Birigarro

Birigarro arrunta (Turdus philomelos) turdidae familiako hegazti paseriformea da, Europa osoan eta mendebaldeko Asian bizi dena, kantu konplexu eta finak egiteko gaitasunagatik ezaguna. Philomelos determinatzaile espezifikoak izenak ere ezaugarri horri egiten dio erreferentzia; grezierazko philo- (zale) eta melos (kantu) hitzek osatzen baitute. Euskal Herrian espezie nahiko arrunta izan arren, ez da bere generokide zozo arrunta (Turdus merula) bezain antropofiloa.

Birigarro
Irudi gehiago
Iraute egoera
Arrisku txikia  (IUCN 3.1)
Sailkapen zientifikoa
Klasea	Aves
Ordena	Passeriformes
Familia	Turdidae
Generoa	Turdus
Espeziea	Turdus philomelos Brehm, 1831
Banaketa mapa
Datu orokorrak
Masa	6 g 72 g
Zabalera	0,36 m
Kumaldiaren tamaina	3,9
Eguneko zikloa	eguneko
Errute denbora	14 egun
Arrautza

Turdus philomelos

Ezaugarriak

Tamaina ertaineko hegaztia da, 20-24 cm-ko luzera eta 33-36 cm-ko hego-zabalera izan ohi duena. 68 eta 85 g bitarteko pisua izan ohi dute, eta bi sexuen artean ez dago aldakortasun nabarmenik, ez tamainan ezta itxuran ere. Bizkarraldea eta hegoen goialdea marroiak dira, eta sabelaldea argiagoa, V itxurako orban ilunekin. Hegoen azpialdea ere argiagoa da, laranja kolorekoa. Burua ere marroia da eta begiaren inguruan kolore arre argiagoko eraztuna izan ohi du. Mokoa ere iluna da.

Kantua

Kantuagatik ezaguna den hegaztia da, eta bere lumaiagatik zuhaitz artean ikustea zaila suerta daitekeen arren, birigarroak urrutitik identifika daitezke kantuaren bitartez. Arren deiak izan ohi dira kanturik konplexuenak eta luzeenak, eta ar bakar bat 100 esaldiko errepertorioa izatera irits daiteke, maiz inguruko beste espezie batzuen kantuak imitatuz (Devoogd et al. 1993). Gizakiak sortutako soinuak imitatzeko gai ere bada (Slater 1983).

Banaketa

Eurasia erdialdean eta mendebaldean hedaturiko espeziea da, eta baita Afrika iparraldean ere. Europa guztian aurki daiteke, nahiz eta Iberiar Penintsularen, Italiaren eta Greziaren hegoaldean kumatzen ez duen. Eskandinavian eta Europa ekialdeko ingurune kontinentaletan kumatze-garaian soilik aurki daiteke, hego-mendebalderantz migratzen baitu neguan.

Gizakiak Australiara eta Zeelanda Berrira ere eraman zuen espeziea, eta populazio txiki batzuk bizi dira bertan egun.

Garaia

Espezie migratzailea izan arren, Euskal Herrian urte guztian aurki daitezke birigarro arruntak.

Habitata

Mosaiko erako habitatak atsegin dituen espeziea da, habia egiteko basoak eta elikatzeko gune irekiak partekatzen dituzten ingurunean, alegia. Lorategietan ere ohikoa da, Europa erdialdean eta iparraldean, batez ere. Itsas mailatik 2200 metroko altueraraino aurkitu da espeziea.

Elikadura

Dieta omniboro zabala duen espeziea da. Udan zizare, barraskilo eta intsektu txikiez elikatzen da, eta neguan haziak eta fruta txikiak ere irensten ditu.

Ugalketa eta ontogenia

Emeak kopa formako habia sortu ohi du zuhaitz edo zuhaixketan, eta 4-5 arrautza erruten ditu bertan. Arrautzen kolorea urdina izan ohi da, Turdus generoko gainerako espezie gehienetan gertatu bezala. Emeak 10-17 egunez inkubatzen ditu arrautzak, eta txitoek 2-3 aste behar izaten dute hegan hasteko. Banaketaren hegoaldean urtean 2-3 errundaldi izatea arrunta da.

Bizimodua

Espezie monogamo lurraldekoia da birigarro arrunta, nahiz eta neguan taldetan bil daitezkeen. Ale migratzaileek bidaia zuzen eta azkarrak egiten dituzte kumatzeguneetatik negutzeguneetara. Ale solteak Groenlandian eta Atlantikoko uharteetan ere aurkitu izan dira.

3-5 urtez bizi ohi da normalean, nahiz eta inoiz erregistratu den birigarro zaharrenak 10 urte pasa zituen.

Espezieen arteko elkarrekintzak

Birigarroa kuku arruntaren biktima izan ohi da maiz, kuku emeek birigarroen habietan jartzen baitituzte euren arrautzak eta birigarroen arrautzak habiatik kanpora botatzen. Dena den, arrautzen kolorea dela-eta, kasu askotan birigarro emeak gai dira eurenak ez diren arrautzak detektatzeko. Mikek (Pica pica) eta eskinosoek (Garrulus glandarius) birigarroen arrautzei eraso egiten diete maiz.

Birigarro helduak, bestalde, katuen, gabiraien (Accipiter nisus) edo mozoloen (Athene noctua) harrapakin izan daitezke.

Taxonomia

Birigarro arruntak lau azpiespezie ditu:

• Turdus philomelos clarkei
• Turdus philomelos hebridensis
• Turdus philomelos nataliae
• Turdus philomelos philomelos

Beste izen batzuk

Euskaraz izenak beste aldaera batzuk jaso ditu: begiarro, bibilarro, bidegarro, bidigarro, bigarro, bilagarro, biligarro, birigarro, miligarro, mirigarro.

Erreferentziak

• Edukiaren zati bat EuskalNatura.eus webgunetik hartu da, copyrightaren jabeak onartu baitu hango testu-edukiak Euskarazko Wikipedian CC BY-SA 3.0 ES Aitortu-PartekatuBerdin 3.0 Espainia lizentziarekin argitaratzea, baldin eta iturria aipatzen bada (ikusi eztabaida orria).

Ikus, gainera

• Birigarro txikia

Kanpo estekak

• Antton Alberdiren artikulua Euskalnatura.net webgunean, Creative Commones by sa lizentziapean argitaratua

• Datuak: Q26349
• Multimedia: Turdus philomelos / Q26349
• Espezieak: Turdus philomelos