Treveris

Treveris; Trier
	hiria
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Alemania
Alemaniako estatua	Renania-Palatinatua
Alkatea	Wolfram Leibe (en)
Izen ofiziala	Trier
Jatorrizko izena	Trier
Posta kodea	54290, 54292, 54293, 54294, 54295 eta 54296
Udalerri kodea	07211000
Geografia
Koordenatuak	49°48′N 6°36′E / 49.8°N 6.6°E
Azalera	117,07 km²
Altuera	141 m
Mugakideak	Aach eta Trier-Saarburg (en)
Demografia
Biztanleria	112.737 (2023ko abenduaren 31); 542 (2022)
Dentsitatea	963 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	K.a. 16
Telefono aurrizkia	651
Ordu eremua	UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Metz, Pula, Ascoli Piceno, Gloucester, 's-Hertogenbosch, Fort Worth, Weimar, Nagaoka eta Mbabane
Matrikula	TR
	trier.de

Treveris^[1] (alemanez: Trier) Alemaniako Renania-Palatinatua estatuko hiria da, Mosela ibaiaren ertzean dagoena. 100.000 biztanleko biztanleria du, gutxi gora-behera. Alemaniako hiririk antzinakoentzat hartzen da. 1986an, UNESCOk Gizateriaren Ondare izendatu zuen.

Historia

Porta Nigra

Ofizialki, K. a. 16an sortu zuen Augusto erromatar enperadoreak, Augusta Treverorum izenarekin. Hala ere, badago mito bat, Erroma sortu baino 1300 urte lehenago Ninus errege asiriarraren seme zen Trebetak sortua izan zela dioena.

K. a. 30. urtean kanpamendu erromatar bat ezarri zen Petrisbergen oinean, eta handik hilabete gutxira berriro abandonatua izan zen; baina K. a. 16. urtea inguruan, leku hartan erromatarrek Augusta Treverorum («Augustoren hiria, treberoen lurraldean») hiria sortu zuten. Augusto enperadoreak erabaki zuen hiria Galia Belgika probintziako hiriburu bihurtu behar zela.

Bigarren Erroma bezala ezagutua, Erromatar Behe Inperioan lortu zuen garrantziaren ondorioz, erromatar hondakinak oso ugariak dira: Porta Nigra, Aula Palatinoa (gaur egun Basilika Inperiala bezala ezagunagoa), terma inperialak, foroko termak, Santa Barbararen termak, anfiteatroa eta erromatar zubia dira bere monumentu erromatar ezagunenak. Ez dira bakarrik turistentzako atrakzioak, baizik eta ekitaldi kulturalentzako ere erabiltzen dira, Antikenfestspiele bezala (antzerki eta opera jaialdia antzinako gaiekin) edo Brot und Spiele delakoa (Panem et circenses alemanez), Alemaniako jaialdi erromatarrik handiena.

Han ezarri zuen bere gortea Konstantino I.a Handiak Eboracumen augusto izendatua izan ondoren.

413. urtean frankoek suntsitu zuten eta 511. urtean Austrasiaren barne zegoen. Hiriko oparotasuna gainbehera joan zen XI. mendea arte baina Balduino Luxenburgokoak (1307-1354) estatu sendo bihurtu zuen hiria. XII. edo XIII. mendetik Frantziako Iraultza arte, Treveriseko artzapezpikua izan zen Germaniako Erromatar Inperio Santuko hauteslerik nagusienetako bat. Loraldi honen emaitza izan zen, besteak beste, Treveriseko unibertsitatea (1473-1797)^[2].

Hogeita Hamar Urteko Gerran, Treveris bi aldiz konkistatua izan zen: espainiarrek 1634an eta frantziarrek 1645ean. Tropa frantziarrek hartu zuten baita ere hiria 1674an, 1688an eta, askoz denbora gehiagoz, 1794an. 1801ean Frantziak konkistatu zuen, Sarre frantziar departamenduko hiriburu bihurtuz. 1814an, Prusiak hartu zuen.

Treveris San Anbrosio eta Karl Marxen jaioterria izan zen, lehena 340an eta bigarrena 1818ko maiatzak 5ean jaioak.

Banaketa administratiboa

Barruti zenbakia	Barrutia eta auzoak	Azalera km²	Biztanleria
11	Mitte/Gartenfeld	2,98	11.954
12	Nord (Nells Ländchen, Maximin)	3,77	13.405
13	Süd (St. Barbara, St. Matthias or St. Mattheis)	1,72	9.123
21	Ehrang/Quint	26,13	9.195
22	Pfalzel	2,35	3.514
23	Biewer	5,19	1.949
24	Ruwer/Eitelsbach	9,17	3.091
31	West/Pallien	8,49	7.005
32	Euren (Herresthal)	13,19	4.207
33	Zewen (Oberkirch)	7,50	3.634
41	Olewig	3,10	3.135
42	Kürenz (Alt-Kürenz, Neu-Kürenz)	5,83	8.708
43	Tarforst	4,18	6.605
44	Filsch	1,60	761
45	Irsch	4,08	2.351
46	Kernscheid	3,77	958
51	Feyen/Weismark	5,10	5.689
52	Heiligkreuz (Alt-Heiligkreuz, Neu-Heiligkreuz, St. Maternus)	2.04	6.672
53	Mariahof (St. Michael)	7,04	3.120
	Totals	117,21	105.076

Ondasun nabarmenak

Treveriseko monumentu erromatarrak, San Petriren Katedrala eta Treveriseko Andre Mariaren Eliza¹ UNESCOren gizateriaren ondarea
Erromatar termen hondakinen ikuspegia
Mota	Kulturala
Irizpideak	i, iii, iv, vi
Erreferentzia	367
Kokalekua
Eskualdea²	Europa eta Iparramerika
Izen ematea	1986 (X. bilkura)
¹ UNESCOk jarritako izen ofiziala (euskaratua) ² UNESCOren sailkapena