001, p. 83.
- ↑ Banner 2012, p. 91.
- ↑ Spoto 2001, pp. 83–86.
- ↑ Banner 2012, pp. 91–98.
- ↑ Spoto 2001, p. 86.
- ↑ Banner 2012, p. 98.
- ↑ 52,0 52,1 Churchwell 2004, p. 176.
- ↑ Spoto 2001, pp. 90–91.
- ↑ Churchwell 2004, pp. 176–177.
- ↑ Spoto 2001, pp. 90–93.
- ↑ "YANK USA 1945". Wartime Press.Com. [1] Arkivigite je 2016-03-14 per la retarkivo Wayback Machine Alirita la 13an de Januaro, 2012, kaj la 27an de Septembro, 2015.
- ↑ Spoto 2001, pp. 93–95.
- ↑ Banner 2012, pp. 105–108.
- ↑ Spoto 2001, pp. 95–107.
- ↑ Banner 2012, p. 109, por la aserto de Snively.
- ↑ Spoto 2001, p. 95, por la aserto kaj kovrilpaĝoj.
- ↑ 62,0 62,1 Spoto 2001, pp. 110–111.
- ↑ Banner 2012, pp. 117–118.
- ↑ Spoto 2001, p. 112.
- ↑ 65,0 65,1 Banner 2012, p. 119.
- ↑ Spoto 2001, pp. 112–114.
- ↑ Spoto 2001, p. 114.
- ↑ Spoto 2001, p. 109.
- ↑ Spoto 2001, pp. 118–119.
- ↑ Spoto 2001, pp. 119–120.
- ↑ Banner 2012, pp. 130–131.
- ↑ 72,0 72,1 Spoto 2001, pp. 120–121.
- ↑ Oni asertis erare ke Monroe aperis kiel figuranto en aliaj filmoj de Fox dum tiu periodo, inklude Green Grass of Wyoming, The Shocking Miss Pilgrim, kaj You Were Meant For Me, sed ne estis pruvaro por subteni tion. Churchwell 2004, p. 59.
- ↑ Spoto 2001, p. 126.
- ↑ 75,0 75,1 Banner 2012, p. 133.
- ↑ Spoto 2001, pp. 122–129.
- ↑ 77,0 77,1 Spoto 2001, pp. 133–134.
- ↑ Churchwell 2004, pp. 204–216, citante al Summers kaj Spoto.
- ↑ Banner 2012, pp. 141–144.
- ↑ Churchwell 2004, p. 59.
- ↑ Spoto 2001, pp. 141–144.
- ↑ Banner 2012, p. 148.
- ↑ Summers 1985, p. 43.
- ↑ Spoto 2001, pp. 145–146.
- ↑ Banner 2012, pp. 149, 157.
- ↑ Spoto 2001, p. 146.
- ↑ Banner 2012, pp. 148–149.
- ↑ Spoto 2001, pp. 151–153.
- ↑ Banner 2012, p. 149.
- ↑ Churchwell 2004, pp. 59–60.
- ↑ 91,0 91,1 Spoto 2001, pp. 159–162.
- ↑ Spoto 2001, pp. 168–170.
- ↑ Spoto 2001, p. 182.
- ↑ Riese & Hitchens 1988, p. 228.
- ↑ Spoto 2001, pp. 175–177.
- ↑ Banner 2012, p. 157.
- ↑ Spoto 2001, pp. 183, 191.
- ↑ 98,0 98,1 Churchwell 2004, p. 60.
- ↑ Spoto 2001, pp. 179–187.
- ↑ Spoto 2001, pp. 188–189.
- ↑ "Marilyn: The Globes' Golden Girl". Hollywood Foreign Press Association. Alirita la 11an de Septembro, 2015, (por angla versio) kaj la 29an de Septembro 2015 (por Esperanta traduko). [2] Arkivigite je 2015-07-10 per la retarkivo Wayback Machine
- ↑ samloke
- ↑ Spoto 2001, pp. 180–181.
- ↑ Banner 2012, pp. 163–167, 181–182 por Kazan kaj aliaj.
- ↑ Summers 1985, p. 67.
- ↑ 106,0 106,1 Spoto 2001, pp. 210–213.
- ↑ Summers 1985, p. 58.
- ↑ Churchwell 2004, pp. 224–226.
- ↑ Banner 2012, pp. 194–195.
- ↑ Spoto 2001, p. 213.
- ↑ Spoto 2001, pp. 224–225.
- ↑ 112,0 112,1 Churchwell 2004, p. 61.
- ↑ 113,0 113,1 Spoto 2001, pp. 194–195.
- ↑ Churchwell 2004, pp. 60–61.
- ↑ "Clash By Night". American Film Institute. [3] Alirita la 8an de Aŭgusto 2015 kaj la 1an de Oktobro 2015.
- ↑ Spoto 2001, p. 200.
- ↑ Spoto 2001, pp. 196–197.
- ↑ Banner 2012, p. 180.
- ↑ "Don't Bother to Knock". The New York Times. 19a de Julio, 1952. [4] Alirita la 1an de Oktobro, 2015.; "Review: Don't Bother to Knock". Variety. 31a de Decembro, 1951. [5], Alirita la 1an de Oktobro, 2015.
- ↑ 120,0 120,1 120,2 120,3 120,4 Churchwell 2004, p. 62.
- ↑ 121,0 121,1 Churchwell 2004, p. 238.
- ↑ Spoto 2001, p. 195.
- ↑ Banner 2012, pp. 211–213.
- ↑ 124,0 124,1 124,2 Spoto 2001, pp. 328–329.
- ↑ 125,0 125,1 Banner 2012, pp. 213–214.
- ↑ Churchwell 2004, pp. 61–65.
- ↑ 127,0 127,1 Spoto 2001, p. 221.
- ↑ "The 2006 Motion Picture Almanac, Top Ten Money Making Stars". Quigley Publishing Company. alirita la 25an de Aŭgusto, 2008.
- ↑ Churchwell 2004, p. 233.
- ↑ 130,0 130,1 Banner 2012, pp. 195–196.
- ↑ Banner 2012, p. 205.
- ↑ 132,0 132,1 Churchwell 2004, p. 234.
- ↑ 133,0 133,1 Banner 2012, pp. 205–206.
- ↑ 134,0 134,1 Spoto 2001, pp. 236–238.
- ↑ Churchwell 2004, p. 64.
- ↑ Spoto 2001, p. 231.
- ↑ Banner 2012, p. 200.
- ↑ Spoto 2001, pp. 219–220.
- ↑ Banner 2012, p. 177.
- ↑ Spoto 2001, p. 242.
- ↑ Banner 2012, pp. 208–209.
- ↑ Churchwell 2004, p. 63.
- ↑ Spoto 2001, p. 250.
- ↑ Churchwell 2004, pp. 64–65.
- ↑ Spoto 2001, p. 238.
- ↑ Churchwell 2004, p. 65.
- ↑ "The 2006 Motion Picture Almanac, Top Ten Money Making Stars". Quigley Publishing Company. Alirita la 25an de Aŭgusto, 2008.
- ↑ 148,0 148,1 Churchwell 2004, p. 217.
- ↑ 149,0 149,1 Churchwell 2004, p. 68.
- ↑ Spoto 2001, pp. 254–255.
- ↑ Spoto 2001, pp. 258–259.
- ↑ Summers 1985, p. 92.
- ↑ Spoto 2001, p. 260.
- ↑ Spoto 2001, pp. 262–263.
- ↑ Churchwell 2004, p. 241.
- ↑ Spoto 2001, p. 267.
- ↑ Spoto 2001, p. 271.
- ↑ Churchwell 2004, pp. 66–67.
- ↑ Spoto 2001, pp. 274–279.
- ↑ Banner 2012, pp. 220–222.
- ↑ Churchwell 2004, p. 66.
- ↑ Spoto 2001, p. 277.
- ↑ Riese & Hitchens 1988, pp. 338–440.
- ↑ 164,0 164,1 Spoto 2001, pp. 283–284.
- ↑ Banner 2012, pp. 8–9.
- ↑ Spoto 2001, pp. 284–5.
- ↑ Spoto 2001, pp. 208, 222-223; 262–267, 292.
- ↑ Churchwell 2004, pp. 243–245.
- ↑ Banner 2012, p. 204.
- ↑ Spoto 2001, p. 262.
- ↑ Banner 2012, pp. 219–221.
- ↑ Banner 2012, pp. 224-225.
- ↑ Spoto 2001, pp. 290–295.
- ↑ Summers 1985, pp. 103-105.
- ↑ Spoto 2001, pp. 294–295.
- ↑ Banner 2012, pp. 225–226.
- ↑ Spoto 2001, pp. 295–298.
- ↑ Churchwell 2004, p. 246.
- ↑ Monroe kaj Greene estis jam renkontinta dum mallongdaŭra amafero en 1949, kaj rerenkontiĝis denove en 1953, kiam li fotis ŝin por la gazeto Look. Ŝi rakontis al li pri siaj problemoj kun la studio, kaj Greene sugestis ke ili eku sian propran produktoran kompanion. Spoto 2001, pp. 158–159, 252–254.
- ↑ Spoto 2001, pp. 302–303.
- ↑ 181,0 181,1 Spoto 2001, pp. 301–302.
- ↑ Spoto 2001, p. 338.
- ↑ Spoto 2001, p. 302.
- ↑ Spoto 2001, p. 327.
- ↑ Spoto 2001, p. 350.
- ↑ Spoto 2001, pp. 321, 334–335.
- ↑ Tio inkludis rajdi elefanton ĉe la celebro de bonfara kunveno en la cirko de la Fratoj Ringling en Madison Square Garden, aperi kun Greene kaj lia edzino Amy en la televidprogramo Person to Person, kaj partopreni en la jariĝaj celebroj de Bement, Illinois, nome la loko de la debatoj Lincoln-Douglas. Spoto 2001, pp. 321, 334–335.
- ↑ Spoto 2001, p. 331.
- ↑ Spoto 2001, pp. 319–332.
- ↑ Churchwell 2004, p. 253, for Miller.
- ↑ Banner 2012, p. 285, pri Brando.
- ↑ Spoto 2001, p. 337.
- ↑ Meyers 2010, p. 98.
- ↑ 194,0 194,1 Summers 1985, p. 157.
- ↑ 195,0 195,1 Churchwell 2004, pp. 253–254.
- ↑ Spoto 2001, pp. 318–320.
- ↑ Spoto 2001, pp. 336–345.
- ↑ 198,0 198,1 198,2 Spoto 2001, pp. 339–340.
- ↑ 199,0 199,1 Spoto 2001, p. 341.
- ↑ Spoto 2001, p. 345.
- ↑ Spoto 2001, pp. 343–345.
- ↑ Spoto 2001, pp. 364–365.
- ↑ Meyers 2010, pp. 156–157.
- ↑ Jeffery Meyers, The Genius and the Goddess: Arthur Miller and Marilyn Monroe, University of Illinois Press, 2012
- ↑ Meyers 2010, p. 155.
- ↑ Churchwell 2004, pp. 253–257.
- ↑ Spoto 2001, pp. 352–357.
- ↑ Spoto 2001, pp. 352–354.
- ↑ Banner 2012, p. 310, pri Logan.
- ↑ Spoto 2001, pp. 354–358, pri loko kaj tempo.
- ↑ 211,0 211,1 211,2 Churchwell 2004, p. 69.
- ↑ Spoto 2001, pp. 358–359.
- ↑ "Marilyn: The Globes' Golden Girl". Hollywood Foreign Press Association. Alirita la 7an de Oktobro, 2015. [6] Arkivigite je 2015-07-10 per la retarkivo Wayback Machine
- ↑ Spoto 2001, p. 372.
- ↑ 215,0 215,1 215,2 Churchwell 2004, pp. 258–261.
- ↑ 216,0 216,1 Spoto 2001, pp. 370–379.
- ↑ Banner 2012, pp. 310–311.
- ↑ Spoto 2001, pp. 375–376.
- ↑ Banner 2012, pp. 311–312.
- ↑ Spoto 2001, pp. 368–373.
- ↑ Banner 2012, pp. 310–314.
- ↑ Banner 2012, p. 314, for being on time.
- ↑ Spoto 2001, pp. 381–382.
- ↑ Spoto 2001, pp. 392–393.
- ↑ Churchwell 2004, pp. 274–277.
- ↑ Tio okazigis al ŝi ankaŭ akrajn menstruajn dolorojn laŭlonge de sia tuta vivo, pro kio necesis al ŝi klaŭzo en ŝia kontrakto permesante al ŝi foresti el la laboro dum sia periodo, kaj postulis iom da kirurgio. Churchwell 2004, pp. 274–277. Oni asertis foje ke Monroe suferis kelkajn abortojn, kaj ke tiuj nesekuraj abortoj faritaj de personoj sen taŭga medicina trejnado estus kontribuintaj al ŝi malkapablo teni gravedon. Churchwell 2004, pp. 271–274. Tamen ne ekzistas pruvaro ke ŝi iam havis aborton, kaj ne aperis cikatrojn el nesekura aborto en ŝia reproduktaj organoj en ŝia nekropsio. Churchwell 2004, pp. 271–274.
- ↑ Spoto 2001, pp. 389–391.
- ↑ Banner 2012, p. 325.
- ↑ Churchwell 2004, p. 626.
- ↑ Churchwell 2004, p. 262.
- ↑ Spoto 2001, pp. 399–407.
- ↑ 232,0 232,1 Churchwell 2004, pp. 262–266.
- ↑ 233,0 233,1 Banner 2012, pp. 325–327.
- ↑ Spoto 2001, p. 406.
- ↑ Spoto 2001, pp. 406–407.
- ↑ Banner 2012, p. 346.
- ↑ "Some Like It Hot". American Film Institute. [7] alirita la 10an de Oktobro 2015.
- ↑ "The top 50 Greatest Films of All Time". British Film Institute. Septembro 2012. [8] Alirita la 10an de Oktobro 2015.
- ↑ 239,0 239,1 Churchwell 2004, p. 71.
- ↑ Spoto 2001, pp. 410–415.
- ↑ Churchwell 2004, p. 72.
- ↑ Riese & Hitchens 1988, p. 270.
- ↑ 243,0 243,1 243,2 Churchwell 2004, p. 266.
- ↑ Banner 2012, p. 335.
- ↑ Spoto 2001, pp. 429–430.
- ↑ 246,0 246,1 Churchwell 2004, pp. 266–267.
- ↑ 247,0 247,1 Spoto 2001, pp. 431–435.
- ↑ Banner 2012, p. 352.
- ↑ Spoto 2001, pp. 435–441.
- ↑ Banner 2012, p. 353.
- ↑ Spoto 2001, pp. 443–445.
- ↑ Banner 2012, pp. 355–356.
- ↑ Spoto 2001, pp. 450–455.
- ↑ Spoto 2001, p. 456.
- ↑ Summers 1985, p. 196.
- ↑ Banner 2012, p. 361.
- ↑ "A film that fate helped make a classic: The Misfits". British Film Institute. [9] 17a de Junio, 2015. Alirita la 11an de Oktobro, 2015.
- ↑ Spoto 2001, pp. 453–454.
- ↑ Spoto 2001, pp. 453, por nova rolo, 466–467 por operacioj, 456–464 por restado ĉe psikiatria hospitalo.
- ↑ Summers 1985, p. 202.
- ↑ 261,0 261,1 261,2 261,3 Spoto 2001, pp. 456–459.
- ↑ Spoto 2001, pp. 464–465, 483, 594–596.
- ↑ Churchwell 2004, p. 291.
- ↑ Spoto 2001, pp. 465-470, 484–485.
- ↑ Churchwell 2004, pp. 74–75.
- ↑ Spoto 2001, pp. 495–496.
- ↑ Churchwell 2004, p. 258, por la partopreno de MMP.
- ↑ 268,0 268,1 268,2 Churchwell 2004, pp. 284–285.
- ↑ 269,0 269,1 Spoto 2001, pp. 520–521.
- ↑ 270,0 270,1 Churchwell 2004, pp. 291–294.
- ↑ Spoto 2001, p. 523.
- ↑ Churchwell 2004, p. 74.
- ↑ 273,0 273,1 273,2 Churchwell 2004, p. 75.
- ↑ Spoto 2001, pp. 535–536.
- ↑ Churchwell 2004, pp. 285–288.
- ↑ Spoto 2001, p. 535.
- ↑ Churchwell 2004, p. 285.
- ↑ Spoto 2001, pp. 538–543.
- ↑ Banner 2012, p. 401.
- ↑ La terminoj de la supozita nova kontrakto inkludis pli grandan salajron kaj Cukor, kun kiu Monroe estis havinta problemoj ekde Let's Make Love, anstataŭita de Jean Negulesco, la reĝisoro de How to Marry a Millionaire. Interŝanĝe, ŝi devis maldungi Paula Strasberg, kies implikiĝo en la filmejo estis ofte fonto de disputoj. La biografoj kiuj diras tion estas Peter Harry Brown kaj Patte Barham en The Last Take (1992) kaj Donald Spoto (1993); la dokumentaloj Marilyn: Something's Got to Give (1990) kaj Marilyn Monroe: The Final Days (2001). Churchwell 2004, p. 75. Laŭ pli frua biografo Anthony Summers (1985), ŝi estis negocante pri ĉesado filmi, sed ne estis farira kontrakto je la momento de ŝia morto. Summers 1985, p. 301. La aliaj filmoprojektoj kiujn Monroe estis konsiderante inkludis biografion de Jean Harlow, Irma la Douce, What a Way to Go!, Kiss Me, Stupid, A Tree Grows in Brooklyn, kaj sennoma muzikalo pri la Unua Mondmilito kun Gene Kelly. Summers 1985, p. 301.
- ↑ 281,0 281,1 281,2 Banner 2012, pp. 410–411.
- ↑ 282,0 282,1 282,2 Spoto 2001, pp. 574–577.
- ↑ 283,0 283,1 283,2 283,3 Spoto 2001, pp. 580–583.
- ↑ 284,0 284,1 284,2 284,3 284,4 Banner 2012, pp. 411–412.
- ↑ Banner 2012, p. 411.
- ↑ 286,0 286,1 Banner 2012, p. 427.
- ↑ "Hundreds Call Tribune To Ask About Marilyn". The Chicago Daily Tribune. 6a de Aŭgusto, 1962. [10] Alirita la 12an de Oktobro, 2015.
- ↑ "Brilliant Stardom and Personal Tragedy Punctuated the Life of Marilyn Monroe". The New York Times. 6a de Aŭgusto, 1962. [11] Alirita la 23an de Septembro, 2015.
- ↑ 289,0 289,1 289,2 289,3 Spoto 2001, pp. 594-597.
- ↑ 290,0 290,1 290,2 290,3 Banner 2012, pp. 427–428.
- ↑ Churchwell 2004, pp. 297–318, por diferencaj teorioj proponitaj de Spoto, Summers, Brown & Barham, kaj Donald Wolfe.
- ↑ Churchwell 2004, pp. 88, 300.
- ↑ Spoto 2001, pp. 605-606.
- ↑ Spoto 2001, p. 606.
Bibliografio
redakti- Banner, Lois (2012). Marilyn: The Passion and the Paradox. Bloomsbury. ISBN 978-1-40883-133-5.
- Belton, John (2005). American Cinema, American Culture. McGraw Hill. ISBN 978-0072886276.
- Chapman, Gary (2001). Browne, Ray B.; Browne, Pat, eds. "Marilyn Monroe" in The Guide to United States Popular Culture. University of Wisconsin Press. ISBN 978-0-87972-821-2.
- Churchwell, Sarah (2004). The Many Lives of Marilyn Monroe. Granta Books. ISBN 978-0-31242-565-4.
- Dyer, Richard (1991). Gledhill, Christine, ed. Stardom: Industry of Desire. Routledge. ISBN 978-0-41505-217-7.
- Dyer, Richard (1986). Heavenly Bodies: Film Stars and Society. Routledge. ISBN 0-415-31026-1.
- Fuller, Graham; Lloyd, Ann, eds. (1983). Illustrated Who's Who of the Cinema. Macmillan. ISBN 0-02-923450-6.
- Hall, Susan G. (2006). American Icons: An Encyclopedia of the People, Places, and Things that Have Shaped Our Culture. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-275-98429-8.
- Hamschka, Susanne; Rieser, Klaus; Fuchs, Michael; et al., eds. (2013). "Thirty Are Better Than One: Marilyn Monroe and the Performance of Americanness" in ConFiguring America: Iconic Figures, Visuality, and the American Identity. Intellect. ISBN 978-1-84150-635-7.
- Handyside, Fiona. "Let’s Make Love: Whiteness, Cleanliness and Sexuality in the French Reception of Marilyn Monroe". European Journal of Cultural Studies (SAGE Publications) 3 (13): 1–16. doi:10.1177/1367549410363198.
- Harris, Thomas (1991). Gledhill, Christine, ed. "The Building of Popular Images: Grace Kelly and Marilyn Monroe" in Stardom: Industry of Desire. Routledge. ISBN 978-0-41505-217-7.
- Haskell, Molly (1991). Butler, Jeremy G., ed. "From Reverence to Rape: The Treatment of Women in the Movies" in Star Texts: Image and Performance in Film and Television. Wayne State University Press. ISBN 0-8143-2312-X.
- Marcus, Daniel (2004). Happy Days and Wonder Years: The Fifties and Sixties in Contemporary Popular Culture. Rutgers University Press. ISBN 978-0-8135-3391-9.
- Meyers, Jeffrey (2010). The Genius and the Goddess: Arthur Miller and Marilyn Monroe. University of Illinois Press. ISBN 978-0-25203-544-9.
- Miracle, Berniece Baker; Miracle, Mona Rae (1994). My Sister Marilyn. Chapel Hill, NC: Algonquin Books. ISBN 0-595-27671-7.
- Mulvey, Laura (2001). "Unmasking the Gaze: Some Thoughts On New Feminist Film Theory and History" 7. Lectora. pp. 5–14.
- Riese, Randall; Hitchens, Neal (1988). The Unabridged Marilyn. London: Corgi Books. ISBN 978-0-552-99308-1.
- Rollyson, Carl (2005). Female Icons: Marilyn Monroe to Susan Sontag. iUniverse. ISBN 978-0-595-35726-0.
- Rose, Jacqueline (2014). Women in Dark Times. Bloomsbury. ISBN 978-1-40884-540-0.
- Solomon, Matthew; Palmer (ed.), R. Barton (2010). "Reflexivity and Metaperformance: Marilyn Monroe, Jayne Mansfield, and Kim Novak" in Larger Than Life: Movie Stars of the 1950s. Rutgers University Press. ISBN 978-0813547664.
- Spoto, Donald (2001). Marilyn Monroe: The Biography. Cooper Square Press. ISBN 978-0-815-41183-3.
- Steinem, Gloria; Barris, George (1987). Marilyn. Victor Gollancz Ltd. ISBN 0-575-03945-0.
- Summers, Anthony (1985). Goddess, The Secret Lives of Marilyn Monroe. Gollancz, London. ISBN 978-0-575-03641-3.
- Thomson, David (2007). Verlhac, Anne, ed. "Marilyn Monroe: The Moment and Our Memory" in Marilyn Monroe: A Life in Pictures. Chronicle Books.
Vidu ankaŭ
redaktiEksteraj ligiloj
redakti- Marilyn Monroe ĉe Interreta filma datumbazo (angle)
- Oficiala retejo angle
- The Seven Year Itch en Interreta filma datumbazo (angle)
En tiu ĉi artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo Marilyn Monroe en la angla Vikipedio.
