Kakao arbola
Kakao arbola edo kakao-arbola (Theobroma cacao) zuhaitz txiki bat da (4–8 m), Sterculiaceae (edo Malvaceae) familiakoa, Ameriketako eskualde tropikalekoa. Landare honen haziak kakao-hautsa eta txokolatea egiteko erabiltzen dira.
Kakao arbola | |
---|---|
Sailkapen zientifikoa | |
Erreinua | Plantae |
Ordena | Malvales |
Familia | Malvaceae |
Leinua | Theobromateae |
Generoa | Theobroma |
Espeziea | Theobroma cacao |
Datu orokorrak | |
Kolorea | lightgreen |
Gizakiak ateratzen dizkion produktuak | kakao, kakao hauts, txokolate eta cacao pod (en) |
Polinizatzen du | Ceratopogonidae eta Forcipomyia squamipennis |
Aurkitzailea | Kristobal Kolon |
Genomaren kokapena | plants.ensembl.org… |
Theoboma cacao izen zientifikoa grezieratik datorkio eta jainkoen elikagaia esan nahi du. Baina kakao izena maiatik dator, Ka´kaw.
Materia genetikoaren ikerketak esaten dutenez, Hego Amerikako jatorria dute, Orinoko eta Amazonas ibaiaren arroetatik. Gaur egun Mexikotik Brasilera hedatzen da, eta baita ere Afrikaren mendebaldean.
Landarea
aldatuLandareari kakao arbola deritzo. Kakao-arbola, bero (20°C-30°C) eta hezetasun asko behar duen landarea da. Hosto iraunkorrekoa da, eta 6 eta 10 metrora hazi. Beste landareen ilunpean hazten dira, haizetik babestuta eta lur emankorrarekin. Lurra nitrogeno eta potasio ugarikoa izan behar da.
Bere loreak txikiak eta arrosak dira. Fruitua, baia bat da, kalabazin formakoa, gorria edota horixka bihurtzen dena eta 450g pisatzen du gutxi gorabehera heltzen direnean. Arbola fruituak ematen hasten du 4 edo 5 urte dituenean. Zuhaitza heltzen denean, 6000 lore izan ahal ditu baina bakarrik 20 kakao hazi izaten ditu.
Fruitua
aldatuMami arrosaz badago betea dago, likatsua, gozoa eta jangarria, 30-50 garau luze (zuriak eta haragitsuak) gordetzen dituela. Garauak indaba forma dute eta zapore oso mingotsa.
Ekoizpena
aldatuKakaoa Afrikako mendebaldean, Erdialdeko Amerikan, Hego Amerikan eta Asian landatzen da gehienbat. Urteko ekoizpena esaten duenez, UNCTAD bilduta, 2005-2006ko munduko 8 ekoizle nagusiak Boli Kosta (%38), Ghana (%19), Indonesia (%13), Nigeria (%5), Brasil (%5), Kamerun (%5), Ekuador (%4) eta Malaysia (%1) dira. Herrialde hauek, munduko %90eko ekoizpena dute.
FAO erakundearen arabera[1], 2005eko ekoizpena honelakoa izan zen:
Sailkapena, Estatua | Balioa | Ekoizpena |
---|---|---|
(Int $1000*) | MT | |
1 Boli Kosta | 1,024,339 | 1,330,000 |
2 Ghana | 566,852 | 736,000 |
3 Indonesia | 469,810 | 610,000 |
4 Nigeria | 281,886 | 366,000 |
5 Brasil | 164,644 | 213,774 |
6 Kamerun | 138,632 | 180,000 |
7 Ekuador | 105,652 | 137,178 |
8 Kolonbia | 42,589 | 55,298 |
9 Mexiko | 37,281 | 48,405 |
10 Papua Ginea Berria | 32,733 | 42,500 |
11 Malaysia | 25,742 | 33,423 |
12 Dominikar Errepublika | 24,646 | 32,000 |
13 Peru | 21,950 | 28,500 |
14 Venezuela | 13,093 | 17,000 |
15 Sierra Leona | 8,472 | 11,000 |
16 Togo | 6,547 | 8,500 |
17 India | 6,161 | 8,000 |
18 Filipinak | 4,352 | 5,650 |
19 Kongoko Errepublika | 4,336 | 5,630 |
20 Salomon Uharteak | 3,851 | 5,000 |
Erreferentziak
aldatuIkus, gainera
aldatu
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Kakao arbola |