Chido zikloia

Chido zikloia
	Intense tropical cyclone (en) ()
Honen parte da	2024-25 South-West Indian Ocean cyclone season (en)
Denbora-tarte	2024ko abenduaren 9a -
Mantendutako gehienezko haizea	213 km/h (115 kn) , 10 minutu
Presio atmosferikorik baxuena	935 hPa

Chido zikloia laugarren sistema tropikala da, 2024-2025 zikloi-denboraldian hego-mendebaldeko Indiako Ozeanoan izendatutako hirugarrena , eta, bereziki, bigarrena zikloi tropikalaren atalasera iristen, eta bigarrena zikloi tropikal indartsuenera iristen. Agalégan (Maurizion), bereziki Mayotte uhartean, txikizio handiak eragin ditu.

Prozesua

Diego García uhartearen hego-ekialdeko perturbazio tropikal batetik abiatuta sortzen da. Perturbazio hori 2024ko abenduaren 5ean behatu zen lehen aldiz, eta pixkanaka areagotu zen, hego-mendebaldera zihoanean, abenduaren 9an izendatu aurretik.

Intentsitate handi bat jasan ondoren, Chido zikloi tropikalak, indartsua baina diametro txikikoa, Maurizioko Agaléga artxipelagoa ukitzen du abenduaren 11n, eta hurrengo egunean intentsitate gailurra lortzen du. Bere erdigunea Madagaskarreko iparraldera igaro ondoren, zikloiak ahuldu egin zuen labur, baina azkar ekin zion intentsitateari, lurra bigarren aldiz Bandrabouatik gertu ukitu aurretik, Mayotten, abenduaren 14an. Mozambikeko kanalaren iparraldea zeharkatu ondoren, Chidok Mozambikeko kostaldea kolpatu zuen abenduaren 15ean, Pembatik hegoaldera, oraindik zikloi tropikal bizi bat bezala, eta, ondoren, Malawiko hegoalderantz hondoratu zen lurrean.^[1]^[2]^[3]

Kaltea handia utzi zituen Mozambiken eta Agalégan, bereziki Mayotte uhartean, txikiagoak Madagaskarren.^[4]

Mayotte uhartea

Chido zikloi tropikalak kalteak eragin ditu Mayotte uhartean, Frantziaren menpeko koloniarik txiroenean, Indiako ozeanoan. Datu ofizialen arabera, gutxienez hogei dira hildakoak eta 250 inguru zaurituak, baina datuek okerrera egingo dutela aurreratu zuten agintariek. Mayotteko prefetak, François-Xavier Bieuvillek, esan zuen hildakoak ehunka izan zitezkeela. «Ospitalea hondatu du, eskolak ere bai, eta etxeak suntsituta daude. Ekaitzak ez du ezer utzi bere horretan».^[5] Mayotteko 320.000 biztanleen herena bizi den “etxebizitza prekarioak erabat suntsituta geratu dira”, Bruno Retailleau Frantziako Barne ministroak azaldu duenez.^[6]

Frantziako Barne Ministerioak esan zuen zaila zela Mayotten hildakoen eta zaurituen zenbaketa zehatza egitea, egoera «kaotikoa» zelako. François Bayrouk, Frantziako lehen ministroak, esan zuen irlako azpiegiturak oso kaltetuak edo suntsituak» geratu zirela: Franceinfo irrati publikoaren arabera, ospitalearen parterik handiena ez zegoen erabilgarri, eta aireportua itxita zegoen; errepide sarea apurtu egin zen, eta argindarra eta edateko ura falta ziren.^[5]

Larunbatean jo zuen Chido zikloi tropikalak Mayotte artxipelagoa. Haize boladarik indartsuenek orduko 220 kilometroko abiadura gainditu zuten.^[7] Meteo France Frantziako meteorologia zerbitzu ofizialaren arabera, azken 90 urteetan ez da halakorik ikusi. Alerta gorria igande arratsaldeko seietan eman zuten Mayotten (16:00ak Euskal Herrian). Zikloia «jada ez da mehatxua lurraldearentzat», baina «olatuen eta uholdeen arriskuaren aurrean erne egoteko» eskatu zuen prefekturak.^[5]

Zikloi sasoia

Abendutik martxora, zikloien garaia izaten da Afrikako hego-ekialdean. Ozeanoko urek, 28 gradu baino gehiagora iristen direnean, gora bultzatzen dute aire beroa eta hezea, eta ekaitzak sortzen dira. Gainera, haizearen joan-etorriek ekaitzak kontzentratu egiten dituzte, eta askoz indar handiagoa izaten dute. Ikerketa batzuen arabera, zikloiak okerrera egiten ari dira, klima aldaketaren ondorioz.^[5]

Haize bolada indartsuak eta euri jasa handiak eragiten dituzte zikloiek. Hala, uholdeak izateko arriskua izaten da. Gainera, herrialde txiroetan urak kanalizatzeko dituzten azpiegiturak nahikoak ez direnez, urak pilatu egiten dira. Denborarekin, usteldu, eta gaixotasunak zabaldu ditzakete. Kolera, dengea eta malaria, esaterako.^[5]

Datu orokorrak

**Biktimak eta kalteak herrialdearen arabera (abenduaren 17an)**
Herria	Hildakoak	Zaurituak	Galerak (miliar dolarretan)	Erreferentziak
Maurizio (Agaléga uhartedia)	0		Ezezagun
Komoreak	0		Ezezagun
Madagaskar	0		Ezezagun
Malawi	7		Ezezagun
Frantzia (Mayotte)	22	1418	Ezezagun	Barne Ministerioa^[8]
Mozambike	34	300	Ezezagun
Guztia	63	1700+	Ezezagun

Erreferentziak

Kanpo estekak

Datuak: Q131417595
Multimedia: Cyclone Chido / Q131417595

[1] ttps://www.lemauricien.com/actualites/societe/meteo-chido-un-avertissement-de-fortes-pluies-un-avertissement-de-vents-forts-de-fortes-houles-en-vigueur-a-agalega/659581/

[2] ttp://www.meteo.fr/temps/domtom/La_Reunion/webcmrs9.0/francais/activiteope/bulletins/cmrs/CMRSF_202412111925.pdf

[3] ttp://www.meteo.fr/temps/domtom/La_Reunion/webcmrs9.0/francais/activiteope/bulletins/cmrs/CMRSF_202412140807.pdf

[4] ttps://elpais.com/internacional/2024-12-15/francia-teme-cientos-de-muertos-tras-el-paso-del-ciclon-chido-en-el-archipielago-de-mayotte.html

[Berria-5] «Mayotte artxipelagoa ia erabat suntsitu du 'Chido' zikloiak», Kerman Garralda.

[6] ttps://www.argia.eus/albistea/chido-zikloiak-mayotte-uhartedian-milaka-hildako-eragin-dituela-estimatzen-dute-aginteek

[7] ttps://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/bideoak/osoa/9651212/bideoa-mayotte-uharteak-astindu-dituen-zikloiak-ehunka-lagun-hil-ditu-frantziako-gobernuaren-arabera/

[8] ttps://www.publicsenat.fr/actualites/territoires/couvre-feu-bilan-provisoire-recensement-des-victimes-le-point-sur-la-situation-a-mayotte-trois-jours-apres-le-cyclone-chido

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]