Raĝastano
Raĝastano (hindie राजस्थान [raĝestan] 
aŭskulti «Reĝo-lando») estas subŝtato en nord-okcidenta Barato.
| Raĝastano | |
|---|---|
| Origina nomo | hindie राजस्थान |
|
| |
| subŝtato de Barato | |
| Administrado | |
| Statuso | Federacia ŝtato de Barato |
| Estas parto de | Barato |
| Administra centro | Ĝajpuro |
| Politiko | |
| Estro | Bhajan Lal Sharma (ekde 15-a de decembro 2023) |
| Demografio | |
| Oficialaj lingvoj | Raĝastana lingvo, Hindia lingvo |
| Loĝantaro | 68 548 437 |
| Loĝdenso | 200 loĝ./km² |
| Geografio | |
| Areo | 342 239 km² (34 223 900 ha) |
 Raĝastano sur la mapo de Barato | |
| Geografia situo | 26° 34′ 22″ N, 73° 50′ 20″ O (mapo)26.57277777777873.838888888889Koordinatoj: 26° 34′ 22″ N, 73° 50′ 20″ O (mapo) [+] |
|
| |
| Hor-zono | UTC +5:30 |
| Kodoj | |
| ISO 3166-2 | IN-RJ |
| Eksteraj paĝoj | |
| rajasthan | |
| La kategorio en la Komunejo | Raĝastano [+] |
| Pliaj informoj | |
| Legpova | 61,03 % |
Laŭ la stato de 2011 en la subŝtato vivis 68 548 437 loĝantoj sur areo de 342 269 kvadrataj kilometroj, kio rezultigas loĝdenson de 200 loĝantoj/km². Ĝia ĉefurbo estas Ĝajpuro, kiu situas nord-okcidente en la ŝtato.
Raĝastano estas la dua plej vizitata ŝtato de Barato pro ĝia riĉa historio kaj bunta kulturo.
Geografio
redaktiRaĝastano apudas la landon Pakistano okcidente, kaj la ceterajn baratajn ŝtatojn Guĝarato sud-okcidente, Madhja-Pradeŝo sud-oriente, Utar-Pradeŝo kaj Harjano nord-oriente kaj Panĝabo norde. Ĝi estas la plej granda ŝtato de Barato kun 342 236 km².
La ŝtato estas disiĝebla en du apartaj areoj:
- Nord-okcidente, kontraŭ Pakistano, kuŝas la Tara dezerto.
- Sud-oriente, la fruktodona valo de Ŝambalo, multe pli loĝata.
La komuna limo inter la du regionoj estas materiigita de la monto-ĉeno Ârâvalli.
Raĝastano estas tre seka regiono kiu foje ne ricevas pluvon dum pluraj jaroj. La loĝantaro loĝas plejparte en kamparo, kaj pro sekeco, homoj kaj aliaj bestoj komencas serioze suferi. Malgraŭ grava reto de kanaloj fositaj, ankoraŭ la irigacia demando restas tikla.
Historio
redaktiRaĝputoj
redaktiMultaj militemaj gentoj renkontiĝis en tiu vojkruco, ekstercentra en Barato, sed tamen ĉefe grava politike. Sed finfine, la popolo kiu superis la historian fadenon de tiu barata angulo estas la Raĝputoj («Reĝidoj»), fremde devenaj klanoj da fanfaronaj militistoj, energi- kaj honor-plena, kiu krucis glavon kun ĉiuj kiuj iam aŭdacis sieĝi iliajn feŭdojn, kaj ja estis amasoj! Dum laŭlegende, ili devenas de suno, luno kaj fajro, la Raĝputoj estas la heredantoj de la inter-miksaĵo inter la multaj hindianaj triboj kaj la Hunoj. Ekde la 6-a jarcento, por membriĝi en la bunta sed tamen kodo-plena barato, Raĝputoj devis akiri statuton kaj trovi lokon en la kasta sistemo. Diversaj periloj ebligis tiun fieran popolon sur-treti kaj regi la raĝastanan grundon. Interalie por akceptiĝi de la loĝantoj, ili procedis al fajra puriĝo.
Dum pli ol 1000 jaroj, la raĝputaj klanoj ĉef-influis la regionon, precipe la dezertan parton. Tiu epoko estas stampita de senfinaj spitoj inter klanoj kiuj aspiris al pli da potenco kaj bieno, kaj do furioze ekatakis la tujajn najbarojn. Kiam ajn ili trafis malsukceson, ili volonte sin forlasis al Jauhâr (kolektiva sinmortigo) anstataŭ submetiĝi al la kontraŭa klano. Kvankam temis pri kavalerieca vivmaniero, ilia soifo pri batalado malfortigis sin kaj verŝajne igi siajn malvenkojn.
Tamen, kiel dirite, ilia persistemo estas senegala. Post jardekoj de internaj rival-bataloj kaj luktoj kontraŭ la norde devenaj muzulmanoj kiuj celis atingi la maron, alvenis la mogoloj, turkaj migrantoj. Tiuj novuloj donacis al la regiono siajn plej majestajn palacojn kaj konstruaĵojn.
Granda mogola estro, Akbar regis de 1556 ĝis 1604. Li rapide komprenis ke por la bono de sia regado, nepre li devus sin alianci kun la raĵputoj. Dum li edziĝis kun raĵputa princino, li persvadis ilin direkti sian armeon kaj ofertis ilin gravajn postenojn. Entute estis favora epoko, kaj sub la signo de toleremo, aliancoj, artoj, ktp. Sed baldaŭ la raĵputoj devas kalkuli kun Aurangzeb, nepo de Akbar, sed nete pli malinklinema al raĵputoj. Jen alvenis la finkomenco por la mogoloj, kaj la raĵputoj, por savi iliajn influojn en la estonta ŝtato, aliancis kun la britoj. Ili signis la traktaĵo de 1818, kies enhavo klarigas reciprokan helpon kaze de tumultoj. Ambaŭ flankoj restis fidelaj al tiu traktaĵo sed ties konsekvenco konsistis el dekadenco por la raĵputoj. Dum britoj disponigis al kapuloj oran emeritiĝon en luksajn loĝejojn plena je lindaj virinoj kaj plenŝtopita de opio, ili ankaŭ gajnis kontrolon sur la lando.
Brita imperio kaj sendependeco
redaktiFinfine, la ĉefhindreĝoj estis pli fidelaj al la brita reĝino ol la britoj mem, kaj estis lojalaj militservantoj dum la dua mondmilito. Kiam okazis sendependeco en 1947, la ĉefaj hindaj reĝoj timegis perdi siajn avantaĝojn kaj superecojn, sed male neniel maltrankvilis pri la stato de la lando kaj de ties loĝantoj, kiu estis kompatinda post jarcentoj da miszorgemo. Lordo Louis Mountbatten, la lasta angla vicreĝo kaj fama traktanto de la sendependeco, penegis por atingi kompromison de tiuj favorituloj. La raĵputaj ĉefaj hindaj reĝoj konservis siajn titolojn, siajn bienojn kaj riĉaĵojn ĝis la 1970-oj, kiam Indira Gandhi abolis tiun maljustecon.
Post ilia forestiĝo, la raĝastananoj iom post iom emancipiĝis kvankam la ŝtato restas malriĉa. Tamen, historio estas preskaŭ palpebla tie ĉi kaj la delongaj tradicioj ne estas forgesitaj. La virina kondiĉo restas iom malliberema rilate kun la aliaj ŝtatoj. Tamen, la ŝtato rapide supreniris kaj precipe danke al turismo riĉiĝas.
La guberniestro estis aktuale Kalyan Singh. Estas la 20-a guberniestro depost la ŝtatiĝo je la 1-a de novembro 1956. Ashok Gehlot estas la ĉefministro de Raĝastano depost 2018.
La asembleo enhavas 200 parlamentanojn.
Ĉefaj urboj
redakti
Kiel dirite, Raĝastano estas la dua plej vizitata ŝtato de Barato. La turistojn allogas la kolorriĉaj urboj: la blua Ĝodhpur, la roza Ĝajpuro, la blanka Udaipur kaj la flava Jaisalmer. Aliaj turist-allogaj urboj estas Puŝkar, eksa hipia loko, kaj Monto Abu.
| Urbo | Loĝantaro (2021) |
|---|---|
| Ĝajpuro | 4 067 826 |
| Ĝodpur | 2 300 000 |
| Kota (Raĝastano) | 1 420 000 |
| Bikaner | 1 000 994 |
| Bhivadi | 632 429 |
| Udaipur | 591 315 |
| Aĝmer | 632 349 |
| Bhilvara | 465 809 |
| Alŭaro | 442 190 |
| Sikar | 325 405 |
| Bharatpur (Barato) | 314 457 |
| Pali (Raĝastano) | 300 311 |
| Sri Ganganagar | 282 271 |
| Kiŝangarh | 206 342 |
| Tonk (Raĝastano) | 201 295 |
| Beavar | 181 384 |
| Dholpur | 181 112 |
| Baran (Barato) | 177 022 |
| Hanumangarh | 175 885 |
| Savai Madhopur | 121 106 |
| Gangapur | 119 090 |
| Ĝunĝunu | 118 473 |
| Nagaŭr | 110 797 |
| Hindaun | 105 690 |
| Bhivadi | 104 883 |
| Bundi | 103 286 |
| Bikaner | 100.476 |
| Ĉuru (Raĝastano) | 100.476 |
| Bansvara | 100 128 |
| Barmer | 100 015 |
- Januaro, Bikaner: Kamel-foiro. Multaj ludoj kun kaj pri kameloj.
- Januaro-Februaro, Nagaŭr: Nagaŭra brutara foirfesto. Kolorriĉaj kameloj kaj ceteraj brutaroj pavas antaŭ miloj da kamparanoj.
- Februaro, Ĝajsalmer: Festivalo en Dezerto. Okazo por la lipharaj kombantoj konkuri por la titolo de Sinjoro Dezerto...
- Marto, Ĝajpuro: Elefant-festivalo. Parado de heroldoj, poloaj ludoj kaj kordo-tirada ludo inter elefantoj kaj homoj.
- Marto, Barmer: Tar-festivalo. Tuj post la Festivalo en dezerto, tiu ĉi montras kulturaj spektakloj, dancoj kaj pup-teatraĵoj.
- Marto-Aprilo, En la tuta ŝtato kaj precipe en Jaipur: Gangaur. Festivalo dediĉita al Ŝivao kaj Parvatio.
- Marto-Aprilo, Barmer: Kamel-foiro Unu el la plej gravaj de Raĝastano.
- Aprilo, Udaipur: Festivalo Mewar. Liberaj kulturaj eventoj kaj procesioj ĉirkaŭ la lago.
- Majo, Monto Abu: Somera festivalo. Interalie, multaj muzikaj spektakloj.
- Aŭgusto, Ĝajpuro: Teej. Honori la musonan alvenon kaj soleni la geedziĝon de Ŝivao kaj Parvatio.
- Oktobro, Kota (Raĝastano): Dusshera Mela. Memorfesti la venkon de Ramao super Ravanao. Multaj petardoj kaj figuraĵoj.
- Oktobro, Ĝodpur kaj Osijan: Festivalo Marwar. Festas la raĝastanajn heroojn per muziko kaj danco. Unu tago en Jodhpur kaj la morgaŭo en Osiyan.
- Oktobro-Novembro, Bundi: Bundi Ustav. Kulturaj programoj, piroteknikaĵoj kaj procesioj.
- Oktobro-Novembro, Bundi, Kota: Kashavrai Patan. Miloj da pilgrimantoj supreniras la monton Kartika.
- Novembro, Puŝkar: Pushkar Mela. La plej fama festivalo de l' ŝtato. Amasa kunveno da kameloj, brutaroj, brutaraj komercistoj, pilgrimantoj, turistoj kaj japanaj filmaj skipoj.
- Novembro, Kolajat: Kolayat Mela. Samtempe, la granda festivalo de Kolayat kunigas multajn sadhuojn (spiritaj homoj).
- Novembro, Jhalrapatan: Chandrabhaga Mela. Brutara foiro kaj baniĝo por miloj da pilgrimantoj en la sankta rivero Chandrabhaga (Ŝandrabhago en esperanto).
- Decembro, Monto Abu: Vintra festivalo. Folkmuziko kaj dancoj.