Tulpa

Tulpa mistizismo budistatik datorren kontzeptua da; botere mental edo espiritualen bidez sortutako izaki edo objektuari egiten dio erreferentzia

"Tulpa" terminoa XX. mendean egokitu zuten teosofistek Tibeteko sprul-pa hitzetik (tibetera: སྤྲུལ་པ “eraiki”; sanskritoa निर्मित "nirmita" edo निर्माण "nirmāṇa"), "emanazio" edo "manifestazio" esanahia ere baduena.

Mendebaldeko tradizio okultistako praktikante moderno batzuek hitza erabiltzen dute borondate, pentsamendu eta iritzi propioa duen irudimenezko lagun baten sinesmenaz hitz egiteko, nolabaiteko autonomia eskatzen baitu.

Deskribapena

Gaur egun, mendebaldeko kulturan, tulpa esaten zaio pentsamendu mota bati, autonomia eta borondate propioa duena. Animalia, objektu, gizaki edo fantastiko baten forma har dezake.

Uste da tulpak sinesmen eta bistaratze indartsuaren bidez sortzen direla. Egonez gero, tulparen presentzia areagotu egingo litzateke denbora igaro, arreta jaso eta berarekin lan egin ahala.

Herri-kulturan uste bat dago: tulpak beren kontura hasten direnean, sortu zituztenek ez dute kontrolatzen noiz agertzen eta noiz desagertzen diren; ustez hondar-arima bat osatuko lukete, eta ez lirateke izango proiekzio espiritual edo irudimenezko ente bat soilik, eta jada ez lirateke hain errazak izango kontrolatzeko edo ezabatzeko, beren kontzientzia baitute.

Budismoaren jatorria

Argibideak

Mendebaldeko mistizismoaren dibulgatzaileek kontzeptu budista bat dutela uste izan arren, kontzeptu hori teosofiak landutzat jotzen du budismoko kontzeptu desberdinetatik abiatuta. Budismoaren ikertzaileek, emanazioaren kontzeptu budista (tulku) antzeko kontzeptu teosofiko batekin lotu zuten, baina ez berdina, "tulpa" izendatu zuten, ustez "sortzen den mamua" esan nahi zuena. Horregatik, tulpa eta tulku elkartzen dira, baina tibeteran tulpa hitza ez da existitzen, "strul-pa" esaten zaio izaki gaizto bat agertzeari. Azpimarratu behar da budismoan gaur egun tulparen definiziotzat hartzen denaren antzeko gertaerak egon zitezkeela; hala ere, esan bezala, ez dira gauza bera, adibidez shravastiko miraria, non Buddha historikoak bere forma biderkatu baitzuen bere dharmaren fideltasuna frogatzeko (pratkipa).

Budismo tibetarra

Gorputz emanatu-emantzipatuak (nirmanakaya, sprulsku, sprul-pa, etab.) trikaya doktrina budistarekin lotuta daude (Budaren hiru gorputzak). Horiek zeruko izakietatik sortutako gorputzak izan ohi dira, nahiz eta gizakiek bezalako “egin gabeko izakiek” beren gorputzak emanak izan ditzaketen edo gorputz emanak izan. Adibidez, jarraitzaile batzuen ustez, hamalaugarren Dalai Lama Avalokiteávara edo Chenrezig errukiaren bodhisattvaren berraragiztatzea edo tulkua da. Hamalaugarren Dalai Lamak adierazpen publiko batean aipatu zuen bere ondorengoa emanazio bidez ager litekeela bera bizirik dagoen bitartean.

Bilakaera

XX. mendean teosofistek “gorputz emanatua” (nirmita, tulku, sprul-pa, etab.) kontzeptuak “tulpa” edo “pentsatutako era” kontzeptuetara egokitu zituzten. Uste da “pentsamendu-forma” terminoa 1927an hasi zela erabiltzen Evans-Wentzen Hilen Liburu Tibetarraren itzulpenean. John Myrdhin Reynoldsek, Garab Dorjeren bizitzaren historiari buruzko ingelesezko itzultzaileari egindako ohar batean, “tulpa” esaten dio: “emanazio edo manifestazio bat”.

Alexandra David-Néel

Alexandra David-Néel Tibeten.

Alexandra David-Néel espiritualistak (1868 – 1969) esan zuen praktika horiek Tibeten ikusi zituela XX. mendean. Tulpak honela deskribatu zituen: “pentsamendu-kontzentrazio boteretsu batek sortutako formazio magikoak”. Néelek uste zuen tulpek beren buruak eta pentsamenduak gara zitzaketela: “Tulpa bat behin izaki erreal gisa funtzionatzeko behar adinako energiaz hornituta, bere burua sortzailearen kontroletik askatzeko joera du. Hori, Tibeteko okultisten arabera, ia modu mekanikoan gertatzen da, haur batek bere amaren umetokia uzten duen bezala gorputza osorik duenean eta bere kabuz bizi daitekeenean.” Hark esan zuen tulpa bat sortu zuela, Robin Hooden kondairetan agertzen den Tuck Fraide alaiaren forma edo irudiarekin, monje baten antzekoa. Geroago, tulpa honek bere bizitza garatu zuen eta suntsitu egin behar izan zuten.

David-Néel-ek bere esperientzia ilusioa izan zitekeela planteatu zuen: “Nire haluzinazioa sortu ahal izan nuen”, nahiz eta beste batzuek sortu zuena ikusi ahal izan zuela esan zuen. 

Tulpak gizarte modernoan

“Tulpa” kontzeptua ospetsu egin eta sekularizatu egin zen mendebaldean, fikzioaren bidez, eta arrakasta izan zuen telebistan 1990eko hamarkadaren amaieran eta 2000koaren hasieran.

2009tik aurrera, tulpen inguruan aritzen ziren hainbat komunitate agertu ziren 4chan eta Reddit web-zerbitzuetan. Komunitate horiek beren buruak tulpamantetzat hartzen dituzte (tulpak sortzen dituztenak) eta beste tulpa eta tulpamanteei gidak eta euskarria eskaintzen diete. Hasiera batean, komunitateek ospea irabazi zuten My Little Ponyren zale helduek My Little Pony telesaileko pertsonaien itxurako tulpa-foroak sortu zituztenean. Jarraitzaileek beren kabuz moldatzen ziren alegiazko lagunak sortu zituzten, meditazioaren eta amets argien bidez.

Tulpamanten batzuek diote harreman sexualak eta/edo erromantikoak dituztela beren tulpekin, nahiz eta batzuek tabutzat jotzen dituzten. Brony komunitateak harreman sexualak aipatu ditu euren irudimenak sortutako poneyekin.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2166675