Uber
Uber estas usona kompanio, kiu disponigas veturadon per interreto tutmonde. La kompanio, kiu havas ĉefsidejon en San Francisco, Kalifornio, disvolvas, surmerkatigas kaj funkciigas la Uber-aplikaĵon, kiu ebligas al ŝoforoj kaj pasaĝeroj konekti, kunordigi vojaĝojn kaj pagi por ili, kaj kontraŭe pagas relativan kotizon. La kompanio Uber aktivas en centoj da urboj en dekoj da landoj tra la mondo [1]. Laŭ Uber, en la urboj kie la firmao estas aktiva, ĝi sukcesis malaltigi tarifojn je 25 ĝis 50 procentoj [2].
| Uber | ||
|---|---|---|
| ||
| ||
| negoco • entrepreno • data controller • programaro • publika kompanio • platform company • Internet booking engine • food delivery service • online taxi service • real-time ridesharing vd | ||
| Dum | marto 2009 - nekonata/nuntempe | |
| Jura formo | privata firmao | |
| Fondintoj | Garrett Camp • Travis Kalanick vd | |
| Sidejo | San-Francisko | |
| Lando | Usono | |
| Estr(ar)o | Dara Khosrowshahi • Travis Kalanick | |
| Dungitoj | 12 000 (stato: decembro 2017) | |
| Agokampo | Uber Eats • Uber Movement • Uber Fleet • Uber rideshare service | |
| ISIN-kodo | US90353T1007 | |
| Posedata de | Morgan Stanley vd | |
| filiaj kompanioj | deCarta vd | |
| TTT | Oficiala retejo | |
Komerca modelo
redaktiLa komerca modelo de Uber baziĝas sur la principoj de kundivida ekonomio. La kompanio distribuas poŝtelefonan aplikaĵon, kiu ebligas kontakton inter ŝoforoj kaj eblaj pasaĝeroj. La teknologio ebligas la ligon inter la ŝoforoj kaj la pasaĝeroj kaj ankaŭ provizas la pagrimedon, kaj kontraŭ tio estas enspezita de ĝi relativa kotizo.
La firmao ofertas diversajn servojn inkluzive de UberX en kiu ŝoforoj uzas siajn privatajn veturilojn, UberXL por grandaj privataj veturiloj, UberBlack por luksaj aŭtoj ("limuzinoj"), kaj UberSUV por grandaj SUVoj. En 2014, Uber lanĉis por la unua fojo aŭtokunmantan (angle Carpooling kaj Ridesharing) servon sub la nomo UberPool, kiu permesas al pasaĝeroj kun simila itinero kunhavi aŭton kaj pagi rabatan prezon. La servo UberTaxi, disponebla en limigita nombro da urboj, kie funkcias tradiciajn taksiojn.
La pago, simila al tiu de taksioj, baziĝas sur la distanco kaj vojaĝdaŭro. Uber altigas signife, ĝis sep fojojn, la prezon dum pinhoroj (ekskurĝoprezoj) por altiri ŝoforojn kaj redukti postulon dum tiaj horoj, kun la celo atingi ekonomian ekvilibron inter postulo kaj provizo [3].
En novembro 2019, la Nov-Ĵerzeja Departamento de Laboro determinis, ke Uber malobservis leĝojn pri dungado de ŝoforoj kaj ordonis al ĝi pagi kompenson je la kvanto de $650 milionoj por 4 jaroj de ne pagado de laboristoj kaj asekuron al laboristoj [4].
Komerca agado
redakti
Uber estis fondita fare de la kanada entreprenisto Garrett Kemp (fondinto de StumbleUpon) kaj lia usona partnero Travis Kalanick, en 2009, kaj la servo estis disponigita en beta-versio komencanta en la somero de 2010. En 2011, ĝi ŝanĝis sian nomon de UberCab al Uber. Antaŭ la fino de 2011, la firmao akiris proksimume 44 milionojn da dolaroj.
En 2014, Uber Eats estis establita por provizi liveraĵojn de nutraĵoj. En 2021, ĝi komencis liveri liveraĵojn aĉetitajn per GoPuff.
En 2015, la firmao aldonis al siaj vicoj esploristoj de la robotika fako de Universitato Carnegie Mellon por labori pri la evoluo de senŝofora aŭto. La 14-an de septembro 2016, la firmao lanĉis aŭtonomian veturilan servon en Pittsburgh.
En majo 2016 Uber funkciis en 66 landoj kaj 449 urboj tutmonde. La agadoj de Uber implikas multe da frotado kun la aŭtoritatoj en la lokoj kie ĝi funkcias, kaj precipe kun la tradiciaj taksiaj kompanioj. La ĉeftemoj pri kiuj ekzistas diskuto estas ĉu la ŝoforoj ligantaj al la aplikaĵo de la firmao estas dungitoj aŭ mem-dungitoj kaj ĉu la konkurado kiun ĝi prezentas al taksiistoj estas justa. Multaj landoj, inkluzive de Usono, Aŭstralio kaj Meksiko, faris reguligajn alĝustigojn por permesi al kunlabora transportado funkcii laŭleĝe en ilia jurisdikcio. En aliaj lokoj, kiel Grekio, Hispanio kaj Israelo, taksiaj organizoj daŭre kontraŭas kunlaborajn transportservojn kaj la malfermon de la merkato al konkurenco.
En oktobro 2016, laborkortumo en Britio determinis, sekvante peticion de du ŝoforoj, ke ekzistas dunga rilato inter Uber kaj ĝiaj ŝoforoj, kaj tial la firmao estos devontigita pagi minimuman salajron, feriopagon kaj sociajn rajtojn. Similaj procesoj estas pritraktataj kontraŭ la firmao ankaŭ en aliaj landoj.
Uber havas plurajn konkurantojn en la mondo, inkluzive de Didi Chuxing, la plej granda konkuranto de Uber en Ĉinio, kaj Lyft en Usono.
En majo 2019, la kompanio estis listigita ĉe la Novjorka Borso je valoro de 75,5 miliardoj da dolaroj.
En 2019, la licenco de Uber funkcii en la urbo Londono estis nuligita post ripetaj fiaskoj en sekureco kaj komerca konduto, inkluzive de dekmiloj da kazoj de fraŭdo kaj risko al pasaĝeroj [5].
Kritikoj
redaktiFinanca damaĝo al taksiistoj
redaktiLa kompanio ricevas kritikojn de la politikaj kaj komercaj sektoroj, kiuj atakas ĝin por forpreni la vivtenon de taksiistoj, kiuj tradicie apartenas al la malsupera klaso en la landoj kie Uber funkcias. Ekzemple, okazis pluraj perfortaj manifestacioj de taksiistoj kontraŭ la firmao en junio 2016 en la urboj San-Paŭlo, Londono, Parizo, Madrido, Berlino kaj Barcelono, kaj la franca registaro trudis diversajn monpunojn al Uber pro ĝia agado.
Efiko al vojŝtopiĝo
redaktiRaporto de la Londono-Transporto-Administracio [6] trovis, ke vetur-aŭdservoj kiel ekzemple Uber kaj Lyft kontribuas al vojŝtopiĝo. Studo financita de Uber trovis, ke inter duono kaj triono de la vojaĝdaŭro de Uber-ŝoforoj estas sen pasaĝeroj, kaj la servo malaltigas ŝoforenspezon kaj pliigas vojŝtopiĝon [7]. Studo de ekonomiisto Jude Kramer trovis ke en la grandurboj de Los-Anĝeleso kaj Seatlo, la plenigfaktoro de Uber estas pli alta ol tiu de taksiservoj, kaj finis ke Uber reduktas obstrukciĝon, supozante ke Uber-ekskursetoj anstataŭigas taksiajn ekskursetojn [8]; La aliaj studoj trovis ke Uber-ekskursetoj ne anstataŭigas taksiovojaĝojn sed estas aldonitaj ĉe la elspezo de piedirado, biciklado, kaj busveturoj, kaj ke Uber-veturiloj moviĝas sen pasaĝero 40% de la tempo.
La amasiĝo de studoj indikante, ke la agadoj de Uber kaj ĝia rivalo Lyft plimalbonigas la ŝtopiĝon sur la vojoj instigis plurajn urbojn en Usono, inkluzive de Novjorko, Ĉikago kaj San-Francisko, trudi limigojn kaj ŝarĝojn al ili.
Por plia legado (anglalingve)
redakti- (June 28, 2016) “Analysing Uber in social media – disruptive technology or institutional disruption?”, International Journal of Innovation Management 20 (5), p. 1640013. doi:10.1142/S1363919616400132.
- (2018) “Uber, the Taylor Review, mutuality, and the duty to not misrepresent employment status”, Industrial Law Journal.
- . Uber and the economic impact of sharing economy platforms. Bruegel (February 22, 2016).
- (2016) “Uber law and awareness by design. An empirical study on online platforms and dehumanised negotiations”, Revue européenne de droit de la consommation/ European Journal of Consumer Law 2016 (II), p. 383–413.
- Oitaven, Juliana Carreiro Corbal. (2019) Empresas de transporte, plataformas digitais e a relação de emprego: um estudo do trabalho subordinado sob aplicativos (portugale). Brasília: Ministério Público do Trabalho. ISBN 978-8566507270.
- (2015) “The Social Costs of Uber”, University of Chicago Law Review Dialogue 82, p. 85.
libroj
redakti- Isaac, Mike (2019). Super Pumped: The Battle for Uber. New York. (ISBN 978-0393652246). OCLC 1090686951
- Stone, Brad. (2017) The Upstarts : How Uber, Airbnb, and the Killer Companies of the New Silicon Valley are Changing the World, 1‑a eldono. ISBN 978-0-316-38839-9. OCLC 953598607.
artikoloj
redakti- The Uber whistleblower: I’m exposing a system that sold people a lie. The Guardian. July 11, 2022.
videoj
redaktiReferencoj
redakti- ↑ Use Uber in cities around the world.
- ↑ Use of Uber in cities around the world.
- ↑ Chris Nosko et al., '''The Effects of Uber’s Surge Pricing: A Case Study'''
- ↑ Haag, Matthew, "Uber Fined $649 Million for Saying Drivers Aren’t Employees", 2019-11-14. (en-US)
- ↑ Uber loses licence to operate in London. BBC. 25 November 2019
- ↑ Transport for London (2019) Travel in London Report 12. p.116
- ↑ By Andrew J. Hawkins (August 6, 2019), Uber and Lyft finally admit they’re making traffic congestion worse in cities. The Verge
- ↑ Judd Cramer and Alan B. Krueger, Disruptive Change in the Taxi Business: The Case of Uber, National Bureau of Economic Research, Working Paper Series 22083, March 2016, DOI:10.3386/w22083