Ekainaren 23
data
Ekainaren 23a gregoriotar egutegiaren urteko ehun eta hirurogeita hamalaugarren eguna da, 175garrena bisurteetan. 191 egun falta dira urtea amaitzeko.
Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.
Gertaerak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1448 – Arrasateko sutea
- 1778 – Euskal Herrian uholdeak jazo ziren.
- 1976 – Zarautzen inkontrolatuek Enrike Kelleren txaletan bonba bat leherrarazi zuten.
- 1993 – Itoizko urtegiaren eraikuntza lanak oztopatu asmoz, kamioiei herrian sartzea debekatu zien Longidako Udalak.
- 1997 – Dina Bilbao euskal triatleta eta abenturazalea eta Iñigo Ross Karibe Itsasoan desagertu ziren.
- 2005 – Juan Jose Ibarretxe laudiarra Eusko Jaurlaritzako lehendakari izendatu zuten, hirugarren aldiz.
- 2006 – Fernando Grande Marlaska epaileak bi enpresaburu nafarren atxiloketa agindu zuen, ustez ETAri ordainketak egin izanagatik.
- 2011 – Yolanda Barcina politikaria Nafarroako presidente izendatu zuten.
Mundua
aldatu- 1314 – Bannockburneko gudua, Eskoziako Erresumak Ingalaterrako Erresumaren inbasio ahalegina garaitu eta bere independentzia mantendu zuen.
- 1724 – Konstantinoplako ituna sinatu zuten Otomandar Inperioak eta Errusiako Inperioak, Persia bien artean banatuz.
- 1823 – Antonio José de Sucre Peruko gobernadore izendatu zuten.
- 1952 – Ameriketako Estatu Batuek Ipar Korea bonbardatu zuten.
- 1953 – Seán Lemass politikaria Irlandako Errepublikako Taoiseach izendatu zuten.
- 1961 – Bizertako krisialdiaren ondorioz hiria frantziarren eskuetan erori zen.
- 1984 – Galizian Os Pinos abestia bertako ereserkia ofiziala izendatu zuten.
- 1995 – Angolako gerra amaitu zen.
- 1997 – Dina Bilbao euskal triatleta eta abenturazalea eta Iñigo Ross Karibe Itsasoan desagertu ziren.
- 2001 – Richter eskalan 8,4 graduko lurrikara batek Peruko Arequipa, Moquegua eta Tacna hiriak suntsitu zituen.
- 2010 –
- Espainiako Senatuak estatuko leku publikoetan burka debekatzea agindu zion gobernuari.
- Kataluniako Castelldefels hiriko Castelldefels Platja geltokian tren istripua gertatu zen. 12 pertsona hil ziren eta beste 14 zauritu egon ziren.
- 2016 – Erresuma Batua eta Gibraltar Europar Batasunean egoteari buruzko galdeketan Brexitak —ezetzak— irabazi zuen.
- 2018 – 11-16 urte bitarteko hamabi mutil eta beraien begiralea Thailandiako Tham Luang leizean harrapatuta gelditu ziren. Erreskate operazioa antolatu eta uztailaren 8 eta 10 bitartean denak atera zituzten bizirik. Urpekari militar bat hilik suertatu zen operazioaren prestaketetan.
Arte eta kultura
aldatuEuskal Herria
aldatu- 2007 – The Rolling Stones taldearen A Bigger Bang birako kontzertua Anoetako estadioan.
Mundua
aldatu- 1897 – Agua, azucarillos y aguardiente (euskaraz: Ura, azukre-koskorrak eta pattarra), Federico Chuecaren zarzuela estreinatu zen Madrilgo Zarzuelako Antzokian.
- 1970 – Kelly's Heroes ("Kellyren Heroiak") filma estreinatu zen, Brian G. Huttonek zuzendu eta Clint Eastwood, Telly Savalas, Don Rickles, Carroll O'Connor eta Donald Sutherland aktoreek antzeztu zuten.
- 1989 – Batman filma estreinatu zen, Tim Burtonek zuzendu eta Jack Nicholson, Michael Keaton, Kim Basinger, Robert Wuhl, Pat Hingle, Billy Dee Williams, Michael Gough eta Jack Palance aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1989 – Honey, I Shrunk the Kids filma estreinatu zen, Joe Johnstonek zuzendu eta Rick Moranisek antzeztu zutelarik.
- 2000 – Me, Myself & Irene ("Ni, Neroni eta Irene") filma estreinatu zen, Farrely anaiek zuzendu eta Jim Carrey, Renée Zellweger, Chris Cooper, Robert Forster eta Richard Jenkins aktoreek antzeztu zuten.
- 2000 – Chicken Run ("Oilaskoak Ihesean") filma estreinatu zen, Peter Lord eta Nick Parkek zuzendu eta Julia Sawalha, Mel Gibson, Timothy Spall, Phil Daniels, Tony Haygarth eta Miranda Richardson aktoreek bikoiztu zuten.
- 2004 – Michael Moore estatubatuar filma zuzendari eta idazlaren Fahrenheit 9/11 dokumentala estreinatu zen.
- 2006 – The Wind That Shakes the Barley filma Irlanda eta Erresuma Batuan estreinatu zen.
Zientzia eta teknologia
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatuKirolak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1998 – Orozkoko udal pilotalekua inauguratu zen.
- 2013 – Bilboko Bizkaia pilotalekuan jokatutako Esku Huskako Buruz Buruko Pilota Txapelketa Nagusiaren finalean Olaizola II.ak Martinez de Irujori 22-7 tantuko emaitzaz irabazi zion.
Mundua
aldatu- 1894 – Nazioarteko Batzorde Olinpikoa sortu zen Parisen, Pierre de Coubertin baroiak bultzatuta.
- 1993 – Lausannen (Suitza) Museo Olinpikoa inauguratu zuten.
Jaiotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1727 – Antonio Arriaga, arabar militarra, Ameriketan hainbat agintari postu izan zituena (h. 1780).
- 1882 – Juan Jose Lete Oregi, gipuzkoar antzerki-idazlea (h. 1955).
- 1890 – Juan de los Toyos, euskal herritar politikari sozialista (h. 1965).
- 1900 – Bernard de Coral, Urruñako alkatea (h. 1987).
- 1902 – Juan Arakistain, palazko pilotari bizkaitarra.
- 1905 – Itziar Arana Iraola, gipuzkoar irakasle eta politikaria (h. 2001).
- 1909 - Constantino Vela, gipuzkoar futbolaria (h. 1957).
- 1922 – Juan San Martin, eibartar arkeologoa, etnografoa, mendizalea, Arartekoa eta euskaltzaina (h. 2005).
- 1939 – Jose Angel Garcia de Kortazar, euskal historialaria, Goi Erdi Aroan aditua.
- 1944 – Begoña Sopelana, bizkaitar maistra eta soziologoa, emakume aitzindaria lankidetzan (h. 1999).
- 1956 – Julia Juániz, nafar muntatzaile eta bideoartista.
- 1961 – Ignacio Ugartetxe, Bilboko Athletic Clubeko presidentea.
- 1967 – Álex Pina, nafar gidoigile eta ekoizlea.
- 1969 – Jesús Unanua, nafar futbolari ohia.
- 1974 – Asier Sota, gipuzkoar antzezle eta umorista.
- 1978 – Maitane Azurmendi, bizkaitar margolaria.
- 1995 – Nikola Zalduegi, bizkaitar aktorea.
- 2003 – Iker Aldai, bizkaitar futbolaria.
Mundua
aldatu- 1501 – Perino del Vaga, italiar margolaria (h. 1547).
- 1534 – Oda Nobunaga, Japoniako Sengoku aroko jauntxoa (h. 1582).
- 1668 – Giambattista Vico, italiar filosofoa (h. 1744).
- 1703 – Maria Leszczyńska, Frantziako eta Nafarroako erregina ezkontidea (h. 1768).
- 1744 – Micaela Bastidas, Peruko independentzia hispanoamerikarraren heroia (h.1781)
- 1763 – Josefina de Beauharnais, Josefina Bonaparte, Frantziako enperadorea (h. 1814).
- 1824 – Carl Reinecke, alemaniar Erromantizismoko musikagile, orkestra-zuzendari eta piano-jotzailea (h. 1910).
- 1835 - Elena Guerra, italiar erlijiosoa, Espiritu Santuaren Oblaten Kongregazioaren sortzailea (h. 1914).
- 1846 – Gaston Maspero, frantziar egiptologoa (h. 1916).
- 1859 – Édouard Michelin, frantziar industriala, bere anaiarekin batera Michelin konpainiaren sortzailea (h. 1940).
- 1862 – Maria de la Paz Borboikoa, Espainiako infanta (h. 1949).
- 1869 – Jeanne Paquin, frantziar diseinatzailea, lehenengo emakumezko diseinatzaile handia eta moda modernoan aitzindaria (h. 1936).
- 1872 – Henri Hubert, frantziar arkeologoa eta erlijio konparaketan soziologo aditua (h. 1927).
- 1875 – Carl Milles, suediar eskultorea (h. 1955).
- 1879 –
- Angelina Beloff, errusiar-mexikar artista (h. 1969).
- Huda Sha'arawi, egiptoar poeta, kazetaria, aktibista feminista eta nazionalista (h. 1947).
- 1883 – Alan Brooke, britainiar militarra (h. 1963).
- 1889 – Anna Akhmatova, errusiar poeta, XX. mendeko Errusiako poetarik gailenetakoa (h. 1966).
- 1894 –
- Eduardo VIII.a Erresuma Batukoa, Erresuma Batuko erregea (h. 1972).
- Alfred Kinsey, estatubatuar biologoa, sexologia arloan egindako lanarengatik ospetsua (h. 1956).
- 1896 – Quitèria Tarragó Casellas, kataluniar emagin, sindikalista eta politikaria (h. 1980).
- 1901 – Otto Heckmann, alemaniar astronomoa (h. 1983).
- 1905 – Isaac Schapera, britainiar antropologoa (h. 2003).
- 1906 – Wolfgang Koeppen, alemaniar idazlea (h. 1996).
- 1907 – James Meade, ingeles ekonomialaria, 1977ko Ekonomiako Nobel Saria (h. 1995).
- 1909 – Li Xiannian, Txinako Herri Errepublikako presidentea (h. 1992).
- 1910 –
- Jean Anouilh, frantziar antzerkigilea (h. 1987).
- Berta Hansson, suediar artista eta hezitzailea (h. 1994).
- 1912 – Alan Turing, ingeles matematikaria, kriptografoa eta filosofoa, informatika modernoaren gurasotzat hartua (h. 1954).
- 1919 – Mohamed Boudiaf, Aljeriako presidentea (h. 1992).
- 1921 – Carmelina Sánchez-Cutillas, espainiar historialaria eta idazlea, eleberrigile eta poeta (h. 2009).
- 1924 – Ranasinghe Premadasa, Sri Lankako presidentea (h. 1993).
- 1925 – Oliver Smithies, britaniar genetikaria, 2007ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2017).
- 1926 – Arnaldo Pomodoro, italiar eskultorea.
- 1927 – Bob Fosse, estatubatuar koreografoa eta zinema zuzendaria (h. 1987).
- 1928 – Michael Shaara, estatubatuar eleberrigilea (h. 1988).
- 1929 –
- June Carter, estatubatuar abeslari, egile abeslari, musikari eta aktorea (h. 2003).
- Henri Pousseur, belgikar musikagilea eta musikaren teorikoa (h. 2009).
- 1930 –
- Donn F. Eisele, estatubatuar astronauta (h. 1987).
- John Elliott, britainiar historialari eta hispanista (h. 2022).
- Elza Soares, brasildar sanba, bossa nova eta Brasilgo herri musika abeslaria eta musikagilea (h. 2022).
- 1931 –
- Urs Jaeggi, suitzar idazle, soziologo eta margolaria.
- Ola Ullsten, Suediako lehen ministroa (h. 2018).
- 1936 –
- Richard Bach, estatubatuar idazle eta hegazkinlaria.
- Carlos Fonseca, nikaraguar irakaslea, politikaria eta iraultzailea, Askatasun Nazionalerako Fronte Sandinistaren (FSLN) sortzailea (h. 1976).
- Costas Simitis, Greziako lehen ministroa.
- 1937 – Martti Ahtisaari, finlandiar politikaria eta 2008ko Bakearen Nobel Saria (h. 2023).
- 1938 - Vicky Lagos, espainiar vedette eta aktorea.
- 1939 – Álvaro Pombo, espainiar narratzailea, saiakeragilea eta olerkaria.
- 1940 –
- Wilma Rudolph, estatubatuar atleta (h. 1994).
- Stuart Sutcliffe, britainiar margolari, poeta eta The Beatles bandako hasierako baxu eta pianojolea (h. 1962).
- 1941 – Rashika El Ridi, egipziar immunologoa.
- 1942 – Martin John Rees, estatubatuar astronomoa.
- 1943 –
- Vinton Cerf, estatubatuar programatzailea eta Interneten aitzindaria.
- James Levine, estatubatuar orkestra-zuzendari eta piano-jotzailea (h. 2021).
- 1945 – John Garang, sudandar politikari eta militarra, Hego Sudanen independentziaren alde borrokatu zena (h. 2005).
- 1948 – Luther Kent, estatubatuar blues abeslaria (h. 2024).
- 1951 – Michele Mouton, frantziar rally-pilotua.
- 1953 – Armen Sarkissian, Armeniako presidentea.
- 1954 – Carmen Pinós, kataluniar arkitektoa.
- 1957 – Frances MacDormand, estatubatuar aktorea.
- 1961 – Andrea Borella, italiar eskrimalaria, florete modalitatekoa.
- 1963 – Liu Cixin, nagusiki zientzia-fikzioa idazten duen txinatar idazlea.
- 1964 – Kenji Honnami, japoniar futbolari ohia.
- 1969 –
- Noa, israeldar abeslaria.
- Fernanda Ribeiro, portugaldar atleta, iraupen luzeko lasterketetan aditua.
- 1970 – Yann Tiersen, bretainiar musikagilea.
- 1972 –
- Selma Blair, estatubatuar aktorea.
- Go Oiwa, japoniar futbolari ohia.
- Zinedine Zidane, aljeriar jatorriko frantziar futbolari eta entrenatzailea.
- 1973 –
- Eisuke Nakanishi, japoniar futbolari ohia.
- Marija Naumova. Marie N, letoniar abeslaria.
- 1975 –
- KT Tunstall, eskoziar pop, rock eta folk kantautore eta musikaria.
- Shuhei Terada, japoniar futbolari ohia.
- 1976 –
- Paola Suárez, argentinar tenislari-ohia.
- Patrick Vieira, Senegalen jaiotako frantziar futbolaria.
- 1977 – Hayden Foxe, australiar futbolari ohia.
- 1979 – Shigeki Tsujimoto, japoniar futbolari ohia.
- 1980 –
- Mireia Calafell i Obiol, kataluniar poeta, idazle eta kultur ekoizlea.
- Melissa Rauch, estatubatuar aktorea.
- Francesca Schiavone, italiar tenislari ohia.
- 1982 – Bart Aernouts, belgikar txirrindularia.
- 1984 –
- Duffy, galestar abeslaria, abestigilea eta aktorea.
- Drago Pasalić, kroaziar saskibaloi jokalaria.
- 1986 – Simon Špilak, esloveniar txirrindularia.
- 1988 – Simão Mate Junior, mozambiketar futbolaria.
- 1989 – Lisa Carrington, zeelandaberritar kanoalaria.
- 1990 – Laura Ràfols, kataluniar futbolari ohia eta fisioterapeuta.
- 1993 – Mariam Barghouti, palestinar-estatubatuar idazle, blogari, ikertzaile, iruzkingile eta kazetaria.
- 1995 - Danna Paola, mexikar kantaria, aktorea, modeloa eta musikagilea.
- 1997 - Clara Che Tórtola, espainiar saskibaloi-jokalaria.
- 2004 - Alexandra Trusova, errusiar izotz-gaineko patinatzaile artistikoa.
Heriotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 956 – Urraka Iruñekoa, Iruñeko infanta eta Leongo erregina ezkontidea.
- 1870 – Victor Luis Gaminde, bizkaitar politikari liberala (j. 1801).
- 1954 – Karmele Errazti, euskal idazlea (j. 1885).
- 1963 – Paulino Gómez, euskal okina eta politikari sozialista (j. 1891).
- 1967 – Peio Erramuzpe, baxenafar bertsolaria (j. 1880).
- 1987 – Sauveur Ducazeaux, lapurtar txirrindularia, Colmarren (j. 1911).
- 1994 – Juan Antonio Castro Izagirre, gipuzkoar militarra, Espainiako eta Frantziako itsas armadetan aritutakoa (j. 1911).
- 2019 – Luis Alberto Agiriano, arabar politikaria (j. 1940).
Mundua
aldatu- 79 – Vespasiano, erromatar enperadorea (j. 9)
- 840 – Luis Errukitsua, Frankoen erregea, Mendebaldeko enperadorea eta Akitaniako erregea (j. 778).
- 1537 – Pedro de Mendoza, espainiar militar, almirante eta konkistatzailea (j. c. 1487).
- 1662 – Koxinga, Ming dinastiako buruzagi militarra (j. 1624).
- 1831 – Mateo Albeniz, espainiar konpositorea (j. 1765).
- 1848 – Maria Leopoldina Austria-Estekoa, Austriako artxidukesa eta Bavariako printzesa-hautesle ezkontidea (j. 1776).
- 1852 – Karl Bryullov, errusiar margolaria (j. 1799).
- 1863 – Ana Eurídice Eufrosina de Barandas, brasildar idazlea (j. 1806).
- 1874 – Claudio Antón Luzuriaga, Errioxako legegizon eta politikaria (j. 1792).
- 1881 – Matthias Jakob Schleiden, alemaniar botanikaria (j. 1804).
- 1891 – Wilhelm Eduard Weber, alemaniar fisikaria (j. 1804).
- 1893 – William Fox, Zeelanda Berriko lehen ministroa (j. 1812).
- 1896 – Joseph Prestwich, britainiar geologoa eta negozio-gizona (j. 1812).
- 1953 – Albert Gleizes, frantziar margolari, artearen teorialari eta filosofoa (j. 1881).
- 1956 –
- Reinhold Moritzevitx Glière, alemaniar-poloniar jatorriko sobietar musikagilea (j. 1875).
- Martynas Kukta, lituaniar tipografo eta argitaratzailea (j. 1875).
- 1959 – Boris Vian, frantziar idazle, olerkari, asmatzaile, ingeniari, musikari eta abeslaria (j. 1920).
- 1971 – Louis Lecoin, frantziar militante anarko-sindikalista (j. 1888).
- 1976 – Imogen Cunningham, estatubatuar argazkilaria, landareetan, biluzietan eta industria paisaietan berezitua (j. 1883).
- 1980 – Clyfford Still, estatubatuar margolaria (j. 1904).
- 1983 – Osvaldo Dorticós, Fidel Castroren Iraultzaren gidaria eta Kubako presidentea (j. 1919).
- 1988 – Liang Shuming, txinatar idazle eta filosofoa (j. 1893).
- 1995 – Jonas Salk, estatubatuar sendagilea, poliomielitisaren kontrako txertoa landu zuen lehena (j. 1914).
- 1996 –
- André Dumas, frantziar teologoa eta idazlea (j. 1918).
- Andreas Papandreu, Greziako lehen ministroa (j. 1919).
- 1998 – Maureen O'Sullivan, irlandar aktorea (j. 1911).
- 2006 – Aaron Spelling, estatubatuar telebista ekoizle eta idazlea (j. 1923).
- 2008 – Arthur Chung, Guyanako lehenbiziko presidentea (j. 1918).
- 2009 – Juri Zitsar, errusiar hizkuntzalaria eta ohorezko euskaltzaina (j. 1928).
- 2010 –
- Mohammed Mzali, Tunisiako lehen ministroa (j. 1925).
- Pete Quaife, ingeles musikaria eta artista, The Kinks taldeko sortzaileetakoa (j. 1943).
- 2011 – Peter Falk, estatubatuar aktorea, Columbo detektibea antzezteagatik ospetsua (j. 1927).
- 2012 – Brigitte Engerer, frantziar piano-jotzaile klasikoa (j. 1952).
- 2013 – Richard Matheson, estatubatuar eleberrigile eta zinema gidoilaria (j. 1926).
- 2015 – Nirmala Joshi, Ahizpa Nirmala, indiar moja katolikoa, Kalkutako Ama Teresaren lekua hartu zuena (j. 1934).
- 2016 –
- Astrea Barrios, bizkaitar politikaria, kazetaria eta aktibista feminista (j. 1914).
- Michael Herr, estatubatuar idazle, gidoilari eta gerra-berriemailea (j. 1940).
- 2021 –
- John McAfee, anglo-estatubatuar programatzaile eta enpresaburua, McAfee enpresaren sortzailea (j. 1945).
- Clare Peploe, britainiar-italiar zinema gidoilari, ekoizle eta zuzendaria (j. 1941).
- Mila Ximénez, espainiar kazetaria, telebistako kolaboratzailea, idazlea eta bihotzeko prentsako pertsonaia (j. 1952).
- 2022 – Stien Kaiser, herbeheretar abiadurako patinatzailea (j. 1938).
- 2023 –
- Margia Dean, greziar jatorriko estatubatuar edertasun-modelo eta aktorea (j. 1922).
- Frederic Forrest, estatubatuar aktorea (j. 1936).
- Paul de Senneville, frantziar ekoizle eta musikagile (j. 1933).
Jaiak eta urteurrenak
aldatu- Donibane suak (Donibane bezpera).
- Sehaska egutegiko izendegia: Ekine/Ekiñe/Ekhi/Eki/Ekhiñe.
- Nazio Batuen Administrazio publikoaren eguna.
- Luxenburgoko egun nazionala.
- Urte Berri Maputxea.
Kanpo estekak
aldatu
