La Tène kultura
La Tène kultura Burdin Aroko Europa Mendebaldeko kultura arkeologikoetako bat da, K.a. 450 ingurutik K.a. I. mendeko erromatarren konkista arte Frantzian, Suitzan, Austrian, hegoaldeko Alemanian, Txekian, Eslovakian eta Hungarian garatua.[1] Izena 1857an aurkitutako Suitzako La Téne aztarnategitik hartu zuen. Mediterraneotik zetozen eragin greziar eta etruskoei esker, Hallstatt kulturatik garatu zen zuzenean, haustura kulturalik gabe eta Europako Bigarren Burdin Aroaren ezaugarri nagusia da leku askotan.
 | |
| Mota | kultura arkeologiko eta kultura |
|---|---|
| Honen parte | Burdin Aroa eta Zelta |
| Eponimoa | La Tène |
| Geografia | |
| Jatorria | Erdialdeko Europa, Mendebaldeko Europa eta Hegoaldeko Europa |
| Hasiera | K.a. 450 |
| Amaiera | 15 |
| Koordenatuak | 47°01′N 7°01′E / 47.01°N 7.02°E |
| Aurrekoa(k) | Kutxatila-zelaien Kultura eta Hallstatt kultura |
| Ondorengoa(k) | Przeworsk culture (en)  , Poienești-Lukașevka Culture (en) , Zarubintsy culture (en) , Erromatar Errepublika, Erromatar Inperioa, Galia, Britania, Rhetia, Hispania eta Germania Magna |
La Tène terminoa, Burdin Aroko azken erdiaren kultura materiala deskribatzeko erabiltzen da, Europa iparraldeko eta mendebaldeko zati handi batean zehar zabaldu zena.
Izena izen bereko leku batetik dator, Neuchâtel aintziran, Suitzan, non XIX. induskatu zenean, lehengoz azaleratu ziren kultura honetako objektuak.[1]
Ezaugarri materialak
aldatuKronologia-epe zabala deskribatzeaz gain, La Tène terminoa ere erabiltzen da garai horretako objektu bereizgarri jakin batzuk aipatzeko, adibidez La Tène ezpata edo paparreko (fibula) bat. La Tène kultura La Tène I, II eta III azpigaraietan bana daiteke eta horixe da Britainiar Museoak erabiltzen duen sistema.
Beste sistema batzuk ere erabiltzen dira, besteak beste, La Tène A, B, C eta D. Zenbait objektu ugariak dira La Tène aztarnategietan eta beste kultura duten aztarnategietan ere ager daitezke. Objektu horien azterketa eta sistematizazioei esker, datazioak lor daitezke aztarnategi askotan. Adibidez, La Tène motako fibuletan, oina brankari atxikitze moduak eredu koherente bat jarraitzen du denboran zehar eta Europako zati handi batean zehar. Horrela, La Tène I fibulako oina ez dago brankari lotuta. Horrelako fibula bat aurkituz gero, datazio froga garrantzitsua da aztarnategi batean, fibula mota horrekin batera aurkitu diren beste objektu batzuetarako.[1]
Idatzizko iturriak
aldatuKultura hori ezagutzeko hiru iturri mota ditugu: arkeologikoak, idatzizkoak eta, polemikoena, etnografikoak. Izan ere, aditu batzuen ustetan, La Tène arte eta kulturaren elementu batzuk Europako mendebaldeko lurralde zeltetan gorde ziren.
Arkeologikoki La Tène kulturako materiala erabiltzen zuten gizarteei, K.a. V. mendetik aurrera Greziako eta Erromako idazleek keltoi eta galli deitu zieten, hurrenez hurren. Herodotok zeltak Danubioko iturburuan kokatu zituen, La Tène kulturako bihotzean hain zuzen ere. La Tène kultura osoa herri zelta batuarekin lot daitekeen ala ez zehazten zaila da. Arkeologoek behin eta berriro adierazten dute hizkuntzak, kultura materialak eta tribuarekiko loturak ez dutela ezinbestean bat egiten.
Erreferentziak
aldatuKanpo estekak
aldatu
Datuak: Q208247
Multimedia: La Tène culture / Q208247