The Simpsons

The Simpsons
	Irudi gehiago
Jatorria
Sortzailea(k)	Matt Groening
Estreinaldi-data	1989ko abenduaren 17a
Izenburua	The Simpsons
Jatorrizko hizkuntza	ingelesa
Jatorrizko herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Sasoi kopurua	36
Atalak	768
Banatze bidea	Lurreko telebista eta eskatu ahalako bideo
Ezaugarriak
Genero artistikoa	adult animation (en) , Sitcoma, animated sitcom (en) , satira, Umore beltza eta umorezko telesaila
Iraupena	22 minutu
Deskribapena
Oinarritua	The Simpsons shorts (en)
Ekoizpena
Ekoizlea	Matt Groening; James L. Brooks
Konpainia ekoizlea	20th Century Fox; Gracie Films (en) ; James L. Brooks; Matt Groening; Sam Simon; 20th Television; 20th Television Animation (en)
Ekoizle eragilea	Al Jean; Ian Maxtone-Graham (en) ; John Frink (en) ; James L. Brooks; Matt Groening; Matt Selman (en) ; Sam Simon; Mike Reiss; David Mirkin; Mike Scully (en)
Bestelako lanak
Musikagilea	Alf Clausen (en)
Emanaldia
Jatorrizko igorlea	Fox Broadcasting Company
Hasiera-data	1989ko abenduaren 17a
Fikzioa
Kontakizunaren tokia	Springfield
	ikusi Homer Simpson, Marge Simpson, Bart Simpson, Lisa Simpson, Maggie Simpson, Abraham Simpson, Mona Simpson, Patty Bouvier, Selma Bouvier (en) , Milhouse Van Houten, Lenny Leonard, Carl Carlson, Barney Gumble, Moe Szyslak, Burns Jauna, Waylon Smithers, Edna Krabappel, Seymour Skinner, Superintendent Chalmers (en) , Apu Nahasapeemapetilon, Clancy Wiggum, Nelson Muntz (en) , Timothy Lovejoy, Ned Flanders, Maude Flanders, Rod Flanders, Todd Flanders, Willie McDougal, Kent Brockman (en) , Otto Mann, Disco Stu, Frink Irakaslea, Hans Moleman, Hibbert Doktorea, Lionel Hutz, Kang eta Kodos, Krusty Pailazoa, Marvin Monroe Doktorea, McCallister Kapitaina, Troy McClure, Bleeding Gums Murphy (en) , Elur-Malutatxo II, Bizar Zuriren Lagun Txikia, Kearney Zzyzwicz (en) , Herbert Powell (en) , Martin Prince (en) , Joe Quimby, Dr. Nick (en) , Jimbo Jones (en) , Snake, Agnes Skinner, Dolph (en) , Jebediah Springfield, Cletus Spuckler, Brandine Spuckler, Bob Bigarren Aktorea, Mel Bigarren Aktorea, Fat Tony, Jeff Albertson, Kirk Van Houten (en) , Luann Van Houten (en) , Ralph Wiggum eta Gino Terwilliger (en) ;
Fikzio-unibertsoa	The Simpsons universe (en)
Argumentu nagusia	familia disfuntzionala
Historia
Jasotako sariak	Genesis saria ; Teen Choice Award for Choice Animated Show (en) ; Peabody Awards (en) ; Teen Choice Award for Choice Animated Show (en) ; Teen Choice Award for Choice Animated Show (en) ; Teen Choice Award for Choice Animated Show (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Voice-Over Performance (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Voice-Over Performance (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Voice-Over Performance (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Voice-Over Performance (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Voice-Over Performance (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Voice-Over Performance (en) ; Teen Choice Award for Choice Animated Show (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Original Music and Lyrics (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Original Music and Lyrics (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Voice-Over Performance (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Voice-Over Performance (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Kids' Choice Award for Favorite Cartoon (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Kids' Choice Award for Favorite TV Show (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Original Music and Lyrics (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Character Voice-Over Performance (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Voice-Over Performance (en) ; TCA Heritage Award (en) ; Writers Guild of America Award for Television: Animation (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Voice-Over Performance (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Voice-Over Performance (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Voice-Over Performance (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Voice-Over Performance (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Original Music and Lyrics (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Voice-Over Performance (en) ; TCA Award for Outstanding Achievement in Comedy (en) ; Writers Guild of America Award for Television: Animation (en) ; Peabody Awards (en)
Nominazioak	Writers Guild of America Award for Television: Comedy Series (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Music Composition for a Series (Original Dramatic Score) (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Music Composition for a Series (Original Dramatic Score) (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Music Composition for a Series (Original Dramatic Score) (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Music Composition for a Series (Original Dramatic Score) (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Original Main Title Theme Music (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Original Music and Lyrics (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Music Composition for a Series (Original Dramatic Score) (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Original Music and Lyrics (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Original Music and Lyrics (en) ; Kids' Choice Award for Favorite TV Show (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Music Composition for a Series (Original Dramatic Score) (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Music Composition for a Series (Original Dramatic Score) (en) ; Golden Globe Award for Best Television Series – Musical or Comedy (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Music Composition for a Series (Original Dramatic Score) (en) ; Satellite Award for Best Television Series – Musical or Comedy (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Music Composition for a Series (Original Dramatic Score) (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Original Music and Lyrics (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Music Composition for a Series (Original Dramatic Score) (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Music Composition for a Series (Original Dramatic Score) (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Music Composition for a Series (Original Dramatic Score) (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Kids' Choice Award for Favorite Cartoon (en) ; Kids' Choice Award for Favorite Cartoon (en) ; Kids' Choice Award for Favorite Cartoon (en) ; Kids' Choice Award for Favorite Cartoon (en) ; Teen Choice Award for Choice Animated Show (en) ; Kids' Choice Award for Favorite Cartoon (en) ; Teen Choice Award for Choice Animated Show (en) ; Teen Choice Award for Choice Animated Show (en) ; Teen Choice Award for Choice Animated Show (en) ; Teen Choice Award for Choice Animated Show (en) ; Teen Choice Award for Choice Animated Show (en) ; Kids' Choice Award for Favorite Cartoon (en) ; Kids' Choice Award for Favorite Cartoon (en) ; Kids' Choice Award for Favorite Cartoon (en) ; Kids' Choice Award for Favorite Cartoon (en) ; Kids' Choice Award for Favorite Cartoon (en) ; Kids' Choice Award for Favorite Cartoon (en) ; Kids' Choice Award for Favorite Cartoon (en) ; Kids' Choice Award for Favorite Cartoon (en) ; Kids' Choice Award for Favorite Cartoon (en) ; Kids' Choice Award for Favorite Cartoon (en) ; Kids' Choice Award for Favorite Cartoon (en) ; Teen Choice Award for Choice Animated Show (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; TCA Award for Program of the Year (en) ; TCA Award for Program of the Year (en) ; TCA Award for Outstanding Achievement in Comedy (en) ; TCA Award for Program of the Year (en) ; Writers Guild of America Award for Television: Animation (en) ; TCA Heritage Award (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Original Music and Lyrics (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; TCA Award for Outstanding Achievement in Comedy (en) ; TCA Award for Outstanding Achievement in Comedy (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Original Music and Lyrics (en) ; Writers Guild of America Award for Television: Animation (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Original Music and Lyrics (en) ; TCA Award for Outstanding Achievement in Comedy (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Original Music and Lyrics (en) ; TCA Award for Outstanding Achievement in Comedy (en) ; TCA Award for Individual Achievement in Comedy (en) ; TCA Award for Outstanding Achievement in Comedy (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Original Music and Lyrics (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Voice-Over Performance (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Character Voice-Over Performance (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Voice-Over Performance (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Voice-Over Performance (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Voice-Over Performance (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Animated Program (en) ; Teen Choice Award for Choice Animated Show (en)
	fox.com…
kronologia

The Simpsons (eusk. 'Simpsondarrak'^[1]) Matt Groeningek telebistarako sortutako marrazki bizidun telesail arrakastatsua da. 25 denboraldi dirau telebistan eta 549 kapitulo batzen ditu 1989ko Abenduaren 17an debuta egin zuenetik FOX telebista estatubatuarrean. Jatorriz The Tracey Ullman Show-aren parte zen eta Gracie Films-ek ekoizten du 20th Century Fox-entzat.

Satirikoa oso, telesailak gizakiaren alderdi askoren parodia egiten du, baina batez ere "erdi mailako amerikar"-en bizimodua, bere familia eredua eta orokorrean AEBetako kultura, gizartea eta baita telebista ere. Simpsondarrak inoiz animazioz egindako telesailik onena bezala ikusia dago kritiko askoren partez, baita Time aldazkari ospetsuaren partetik. Argitalpen honek XX. mendeko telesailik hoberena izendatu zuen 1998an. Izugarrizko eragina eduki du kultura herrikoian Gerra Hotza amaitu ta hurrengo urteetan. Gaur egun, ospe edo entzute estatusa ematen dio bere burua telesail honetan paradoiatzen duen edonori.

Kokagunea, pertsonaiak eta historioa

Pertsonaiak

Sakontzeko, irakurri: «Simpsondarren pertsonaiak»

Pertsonai nagusiak Matt Groeningek sortuak dira The Tracey Ullman Showaren barruan zegoen animaziozko komiki labur bat bezala. Pertsonai askok, bere izena hartzen dute Groening bizitzan parte izen diren pertsona eta lekuetatik; adibidez Lisa, Maggie, Marge eta Homer Groening-en arreba, ama eta aitaren izenak dira hurrenez hurren. Bart ordea, brat hitzaren anagrama bat da.

Telesailaren oinarria familiaren abenturak eta gertaerak dira: Homer eta Marge, berain seme-alaba Bart, Lisa eta Maggie; Springfield-go hiritar xelebreak eta aldiko izar gonbidaturen bat.

Homer, Springfield-go zentral nuklearraren segurtasun arduraduna, orokorrean intentzio ona duen bufoi bat da, bere arreta eskasak askotan abentura eta egoera bitxietara bideratzen duena. Hasieran Marge sofistikatua eta azkarra zen baina etxeko-andrearen estereotipoan amaitu du. Bart, seme nagusia, oso bihurria da, bere gelako izua (Lisak, behin "deabruaren mezularia" bezala deskribatua), bere burua erreboltaritzat duena; aldiz Lisa etorkizun hobe batekin amets egiten duen ikasle azkarra, budista, barazkijalea eta jazz musikaren zalea da (askota familiaren etorkizuntzat joa). Maggie hazi egiten ez den haurtxoa da; nahiz eta urteak nabarmen joan (telesailean behin baino gehiagotan Gabonak zelan igarotzen diren ikus daiteke) ez dirudi Simpsondarrentzat urteak pasatzen direnik. Pertsonai batzuen adina aldatu egin da noizbehinka baina badirudi idazleen akats baten ondorio dela.

Homer-ek bere familia "erdi-goi maila"kotzat deskribatzen du eta badirudi arrazoia duela. Simpsondar familia (aldiro Homer-en aita, Abraham "Abe" Simpson barne) bost logeladun etxe handi samarrean bizi dira, Ned Flanders auzokide dutela alde batean eta bestean askotariko gauza ezberdin, kanposatua kasu. Simpsondarren bizimodua Homer-en lanaren menpean dago beti, gutxienez bost aldiz izan da kaleratua eta beste askotan utzi du lana.

Telesailak, lagungarri dituen beste pertsonai asko ditu, langileak, irakasleak, familiaren lagunak, familiako kideak eta herriko jende ezaguna. Pertsonai batzuk fikziozkoak dira baita telesail barruan ere, adibidez "Hazka eta Ziri", "Tom eta Jerry" sagu eta katuaren bertsio super bortitza.

Kokagunea

Sakontzeko, irakurri: «Springfield (Simpsondarrak)»

Simsondarrak Springfield izen eta AEBetako fikziozko herri batean bizi dira. Saioaren historian zehar zaletuak saiatu egin dira herria kokatzen, inguruko geografia aztertuz. Ala here bai herriaren izena eta bai herria bera fikziozkoak dira, baina egia da AEBetako ia estadu edo lurralde orok dutela Springfield izeneko herriren bat, beraz edozein lekutan kokatu ahal izango litzateke. Badiruri indeterminazio hau apropos egina dagoela horrela kokalekuak edozein korapilo sinesgarri egin ahal izateko. Herri aztertuz, ia denetarik du: itsashertza, mendikateak, desertuak, lurzoru zabalak, historiak beharko lukeen edozer. (Ikus Non dago Simpsondarren Springfield? eztabiada honi buruz gehiago jakiteko.)

Matt Groeningek esan duenez, Springfield-ek gauza asko partekatzen ditu Oregon estatuko Portland hiriarekin, Groening bera hazi egin zen hiria hain zuzen (ikus Matt Groening-en Portland). Springfield izena eman zion AEBetako ia-ia estatu guztiek Springfield izeneko herri edo hiri bat dutelako.

Gaiak

Agintea eta boterea, batez ere meritu gutxi duten pertsonen eskuetan, satira zorrotzaren helburu dira maiz. Honek azaldu dezake gizartearen elkarte konserbadoreenetatik isurtzen diren kritika negatiboak. Erantzun negatibo hau nabarmenagoa egin zen telesailaren lehenengo denboraldietan. Ia edozein autoritatedun pertsonaia kaltegarritzat irudikatuta dago:

Homer Simpson begirunerik gabeko aita arduragabea da, 1950eko aita prototipoaren aurkakoa, hala ere, azkenean bere familiaren kargu egiten da beti.
Marge Simpson ere 50 hamarkadako estereotipoa da, eta kontrol tiranikoa ezartzen du familiaren beste kideen artean bere bakardadea errezago egiteko ahaleginean.
Ned Flanders Simpsondarren bizilaguna da. Gizon kontserbadorea, puritanoa eta oso erlijiosoa, Homerrekin maitasun-gorroto harremana duena. Kristau erlijio protestantekoa da (katolikoak gorroto ditu), eta bi seme-alaba ditu: Rod eta Todd. Programaren lehen hamaika denboraldietan Maude Flandersrekin ezkonduta zegoen, baina hau istripuz hil zen eta ondoren Edna Krabappelekin ezkondu zen, honen alarguna ere izan zelarik.
Clancy Wiggum:Springfieldgo polizi burua Clancy Wiggum (bere ahotsak Edward G. Robinsonren tonua dauka) gorputzaldi zalantzagarrian egoteaz gain, ergel hutsa da, alferrontzia oso, ustelkerian ibiltzen da eta ez dago eskubide konstituzionalak bermatzeaz oso arduratuta.
Quimby Alkatea John F. Kennedy-ren ahotsa berdintsuaz komunikatzen da— ustela eta emakumezalea da.
Seymour Skinner (Charles Kuralt-ren antzeko ahotsarekin) Springfieldgo oinarrizko hezkuntzako eskola baten zuzendaria da, momentuoro tentsiopean dagoena dena kontrolpean edukitzeko lanean. Umorerik gabekoa, bere amarekin bizi da. Maiz, Viet Cong-ak preso hartu zueneko gogorapenak edukitzen ditu.
Edna Krabappel Bart-en andereñoa deprimitu, sexualki promiskuoa eta erretzaile porrokatua da. Ezjakina, bere ezjakintasunean harrapatzen dutenean ixiltasuna gordetzea agintzen du. Azken denboraldietan Ned Flandersen bigarren emaztea izan da.
Lovejoy Apaiza, herriko elizaren artzaina, seguru ustekoa eta moralista da (baina bakarrik beste pertsoneekiko), ahots monotonoarekin emante ditu sermoiak eta beti loak hartzen du Homer. Helen Lovejoyrekin ezkonduta dago (eliza protestantean ez dago zelibatorik) eta alaba bat du, Jessica.

Hala ere pertsonai gehienak ez dira gaiztoak, ezgaiak baizik; baina badago bat benetan gaiztoa: C. Montgomery Burns. Zentral Nuklear-aren jabea da eta Homer-en nagusia. Gaiztoa eta krudela, Springfieldgo hiritarren aurkako beldur kanpainian Waylon Smithers zerbitzari zintzoaren laguntza du, nor sekretupean bere nagusiarengatik maiteminduta dagoen.

Azken urteetan talde kontserbadore batzuk telesaila onartu eta errespetatu egin dute. Aldaketa honen atzean egon daitekeen arrazoia zera da: Simpsondarrak familia klasikoa irudikatzen du oraingo beste telesail askok plazaratzen dituzten familia tradizionalaren kontrako ereduekin parekatuz. Telesailak jokatu du inoiz familiaz kanpoko amodio historioekin, adibidez Homer bere donutekiko zaletasuna partekatzen duen zentraleko beste neska batekin maitemintzen denean edo Margen institutoko mutillagunak, Artie Ziffek amodiozko historio huts egina berriro berbizitzera bultatzen duenean. Hala ere, afera hauek inoiz ez dira gauzatzen eta Homer eta Margek inoiz baino maiteminduago amiatzen dute atala. Kontserbadoreek ere gustoko dute Ned Flandersek irudikatzen duen kristau elizkoia, bere haserretzeko modua inoiz barregarri utzi dute baina bere duintasuna beti gorde izan da. Hain zuzen, Jaunkogoikoa ere batzuetan agertu izan da bere alde egiteko Predestinazioa bezalako sinesmen Protestanteak agertuz. Simpson familiarekin alderatuz, Flandersak nahiko familia aberats eta ohizkoagoa da; jokabide honek Max Weber-en The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism liburuko teoriak azalduko lituzke.

Arraza ezberdinen arteko erlazioak satiraren sujetua ere izan dira telesailean, afroamerikar pertsonaiak ia beti bere kide "horiak" baino argi eta zentzudunagoak bezala irudikatzen dira. Pertsona batzuen aburuz arrozoia Hollywood eta telebista liberalak azaltzen duten 'estereotipo kontrajarrien' satira bat da, non informatikari azkarra beti den azal beltzeko pertsona bat. Adibidez Hibbert Doktorea, nahiz eta une desegokienetan barre egiteko ohitura duen, dudarik gabe pertsonai guztien artean zuzen eta zentzudunena da, eta Nick Riviera Doktorea baino askoz ere kualifikatua dago bere lanean. Gehiago, Lou Agentea behin eta berriro zuzentzen du bere nagusia den Clancy Wiggum polizia burua, beste adibide bat: Homer-en lankide den Carl Carlson, ingeniaritza nuklearrean tituloa edukitzeaz gain nohiz behinka Homer-en ergelkeria argitara uzten du.

Saioak era askotan satirizatzen du telebista eta zine negozioaren jarduerak eta pertsonaiak. Esate baterako, Krusty Pailazoa oso ezaguna da Springfieldgo umetxoen artean baina kamereen atzean gogorik gabeko pertsona da, ziniko hutsa eta osasun egoera txarrean dago bizian hartu dituen substantzien kontsumo neurrigabearen ondorioz. Kalitate zalantzagarrizko edozein produkto salduko luke prezio baten truk. Kent Brockman telebistako berri emaile harroputza da, kazetaritzaren etikari kasu gutxi egiten diona. Pertsonaia aberats asko Alderdi Errepublikanoaren kide dira eta bilkurak gaztelu ilun batean egiten dituzte. Rupert Murdoch bera —gogoratu bere inperioaren barruan, Fox, Simpsondarrak emititzen dituen katea dagoela— parodiatua izan da atal batzuetan. Izan ere, Fox katea bera, barregarri utzi dute askotan eta bere berriak beti irudikatu dira kontserbadoren mesedekoak bezala.

Ikus, gainera

Erreferentziak

↑ Lartzanguren, Edu. (2023). «'Simpsondarrak' filma bere kabuz bikoiztu du gazte donostiar batek, ahots guztiak berak eginda» Berria.

Kanpo estekak

Datuak: Q886
Multimedia: The Simpsons / Q886
Aipu famatuak: Simpsondarrak

(Ingelesez) Simpsondarren webgune ofiziala

[1] Lartzanguren, Edu. (2023). «'Simpsondarrak' filma bere kabuz bikoiztu du gazte donostiar batek, ahots guztiak berak eginda» Berria.

[1]