Samuel Taylor Coleridge

Samuel Taylor Coleridge (Ottery St Mary, Devon, 1772ko urriaren 21 - Highgate, Londres, 1834ko uztailaren 25a) ingeles kritikari, filosofo eta olerkaria izan zen.

Samuel Taylor Coleridge
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Ottery St. Mary, 1772ko urriaren 21a
Herrialdea	Britainia Handiko Erresuma Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua
Lehen hizkuntza	ingelesa
Heriotza	Londres, 1834ko uztailaren 25a (61 urte)
Hobiratze lekua	Church of St Michael (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: bihotz-gutxiegitasuna
Familia
Aita	John Coleridge
Ama	Anne Bowden
Ezkontidea(k)	Mary Matilda Betham (en) Sarah Fricker (en)  (1795eko abuztua -
Seme-alabak	ikusi Sara Coleridge Derwent Coleridge Hartley Coleridge Berkeley Coleridge (en)
Haurrideak	ikusi James Coleridge (en) William Coleridge (en) Luke Herman Coleridge (en) George Coleridge (en) Edward Coleridge (en) Lt. Francis Syndercombe Coleridge (en) Anne Coleridge (en) Capt. John Coleridge (en) William Coleridge (en)
Hezkuntza
Heziketa	Christ's Hospital (en) Jesus College (en) The King's School (en)
Hizkuntzak	ingelesa
Irakaslea(k)	William Wales
Jarduerak
Jarduerak	poeta, filosofoa, teologoa, literatura-kritikaria, kritikaria eta idazlea
Lan nabarmenak	ikusi Marinel zaharraren balada Kubla Khan (en) Lyrical Ballads (en) Christabel (en)
Jasotako sariak	ikusi Fellow of the Royal Society of Literature
Kidetza	Lake Poets (en) Errege Literatura Elkartea
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	anglikanismoa

Bizitza eta lanak

Cambridgeko Unibertsitatean egin zituen ikasketak, Jesus Collegen, baina ez zuen graduazioa lortu. Gaztetan, erlijioan, unitarista izan zen (Hirutasun Santua ukatzen duen eta Jainkoa izaki bakarra dela dioen dotrina protestantea, Ingalaterran garai hartan aski indartsua), materialista filosofian, eta erradikala politikan; geroago, anglikanoa eta kontserbadorea izatera iritsi zen. 1790ean, eritasun larri baten ondoren, opioa erretzen hasi zen; uzteko ahaleginak egin arren, bizitza osoan jarraituko zuen opioa hartzen, eta arazo larriak ekarri zizkion atxikitasun horrek. Bizimodu nahasia egin zuen beti, zorrez beterik, ezin diru-iturri segururik aurkitu. 1830 urte inguruan, gero eta kritika hobeak jasotzen hasi zen; aldi berean, bere garaiko kritikari hoberentzat jotzen zuten Coleridge bera.

1796an argitara eman zuen poema-bilduma, Poems on various subjects («Hainbat gairi buruzko poemak»), eta 1798an, William Wordsworthekin batera, idatzi zituen Lyrical Ballads (bereziki, The Rime of the Ancient Mariner eta The Nightingale) baladak Ingalaterrako erromantizismoaren aitzindaritzat hartzen dira. Alemaniako erromantikoen ildo beretik abiaturik (Kant eta Schelling alemaniar idazleen lanak ezagutarazi zituen Ingalaterran), Plotinoren eta neoplatonikoen gaiak biltzen zituen filosofia mistiko batera lerratu zen, Aids to reflection, (1825, «Gogoetarako lagungarriak»). Horrezaz gainera, ospe handia izan zuen literatura-kritikari gisa eta berebiziko bultzada eman zion genero hari Shakespeareri buruzko hitzaldiak eta Biographia Litteraria (1817, erromantizismoaren oinarriak azaltzen dituen obra) lanen bitartez.

Coleridgeren ikuspuntutik, literaturaren osagai garrantzitsuena berak irudimen gisa deskribatu zuen emozioaren eta pentsamenduaren batasuna da. Bereziki azpimarratu zuen poesiak duen ahalmena unibertsaltasuna eta partikulartasuna lotzeko, gauzen alderdi objektiboa eta subjektiboa, orokorra eta indibiduala.

Coleridge euskaraz

Joseba Sarrionandia idazleak Coleridge lanez interes berezia erakutsi du. 1985an haren lan ospetsuaren itzulpena argitaratu zuen:

• Marinel zaharraren balada. Edizio elebiduna. Iruñea:Pamiela, 1995. 128 or. .

Marinel zaharraren balada

Colerigeren poema luze hau Wodsworthenarekin batera idatzitako Lyrical Ballads liburuan agertu zen. Batzuen iritziz poema hau "Erromantizismo ingelesaren manifestu nagusia" eta "gailurra", "benetako maisu lana" da. Poema marinel madarikatuaren gaia lantzen du: albatrosa (itsas hegaztia) hiltzeagatik untzia madarikatua da eta, ondorioz, itsaso ezezagunetan galdu egingo da.

Gustave Dorék egindako liburuaren ilustrazioa.

Erreferentziak

• Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Samuel Taylor Coleridge

• Euskarari ekarriak: Samuel Taylor Coleridge Ekarriak.armiarma.eus

• Datuak: Q82409
• Multimedia: Samuel Taylor Coleridge / Q82409