Fuji mendia

Fuji mendia (japonieraz: 富士山, Fujisan) Japoniako mendirik altuena da, 3.776 metroko geruza-sumendia Honshū uhartean dago. Mendia erdialdeko Japonian dago, Shizuoka eta Yamanashi prefeturen artean, Tokiotik mendebalderantz. Fuji-Hakone-Izu Parke Nazionalaren barnean dago eta UNESCOk Gizateriaren Ondare izendatu zuen 2013an.

Fuji mendia
Datu orokorrak
Mendirik altuena	Kengamine Peak (en)
Garaiera	3.777,24 m
Mota	active volcano (en) , punturik altuena, isolated peak (en) , Geruza-sumendi, turismo-atrakzioa, shintaisan (en) eta mendi
Azalera	19.311,9 ha
Eponimoa	Fuji district (en)
Geografia
Koordenatuak	35°21′38″N 138°43′39″E
Honen parte da	Fujisan, sacred place and source of artistic inspiration (en) Three Holy Mountains (en) 100 Famous Japanese Mountains (en) Top 100 Geological Sites in Japan (en) New 100 Famous Japanese Mountains (en) 100 Famous Yamanashi mountains (en) 100 Landscapes of Heisei (en)
Estatu burujabe	Japonia
Japoniako prefekturak	Shizuoka
Babestutako-eremua	Fuji-Hakone-Izu Parke Nazionala
Leku geografikoa	Honshu Fossa Magna (en)
Mendizaletasuna
Lehen igoera	663an, monje ezezagun batek.
Ohiko bidea	Trekking
Geologia
Material nagusia	basalto

Nahiz eta sumendi aktiboa izan, azkenengo erupzioa 1707an jazo zen, Edo Aroan.

Etimologia

Bere izenak japonieraz honako etimologia du:

• Fu (富) aberastasuna da,
• ji (士) "samurai" da,
• san (山) mendia da.

Izen osoa, beraz, Fujisan da. Europan, batzuetan Fujiyama idatzi ohi da. Japonieraz 山 (mendia) san edo yama ahozkatu daitekelako, baina izen honetan san da ahozkera bakarra. Beraz Fujiyama transkipzio okerra da.

Fuji mendiaren altuera gogoratzeko (3.776 metro) japoniarrek honako arau nemoteknikoa erabiltzen dute "MINANARO": "MI" 3 da, "NA" 7 eta "RO" 6.

Historia

Fuji sumendia hiru plaka tektonikoren elkargunean dago eta zientzilariek erupzioak lau fase desberdinetan gertatu zirela ondorioztatu dute. Hirugarren fasean "Fuji zaharra" eratu zen, duela 100.000 urte inguru eta azkenengoan "Fuji berria", duela 10.000 urte.

Lehenengo igoera monje anonimo batek 633an egin bazuen ere batez ere 1600tik aurrera bihurtu zen famatua Edo (gaur egungo Tokio) Japoniako hiri boteretsua bihurtu zenetik aurrera, Tōkaidō errepidean zihoazen ibiltariek une oro ikusten baitzuten. Horrela beraz Japoniako artean sarritan jorraturiko gaia izaten hasi zen. Lanik ezagunena Katsushika Hokusai pintorearen "Fuji mendiari buruzko 36 bistak" da.

Fuji sakratutzat dute antzinetik, hori zela eta, emakumeek ezin zuten tontorreraino igo, ezta atzerritarrek ere. Meiji berrezarkuntzak aurreko shogunen erregimena aldatu eta honetaz baliatuz Fuji mendia igo zuen lehenengo atzerritarra Rutherford Alcock (1868) izan zen, zortzi oredu behar izan zituen igotzeko eta hiru jeisteko, eta lehenengo emakume atzerritarra Fanny Parkes (1869). Felice Beato argazkilariak ere 1869an igo zuen. Frederick Starrek XX mende hasieran hainbat alditan igo zuen eta bere Chautauqua publikazioei esker mendia Estatu Batuetan ere ezagun egin zen.

1936an Fuji-Hakone-Izu Parke Nazionala izendatu zuen gobernuak gertu dauden hiru eremuak babesteko.

1966an Boeing 707 hegazkin batek turbulentzia gogorren erruz hegoa hautsi eta Fujitik gertu istripua izan zuen eta 11 pertsona hil ziren.

2013an UNESCOk Gizateriaren Ondare izendatu zuen "artista eta erromesen inspirazio iturri" zela argudiatuz. Fuji mendiaren inguruan dauden 25 toki hartzen ditu izendapen honek, mendia beraz gain santutegiak, tenpluak, inguruko aintzirak eta Miho no Matsubara pinudia besteak beste.

Geografia

Honshu uhartearen erdialdean kokaturik dago, Tokiotik mendebaldera. Hiru hiri txiki ditu inguruan, Shizuoka prefeturako Gotenba eta Fujinomiya eta Yamanashiko Fujiyoshida.

Fujiko bost aintzirak izenarekin ezaguten diren bost aintzirek inguratzen dute mendia, Kawaguchi, Yamanaka, Sai, Motosu eta Shōjik. Ez dago urruti Ashi aintzira eta bertatik mendiaren ikuspegi itzela dago.

Gailurreko kraterrean zortzi tontor daude, altuena Ken-ga-mine da, 3.776 metrotako garaieran.

Klima

Fuji mendiaren gailurrena tundrako klima dago. Inoiz jaso den tenperatura baxuena -38 °C da (1981eko otsailean) eta altuena 17'8 °C (1942ko abuztuan).

Datu klimatikoak (Fuji mendiaren gailurra, Batazbestekoak (1981–2010) Datuak (1932–2011))
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	−1.7	0.0	1.0	4.7	12.2	12.3	17.4	17.8	16.3	10.4	6.9	3.6	17.8
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	−15.7	−14.7	−10.9	−5.7	−0.8	3.6	7.5	9.3	6.1	−0.1	−6.4	−12.2	−3.4
Batez besteko tenperatura (ºC)	−18.4	−17.8	−14.2	−8.7	−3.4	1.1	4.9	6.2	3.2	−2.8	−9.2	−15.1	−6.2
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	−21.7	−21.5	−17.8	−12.1	−6.5	−1.6	2.4	3.6	0.4	−5.8	−12.2	−18.3	−9.3
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	−37.3	−38.0	−33.9	−27.8	−18.9	−13.1	−6.9	−4.3	−10.8	−19.5	−28.1	−33.0	−38.0
Hezetasuna (%)	-	-	58	60	61	70	79	73	68	53	50	47	-
Iturria: JMA

Igotzeko bideak

Urtero 300.000 mendizalek igotzen dute Fuji mendia (2009ko datua), gehienek uztailean eta abuztuan. Urritik maiatzera izaten diren tenperatura baxuek mendizaleak uxatzen dituzte, izan ere heriotzak izan baitira honen erruz. Japoniarrei egunsentian iristea gustatzen zaie (御来光 goraikō) eguneko lehen eguzki izpiak bertan ikusteko.

Lau bide hasten dira gorantz eta bakotzak bost "geltoki" ditu altuera desberdinetan kokaturik; Kawaguchi, Subashiri, Gotenba eta Fujinomiya bideak. Bosgarren geltoki garaiena Fujinomiya da (2.300 m inguruan) baina biderik erabiliena Kaweaguchikoa da. Subashiri eta Gotenba bideek errautsez estalitako zatiak dituzte eta horregatik jende gutxien hartzen dutenak dira. Bosgarren geltokiti gora bidea asfaltatu gabe dago eta beste bost geltoki daude gailurrera bidean, guztira 10 beraz.

Gizateriaren Ondare

Fujisan, toki sakratua eta argialdi artistikoaren iturria1 UNESCOren gizateriaren ondarea
Kawaguchi aintzira eta Fuji mendia.
Mota	Kulturala
Irizpideak	iii, iv
Erreferentzia	1418
Kokalekua	Japonia
Eskualdea2	Asia eta Ozeania
Izen ematea	2013 (XXXVII. bilkura)
1 UNESCOk jarritako izen ofiziala (euskaratua) 2 UNESCOren sailkapena

Hauek dira 2013 urtean Fujisan, toki sakratua eta argialdi artistikoaren iturria multzoan UNESCOk Gizateriaren Ondare izendatu zituen leku garrantzitsuenak:

• Fuji mendia.
• Zazpi santutegi: aipagarriena Fujisan Hongū Sengen Taisha.
• Aintzirak: Yamanaka aintzira eta Kawaguchi aintzira.
• Oshino Hakkai ur termalak (zortzi guztira).
• Hitoana leizeko Fuji-kō kultoaren aztarnak.
• Shiraito ur-jauzia.
• Miho no Matsubara pinudia.

Iruditegia

• 
  Shōji aintzira.
• 
  Hegoaldeko ikuspegia Gotenbatik.
• 
  medizale multzoa gailurrean.
• 
  Kraterra.
• 
  Tokio.

Ikus, gainera

• Fuji Mendiaren Hoei erupzioa
• Fuji-Hakone-Izu Parke Nazionala

Erreferentziak

Japoniako hiru mendi sakratuak (三霊山, Sanreizan)
Fuji mendia | Haku mendia | Tate mendia

Kanpo estekak

• Datuak: Q39231
• Multimedia: Mount Fuji / Q39231