Ferra-saguzar handi
- Artikulu hau Ferra-saguzar handiari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Ferra-saguzar».
Ferra-saguzar handia (Rhinolophus ferrumequinum) rhinolophidae familiako saguzarra da. Europan dagoen handiena izateaz gain, intsektujalea da kontinente honetako saguzar guztiak bezala.
| Ferra-saguzar handi | |
|---|---|
 | |
| Iraute egoera | |
 Arrisku txikia (IUCN 3.1) | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Klasea | Mammalia |
| Ordena | Chiroptera |
| Familia | Rhinolophidae |
| Generoa | Rhinolophus |
| Espeziea | Rhinolophus ferrumequinum |
| Banaketa mapa | |
 | |
| Datu orokorrak | |
| Bizi itxaropena | 3,5 urte |
| Habitat | Sastrakadi eta baso |
| Zabalera | 0,332 m |
| Eguneko zikloa | gaueko |
| Genomaren kokapena | ensembl.org… |
Euskal Herriko ferra-saguzarren artean handiena da, izenak berak dioen bezala. Gainerako generokideetatik erraz bereiz daiteke tamainari begiratuta bakarrik, baina sudur-egitura ere bereizgarria da. Europako atlantiar kostatik Asiako Ozeano Bareko kostaraino ezagutzen da espeziea eta Euskal Herrian oso espezie arrunta da. Kobazulotan gordetzen da normalean, baina lurpeko egitura artifizialetan (meategiak eta tunelak) ere ikusi ohi da.
Ezaugarriak
aldatu- Altuera: Burua eta gorputza, 5,7 - 7,1 cm. artean
- Buztanaren luzera: 3,5 - 4,3 cm. artean
- Hego-luzera: 35-40 cm.
- Pisua: 30 gr..
Euskal Herriko errinolofido handiena da. Besaurrearen luzera 50,5 eta 60,2 mm bitartekoa izan ohi da eta emeak arrak baino apur bat handiagoak dira. Pisua, aldiz, 14,6 eta 31,6 gramo bitartekoa izan ohi da. Ilajea luze, leun eta dentsoa da eta ez da mintzen ertzetan zehar zabaltzen. Kolorea marroi-grisaska eta gorriaren artekoa izaten da, alde bentrala dortsala baino argiagoa. Gazteak argiagoak eta grisaxkagoak izaten dira. Zelaren ertzak ahurrak dira eta prozesu konektiboa altua da, ertz biribilduna. Laugarren hatzeko lehen falangea, bigarrenaren luzeraren erdia baino handiagoa da. Buztana tibia baino dezente luzeagoa da, eta ondorioz, uropatagioaren atze-ertzak angelu nabarmena eratzen du. Hortz-formula da eta goiko lehen aurreko hagina oso txikia da eta ezpainetarantz desplazaturik dago. Ondorioz, letagina eta atzeko aurreko hagina kontaktuan daude.
Euskal Herrian ez dago besaurrearen tamaina gainezarri daitekeen beste espezierik, eta tamainarengatik erraz bereizten da gainerako generokideetatik.
Ekokokapena
aldatuFrekuentzia konstanteko ekokokapen-pultsuak emititzen dituzte, gainerako errinolofidoek bezala. Energia maximoko frekuentzia 80 (79-84) kHz inguruan izaten da, eta pultsuen luzera 30 eta 40 ms bitartean kokatzen da. Harrapakin bila hegan doazenean segundoko 11-13 pultsu emititzen dituzte.
Taxonomia
aldatuZazpi azpiespezie ezagutzen dira:
- Rhinolophus ferrumequinum cretiam, Iliopoulou-Georgudaki eta Ondrias, (1985).
- Rhinolophus ferrumequinum ferrumequinum, Schreber, (1774).
- Rhinolophus ferrumequinum irani, Cheesman, (1921).
- Rhinolophus ferrumequinum korai, Kuroda, (1938).
- Rhinolophus ferrumequinum nippon, Temminck, (1835).
- Rhinolophus ferrumequinum proximus, K. Andersen, (1905).
- Rhinolophus ferrumequinum tragatus, Hobgson, (1835).
Banaketa
aldatuLatitudeari dagokionez estua, baina longitudeari begiratuta banaketa zabala duen espeziea da. Europako atlantiar kostatik Japoniaraino hedaturik dago, baina latitude tarte estuan. Iparraldeko muga, Europan Herbehereetan, Britainia Handiko hegoaldean eta Kaukason dago. Asian, berriz, Gobi basamortuak ezartzen du muga. Hegoaldeko muga, Sahara eta Arabiako basamortuek eta Himalaia mendikateak ezartzen dute[1].
Iberiar penintsula ia guztian aurkitu da, nahiz eta Aragoi eta Gaztela Mantxan zita gutxi ezagutzen diren. Euskal Herrian, berriz, espezie ugaria da eta gordeleku asko ezagutzen dira Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroa iparraldean, batik bat[2].
Habitata
aldatuZuhaitz edo zuhaixka estaldura minimo bat bada, askotariko inguruneetan bizi daitekeen saguzar-espeziea da. Presentzia baldintzatzen duen faktore nagusia, gainerako saguzar gehienekin gertatu bezala, gordeleku-eskuragarritasuna da. Animalia haitzulotarra da, baina haitzuloez gain mea, tunel, upategi eta bestelako lurpeko guneetan aurki daiteke. Nekazaritza inguruko eraikuntzetako gune ilun eta lasaietan ere gorde daiteke[3].
Kumatze-kolonia gehienak 1.000 metroko altueratik behera aurkitu dira, baina ale bakan eta ez-ugaltzaileak 1.600 metrotik gora ere behatu izan dira[1].
Elikadura
aldatuFerra-saguzar handiaren dietaren %75 lepidoptero gautarrek eta koleopteroek osatzen dute, eta gainerakoa himenoptero eta dipteroek, normalean[4]. Ez da harrapari oportunista, nahiz eta dieta harrapakinen eskuragarritasunaren arabera alda daitekeen. Aukera den bitartean, sitsez elikatzen da, eta hauen gabezian, kakalardoak ehizatzen ditu. Harrapakinak tamaina handikoak izaten dira eta ekokokapenaren bitartez harrapakinak hautatzeko gaitasun handia du.
Ehizarako bi teknika ezberdin erabiltzen ditu, hawking eta flycatching teknikak, hain zuzen ere. Lehenengoarekin igarotzen du denbora gehiena eta landaredia dentsoko guneetan ehizatzeko gaitasuna du, hegaldian maniobratzeko duen erraztasunagatik. Baso zein leku irekietan 200-300 metroko ibilbide zirkularrak egin ohi ditu harrapakinen bila. Flycatchinga zuhaitzetako adarretatik eskegita burutzen du. Burua apur bat altxata, ekokokapenaren bitartez inguruko harrapakinak bilatzen dituzte burua eta gorputza biratuz, belarriak mugitzen dituzten bitartean. Hegan pausalekutik gertu harrapakinen bat igaroz gero, hegaldi labur eta azkar baten bitartez harrapatzen dute.
Ugalketa eta ontogenia
aldatuMaiatzean kumatze-kolonia sortuko den gunera iristen hasten dira aleak. Iristen lehenengoak ernari dauden emeak eta aurreko urtean jaiotako bi sexuetako gazteak izaten dira. Ondoren, gainerako eme ugaltzaileak eta ar helduak iristen dira. Guztiak elkartzean 30-100 alez osaturiko koloniak eratzen dituzte. Ar helduak kolonian mantentzen dira kumeak jaio bitartean. Gertakari hau ekaina amaiera eta uztaila hasiera bitartean ematen da[5][6].
Gazteak jaio eta 3-4 astera hasten diren hegan, eta beren kabuz bizitzeko gai direnean, 40-50 egun ingururekin, eme helduak udako gordelekua uzten hasten dira. Kumatze-kolonia hau uzten azkenak ale gazteak izaten dira.
Emeek 3-4 urterekin lortzen dute heldutasun sexuala[7][6]. Espezie honen bizi-luzetasuna 30 urterainokoa izan daiteke, nahiz eta badirudien gutxi direla 15 urte baino gehiago bizitzen diren animaliak (Dietz et al. 2009)
Bizimodua
aldatuKumatze- eta hibernazio-gordelekuen arteko distantzia ez da dozenaka kilometro batzuk baino luzeagoa izaten. Ugalketa garaitik at, elkarren artean 15 km-ko distantzia baino gutxiagora dauden hainbat gordeleku erabil ditzakete koloniek, garai honetan mugikortasun eta habitataren erabilera handiagoa emanaz. Gauez, eguneko gordelekutik 1-3 km urruntzen dira ehizarako.
Dirudienez, ez dira animalia lurraldekoiak eta ale bakoitzak ehiza-eremu ezberdinak erabil ditzake. Ehiza-eremu berbera, bestalde, hainbat alek partekatu dezakete, baina ez momentu berean.
Hibernazio-koloniak kumatze-koloniak baino askoz ere handiagoak izaten dira; 600 aleko koloniak ezagutzen dira. Sexua eta adinaren arabera, neguko gordelekuak hautatzerako orduan aldakortasuna behatu da. Eme helduek kobazulo txiki eta hotzak hautatzen dituzte, leize handiak ar eta eme heldugabeek okupatzen dituzten bitartean. Loaldian daudela dirudien arren, neguan zehar, hibernazio-koloniek aldakortasun handiak pairatzen dituzte. Hala, neguko aktibitatea ematen dela ondoriozta daiteke, kanpoko harrapakin-eskuragarritasunaren araberakoa dena.
Antzeko espezieak
aldatu- Ferra-saguzar txikia (Rhinolophus hipposideros): Ferra-saguzar txikia da handiaren antzekotasun morfologiko handia duen espeziea, baina berau, izenak dioen bezala, tamainaz txikiagoa da. R. ferrumquinum-en pisua 15 g ingurukoa izan ohi da, eta R. hipposideros-ena, aldiz, 8 g ingurukoa, erdia, alegia. R. hipposideros-en besagainaren tamaina 36 eta 40 mm bitartekoa izan ohi da, eta ferra-saguzar handiarena, aldiz, 53 eta 62 mm bitartekoa.
- Ferra-saguzar mediterraneoa (Rhinolophus euryale): R. euryale ferra-saguzar handia baino apur bat txikiagoa da; besagainaren tamaina 45 eta 51 mm bitartekoa izaten baita.
- Ferra-saguzar ertaina (Rhinolophus mehelyi): Euskal Herrian ez dagoen arre, Iberiar penintsulan ferra-saguzar ertainarekin (Rhinolophus mehelyi) nahas daiteke espeziea, baina honen tamaina txikiagoa izaten da, normalean. R. mehelyi-ren kasuan, gainera, zelaren ertzak paraleloak dira eta prozesu konektiboa puntazorrotza da.
Kontserbazioa
aldatuIUCN erakundearen arabera, mundu mailan ez dago espezie honen kontserbazio-egoera ez dago kolokan.
Galeria
aldatu
Erreferentziak
aldatu- Edukiaren zati bat EuskalNatura.eus webgunetik hartu da, copyrightaren jabeak onartu baitu hango testu-edukiak Euskarazko Wikipedian CC BY-SA 3.0 ES Aitortu-PartekatuBerdin 3.0 Espainia lizentziarekin argitaratzea, baldin eta iturria aipatzen bada (ikusi eztabaida orria).
- ↑ a b Dietz C, von Helversen O, Nill D. (2009). Bats of Britain, Europe & Northwest Africa. Londres: A&C Black.
- ↑ Aiharza JR. (2001). Quirópteros de Araba, Bizkaia y Gipuzkoa: distribución, ecología y conservación. Bilbo: EHU.
- ↑ Gaisler J. (2001). «Greater horseshoe bats - activity, foraging behavior and habitat use» British Wildlife (6): 69-77..
- ↑ Beck A, Gloor S, Zahner M, Bontadina T, Hotz M, Lutz M, Müklethaler E. (1997). Zur Ernährungsbiologie der Grossen Hufeisennase in einem Alpental der Schweiz. in: Arbeitskreis Fledermäuse Sachsen-Anhalt., 15-18 or..
- ↑ Issel B, Issel W. (1960). «Beringungsergebnisse an der Grossen Hufeisennase (Rhinolophus ferrumequinum) in Bayern» Bonn. Zool. Beitr. Sonderheft (11): 124-142..
- ↑ a b Ransome RD. (1990). The natural history of hibernating bats. Londres: Cristopher Helm.
- ↑ Ransome RD. (1995). «Earlier breeding shortens life in female greater horseshoe bats» Phil. Trans. Soc. Lond. B (350): 153-161..
Datuak: Q737413
Multimedia: Rhinolophus ferrumequinum / Q737413
Espezieak: Rhinolophus ferrumequinum