Nordorienta Brazilo
La Nordorienta Brazilo aŭ Nordorienta Regiono de Brazilo (portugale: Região Nordeste do Brasil) estas politika divido, kiun konsistigas kunmeto de 9 brazilaj subŝtatoj: Maranjo, Piaŭio, Cearao, Norda Rio-Grando, Paraibo, Pernambuko, Alagoaso, Serĝipo kaj Bahio. Ĝi reprezentas 18,26% de la brazila teritorio.
| Nordorienta Brazilo | ||||
|---|---|---|---|---|
| Regiono | ||||
 | ||||
| Regionoj de Brazilo [+] | ||||
| Lando | Brazilo | |||
| - koordinatoj | 8° 45′ 50″ S, 38° 57′ 0″ U (mapo)-8.764-38.95Koordinatoj: 8° 45′ 50″ S, 38° 57′ 0″ U (mapo) [+] | |||
| Plej alta punkto | Pico do Barbado [+] | |||
| Akvokolektejo | 1 554 291,74 km² (155 429 174 ha) [+] | |||
| Areo | 1 554 291,74 km² (155 429 174 ha) [+] | |||
| Loĝantaro | 54 658 515 [+] (2022) | |||
| Denseco | 35,17 loĝ./km² [+] [+] | |||
|
||||
|
||||
 Vikimedia Komunejo: Brazil Northeast [+] |
||||
La loĝantaro de la Nordorienta Brazilo egalas al 53,6 milionoj da homoj, kiu reprezentas 28% de la tuta landa loĝantaro. La plejmulto de la loĝantoj vivas en urbaj areoj, dum proksimume 15 milionoj vivas en internlando. Tiu regiono estas fama en Brazilo pro ĝia varma vetero, belaj strandoj, riĉa kulturo (unika folkloro, muziko, kuirarto, literaturo), Karnavalo kaj la Festoj de Sankta Johano (portugale Festas Juninas). La Nordorienta Brazilo estas kvazaŭ la naskiĝloko de Brazilo, ĉar ĝi estis la unua eltrovita loko; kiam la 22-an de aprilo, 1500, sub la gvido de Pedro Álvares Cabral, ĉirkaŭ 1500 portugaloj alvenis al Porto Seguro, en la subŝtato Bahio.
La plej grandaj urboj estas sinsekve Salvador, Fortalezo kaj Recifo, kies Internaciaj Flughavenoj ligas la regionon kun la plej gravaj brazilaj urboj. Tiuj flughavenoj funkciigas internaciajn flugojn al Usono kaj Eŭropo kaj kelkajn internaciajn luitajn flugojn. Brazila Nordoriento, laŭ Infraero, havas la duan plej grandan nombron da pasaĝeroj (ĉirkaŭ 20%) en Brazilo.
La regiono ankaŭ enhavas plurajn universitatojn, muzeojn, teatrojn, preĝejojn, kaj historiajn famaĵojn de kolonia Brazilo.
Geografiaĵoj kaj klimato
redaktiLa Nordorienta Brazilo estas ĝenerale ebena, sed havas ankaŭ multajn malaltajn montetojn laŭ malgrandaj intervaloj. La plej altaj pintoj estas proksimume 1,850 metrojn alta (en Bahio), dum pli norde ekzistas neniu montopinto pli alta ol 1 123 metrojn.
Ĉar, dum la plej granda parto de la jaro, la Nordorientan Brazilon atingas Intertropika Konverĝa Zono, orientaj ventoj blovas trans la regiono, donante abundan pluvokvanton al la marbordo. Enlande tamen regas sekaj klimataj kondiĉoj.
La regiono havas 4 geografiajn subregionojn: 1- Meio norte (Meza norto), 2- Sertão, 3- Agreste kaj 4- Zona da Mata (Zono de la arbaro).
Meio norte (Meza Nordo)
redaktiĜi estas transira areo inter la alta pluva amazona regiono kaj la duonarida regiono Sertão. Ĝi ampleksas la subŝtaton Maranjo kaj duonon de Piaŭio.
Sertão
redakti
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Sertao.Seka regiono, kiu travivis multajn trosekecojn. Homoj kiuj vivas en tiuj aridaj lokoj ĝenerale ne havas sufiĉe da akvo por ilia vivtenado kaj historie bezonis kaj bezonas trairi longajn distancojn por akiri ĝin. Multajn fojojn tiuj homoj, kiuj estas ĝenerale malriĉaj, rezignas kaj iras por vivi en la grandaj urboj kiel San-Paŭlo, Recifo, Salvador aŭ Rio-de-Ĵanejro. Konata kazo estas tiu de la antaŭa brazila prezidanto, Luiz Inácio Lula da Silva, kiu vivis en Caetés, subŝtato Pernambuko, kaj dum infanaĝo transloĝiĝis kun la familio al Santos. Brazila poeto João Cabral de Melo Neto, kiu naskiĝis en Recifo, skribis poemojn kiel ekzemple Morte e Vida Severina, Cemitério Pernambucano, kaj A Educação Pela Pedra, kiuj ilustras bone la malesperigajn vivkondiĉojn de tiuj aridaj teroj.
Agreste
redaktiEstas transira areo inter la seka Sertão kaj la Zona da Mata. La subregiono, kiu estas la pli malgranda el la 4, troviĝas sur la Borborema Altebenaĵo. Malgraŭ la manko de grandaj urboj, la regiono Agreste enhavas tre evoluintajn mezajn gurbojn, ekzemple Caruaru, Kampinagrando kaj Arapiraca.
Zona da Mata (Zono de la arbaro)
redaktiSur la humida orienta marborda, antaŭ la eŭropa koloniigo, situis longa maldika areo de tropika pluvarbaro konata kiel la Atlantika Arbaro (Mata Atlantica). Ĝi havis speciojn tute diferencajn de tiuj trovitaj en la multe pli granda Amazona Arbaro.
Tial ke la klimato estis ekstreme taŭga por la kultivado de sukerkano, la koloniantoj senarbarigis la regionon ĝis tiu grado, ke nur tre malgranda parto de la arbaro restas hodiaŭ. Dum multaj jaroj, la sukerkanokultivado en Nordorienta Brazilo estis la kolono de la ekonomio de Brazilo. Nur poste, fine de la 19-a jarcento, la kafoproduktado ĝin anstataŭis. La sukerkano estas kultivita ĉe grandaj biendomoj kaj la ties posedantoj havis kaj konservas enorman politikan influon.
Historio
redaktiEn Nordorienta Brazilo, loĝis indiĝenaj popoloj, plejparte parolante lingvojn de la Tupi-Gvarania familio, kiuj, antaŭ la kolonia epoko, helpis al eŭropanoj en la hakado de arboj troviĝintaj sur la marborda Atlantika Arbaro. Interŝanĝe ili ricevis spicojn. Sed kiam la koloniigo kaj komerca intereso intensiĝis en la regiono,la nombro da indiĝenoj estis draste reduktita pro la konstantaj bataloj kun la posedantoj de la sukerkanaj biendomoj. Konfliktoj ekestis, interalie, ĉar la koloniantoj provis ŝanĝi la loĝlokojn de la indiĝenoj cele al sklavigo. La portugalaj koloniantoj tial ekkonsideris la ideon importi afrikajn sklavojn por la manlaboroj. De tiam la kulturo en Nordorienta Brazilo restas plene ligita al tiu afrika influo.
La marbordo da Nordorienta Brazilo estis scenejo por la unua ekonomia agado de la lando, nome la hakado kaj eksporto de Brazil-arboj. Brazil-arbo estis altagrade ŝatataj en Eŭropo, per kiu oni kutimis produkti violonarkojn (aparte la Brazil-arbo de Pernambuko-speco) kaj por la ruĝa tinkturfarbo, kiujn ĝi produktis. Landoj, kiel Francio, kiu malkonsentis kun la Traktato de Tordesillas, (buleo dekretita de la Hispandevena papo Aleksandro la 6-a en 1493 por dividi la sudamerikan kontinenton inter la hispanoj kaj la portugaloj), lanĉis konstantajn atakojn kontraŭ la marbordon kun la celo ŝteli lignon.
Francaj koloniantoj ne nur provis ekloĝi en aktuala Rio-de-Ĵanejro, de 1555 ĝis 1567 (nomata Antarkta Fracio (França Antártica)), sed ankaŭ en la aktuala San-Luiso, de 1612 ĝis 1614 (la tiel nomita Ekvinoksa Francio (França Equinocial). La nederlandanoj, ankaŭ malfavoraj al la Traktato de Tordesillas, invadis la nordorientan marbordon, prirabis Bahion en 1604, kaj eĉ provizore konkeris Salvador. De 1630 ĝis 1654 la nederlandanoj fiksiĝis pli supren de la regiono kaj kontrolis longan pecon da marbordo, kiu estis plej facile alirebla al Eŭropo,sed aliflanke, malfacila la penetrado en la internlando. La koloniantoj de la Nederlanda Okcident-hinda Kompanio en Brazilo estis en konstanta sieĝo, malgraŭ la ĉeesto en Recifo de Johann Moritz von Nassau-Siegen kiel guberniestro.
Sklavorezisto komenciĝis dum la kolonia epoko, en la 17-a jarcento, kaj poste kaŭzis la formadon de komunoj konatak laŭ la alnomo quilombo. La Quilombo dos Palmares, la plej granda kaj plej famkonata el tiuj komunumoj, estis fondita ĉirkaŭ la jaro 1600 en montoĉeno Serra da Barriga, situanta en la nuna subŝtato Alagoaso. Palmares estis sendependa kaj ĝis loĝantaro havis pli ol 30000 liberajn afrikajn virojn, virinojn kaj infanojn. Ekzistis en la komunumo 200 finkonstritaj konstruaĵoj, unu preĝejo, kvar forĝejoj kaj unu urbodomo. Kvankam Palmares sukcesis defendi sin de la nederlanda militistaro kaj de la portugalaj koloniantoj dum pluraj jardekoj, ĝi estis finfine detruita kaj ĝia gvidanto Zumbi dos Palmares estis kaptita kaj senkapigita. Lia kapo tiam estis elmontrita en publika placo de Recifo.
La granda urbo Salvador estis ne nur la unua ĉefurbo de Brazilo, strategie situanta en la centro de la orienta marbordo de la lando, sed ankaŭ estas la ĉefa havenurbo de Brazilo, la centro de la afrika sklavkomerco, la centro de la sukerindustrio, kaj la loko, kie troviĝis la unua katolika episkopo de Brazilo (en 1552). La registaro en Salvador serĉis centrigi potencon por apogi la tiamajn diversajn provincojn, geografiajn subsekciojn kiuj ekzistis antaŭ la nunaj statoj de Brazilo kaj kiu, en tiu tempo, estis en kriza stato. Salvador restis la kolonia ĉefurbo ĝis 1763 kiam ĝin anstataŭis Rio-de-Ĵanejro, la nova ekonomia potencocentro de tiu epoko.
Fonto
redakti- Adaptita el la anglalingva traduko de Wikitrans