Interes-talde

Interes-taldeak (baita presio-taldeak edo lobby taldeak ere) iritzi publikoan edo politikan eragina izateko sortutako taldeak dira.^[1]

Gizakiak alderdi politikoetara edo gizarte taldeetara biltzen dira helburu batzuk lortzearren. Partidu politikoaren bitartez botere politikoa erabili nahi dute. Gizarte mugimenduak direla bide saiatuko dira botere politikoa beren alde erabakitzera behartzen. Bi kategoria horiek ez ezik, bada hirugarren bat ere. Aukerarik arruntena, ohikoena, bestalde: interes taldeak.

Enpresaburuen elkartea, edo nekazarien sindikatua, edo medikuen batasuna, edo ikasleen gurasoen elkartea, edo borondatezko gaixozainen elkartea. Talde horiek guztiak eta beste milaka (ehundaka mila) taldek zeinek bere helburuak ditu, baina guztiek dute osagairen bat komuna. Denek ordezkatzen dituzte interes jakin eta mugatuak; eta horiek denek lortu nahi dute botere politikoak taldearen interes berezien alde erabakitzea. Horrela definiturik, partidu politikoekiko aldeak nabarmen-nabarmenak dira. Baina ez dira hain gardenak gizarte mugimenduekiko. Horretaz gogoratu beharrean gaude nola esaten genuen aurreko gaian gizarte mugimendu batzuk, berri-berriak, hainbat ezaugarritan interes taldeen antzekoak direla. Bestalde, gai horien ikerleen ustez gizarte mugimenduak interes taldeen osagai, atal dira. Gure iritziz, aldiz, analizatzerakoan batzuk eta besteak bereiz daitezke eta jendeak, praktikan, desberdintzat jo ohi ditu. Nekez uka daiteke enpresaburuen konfederazioa kontzientzia eragozleen mugimenduaren guztiz desberdina dela.

Gure aburuz desberdinak dira eta horrelako interes taldeak deskribatu eta definitzeko modurik onena gizarte mugimendu ekinalderatzea delakoan gaude. Zeregin horretarako batzuen eta besteen ezaugarriak agertzen dituen koadro bat erabiliko dugu.

Deskribapen konparatiboa

Botere politikoarekiko orientazioak eta partiduekiko harremanak

Biltzar Kartista Handia, Kennington Common, Londres, 1848.

Interes taldeek partidu politikoekin nolako harremanak dituzten aztertzerakoan, argiro bereizten dira gizarte mugimenduetatik, eta ez du merezi iruzkin berezirik ematerik. Mugimenduek partiduekin harreman gatazkatsuak badituzte ere, interes taldeek partiduen ohiko estrategiak osatu baino ez dute nahi izaten (beren aldarrikapenak aurkeztuta), beren interes bereziak behar beste ordezkatzen ez dituztelakoan.

Bestela, mugimenduek erabakiak aldatzeko eskatzen diote botere politikoari, eta interes taldeek boterea presionatzen dute beren alde erabaki dezan. Horrela azalduta, desberdintasunak ez dira oso deigarriak, eta komeni da beste aldagai bat eranstea: botere politikoarekiko harremanen ondorioak.

Gizarte mugimenduek botere politikoarekin dituzten harremanek beste gatazka batzuk sortzen dituzten bitartean, ez da berdin gertatzen interes taldeekin.

Gizarte mugimenduak harreman bikoitza du boterearekin. Badaki zer eskatu behar dion, baina badaki halaber boterearekin eztabaidatzea eta, inoiz edo, negoziatzea, bestearen antza hartzea dela, horren joko arauak onartzea, bestearen logika onartzea erabakitzerako orduan; eta hurbiltze horrek, «bestearen munduan» sartzeak berezkotasuna (eta indarra) ken diezaieketela bai mobilizazio estrategiei, bai bere nortasun kolektiboaren autonomiari. Hori dela bitarte, gizarte mugimenduak prest daude eskakizunen fasean presionatzeko ahalik eta konpromisorik handiena hartzeko, edozer egiteko botere politikoak beren eskakizunak kontuan izan ditzan; baina oso uzkur agertuko dira erabakien fasean esku hartzerakoan, ez dutelako politikariekin erantzule agertu nahi.

Lehenengo bikoiztasun hori (botere politikotik hurbil egotea, baina ez hurbilegi) gizarte mugimenduen beste ezaugarri batek berresten du. Ikusi genuenez, gizarte mugimenduak agertuko dira nortasun kolektiboa izanez gero; gizarte mugimenduek denboraren zati bat nortasun kolektiboa ugaltzen edo birsortzen eman behar dute (eman egiten dute); errealitatean modu konpartitu eta desberdinean egoten, jokatzen eta errealitate hori ulertzen, definitzen (nolabait, bizitzen). Horren ondorioz, beti ez dira buru-belarri ari boterearen aurkako borrokan etekinak lortu nahian.Interes taldeek errazago jokatzen dute.

Interes taldeek behar dute botere politikoek beren interesen alde erabakitzea eta hori lortzeko prest daude interesetarako erantzunik onena jasotzeko lekurik egokienean kokatzeko. Interes talde batek ahalik eta gehien presionatuko du eskakizunak bideratzeko fasean, baina erabakitzeko unean (uzten badiote), output-ean egoten ahaleginduko da; interes taldeak ez du inongo arazorik izango botere politikoarekin identifikatzen badute; ez du politikotasunaren gaineko iritzi alternatiborik (ezta kiritikorik ere). Berak ordezkatzen dituen lagun jakin eta ezagunen interes jakin eta ezagunak neurri jakin eta ezagunen bitartez asetzen ahalegintzen da. Eta helburu horretan botere politikoarekin batera erabaki behar badute ere, horrek ez du barnean eztabaidarik edo krisialdirik sortuko. Kontrakoa: harrogarritzat izango dute. Bestalde, interes talde horiek, erakunde iraunkorrak izan arren, banako interesen batasuna dira eta, beraz, bestelako eskakizunek -nortasun kolektiboa ugaltzea eta zaintzea, esaterako- ez dute xede bakarra lortzetik desbideratuko.

Antolamendua; interesak eta ordezkaritza bitartekoak

Antolamendu desberdintasunak ageri-agerikoak dira; interes taldeak eraginkor izan nahi du bere eskakizunak plazaratzen eta, horretarako, antolamendu formal eta, ahal dela, hierarkizatua eratuko du. Eta aztertu genuenez, mugimenduaren aburuz antolamendua ez da bitarteko hutsa, berez, xede ere bai baita: denek erabaki guztietan esku hartu ahal izatea zalantzazkoa izan daiteke eraginkortasunaren aldetik; baina horrexen alde egiten dute gizartean talde berezi moduan mugitzea erabaki dutenez gero. Ezin argiagoak dira ekintza bitartekoen arteko aldeak. Interes taldeek ezaugarritzat dute bitarteko konbentzionalak erabiltzea eta, aldiz, mugimenduek ekintza ez-konbentzionalak lehenesten dituzte.

Nolako interesak ordezkatzen dituzten aztertzerakoan, hala ere, gauza bat edo beste zehaztu beharko da. Onuradun zehaztuak eta zehaztugabeak Gizarte mugimenduak interes kolektiboak ordezkatzeko ardura hartzen du eta interes taldeetan ordezkaritza jardunbideak arau formalak betetzen ditu. Mugimendu ekologista batek, adibidez, erabakitzen du halako giza talde bateko ingurumen interesak defendatzen dituela, berdin diola interes horiek nola, noiz eta nork plazaratu dituen, eta hegazkin pilotuen sindikatuak bere kideek berariaz erabaki dutena erabakiko du soilik.

Bestalde, mugimendu baten ustezko onuradunak, hastapenetan, zehaztugabe samarrak dira; auzokideak, gazteak, emakumeak, langileak, gizarteak zokoratuak; halaber, partidu politikoekin alderatzean egiaztatu genuenez, mugimenduetan bosgarren onuradun bat ere ager daiteke (gizadi osoa). Adibidez, mugimendu ekologista, Lurra salbatzeko borrokan baitihardu; edo mugimendu bakezalea, gazteek soldadutza ez egiteaz gainera, armadak behin betiko erauzi nahi baititu, gizakiaren Gaitzik Handiena militarismoa delako.

Zehaztugabetasuna eta balizko globaltasun hori ez dira agertzen interes taldeetan, horrelakoetan onuradunak lagun kategoria zehatz, jakin eta mugatua dira eta. Interes taldeetan, modurik itxienean hartuta, ondasun komun arruntak (bazkideentzako etekinak soil-soilik) baino bilatzen ez dituzten horietan, oso nabarmena da muga hori.

Baina are ondasun komun hutsak eskuratu nahi dituztenetan ere -ekintzaren emaitzek eragina izaten baitute taldeko kide ez diren lagunengan eta ekintzetan esku hartzen ez dutenengan-; onuradunen kategoria, aurrekoa baino zabalagoa izan arren, gizarte mugimenduan baino antzematen errazagoa da.

Sindikatuaren eta langile mugimenduaren arteko harremanek desberdintasuna ulertzen lagun dezakete. Sindikatuak bazkideen edo langile multzo baten interesak baino ez ditu defendatuko (metalgintzako langileak, edo beste kategoria batzuk erabilirik, metalurgikoak, igeltseroak eta abar).

Langile mugimenduak, historian izandako dimentsioa aztertuta, helburu nagusia zuen -eta, beharbada, badu- langile guztiak eta, ondorioz, gizadi osoa askatzea. Begi bistan dago gizarte mugimendu indartsua dagoen neurrian, mugimenduko sindikatuek ere -mugimendu/elkarte bateko interes talde instrumentalak direnetik- azalduko dituztela errebindikazio orokorragoak eta, aldiz, mugimendua ahulduz gero, mugimenduak sindikatu tresnak baino ez dituenean, sindikatuon errebindikazioak mugatuagoak izango dira, korporatiboagoak alegia. Horren bitartez adierazi nahi dugu halako une jakin batzuetan gizarte mugimendu bat interes talde hutsa ere izan daitekeela. Eduki material/ez-materialak aldarrikapenetan Gizarte mugimenduek ez omen dute irabazteko asmorik, interes taldeak ez bezala, filantropo elkarteak omen dira, besteen onuraz baino arduratzen ez direnak.

Egia esan, mugimendu edo mugimendu elkarte batzuen (Hirugarren Munduko herriei laguntzeko gobernuz kanpoko erakundeak, GKE, adibidez) ekintzek ia zeharrez baino ezin dute lortu onura neurgarririk kideentzat, baina ezin ukatuzkoa da, bestalde, langile mugimenduak, esaterako, gizadia askatu ez ezik, langile jakin batzuentzako lan onurak ere lortu gura dituenik, adibidez, greba egiteko mobilizatu diren langileentzat; edo aire garbia eskatzen duten ekologistek aire hori haientzat ere eskatzen dutenik. Horregatik, interes taldeekiko aldea ez da hainbeste aldezturiko interesen edukia, beste ezaugarri batzuk baizik.

Horrela, onuradunei dagokionez, zeinak gizarte mugimenduetan zehaztugabeagoak diren, unibertsalagoak. Eta, batez ere, interes horiek nola defendatzen diren; interes taldean banako interesak gehitu, elkartu baino ez dira egiten; gizarte mugimenduan banako interesen elkartea ez da gehitze hutsa, subjektu kolektibo berria sortzea baino.

Gatazka egitura

Martin Luther Kingek afroamerikarren eskubide zibilen aldeko mugimendua zuzendu zuen, XX. mendeko gizarte mugimenduetako ospetsuenetariko bat.

Adierazita dugunez, gizarte mugimenduen ezaugarrietako bat bitarteko ez-konbentzionalak erabiltzea da. Bitartekoak aldatuz joan dira historian, baina igarri-igarria da legezkotasuna gorabehera, gizarte mugimenduek baliaturiko ekintzabide lehenetsiek mesfidantza halako bat adierazten dutela errebindikazio bide «normalizatuagoekiko».

Gizarte mugimenduak kezkaturik daude beren ekintzen legezkotasunaz. Ez die axola botere politikoak, hartzaileak, gatazkatsutzat jotzen baditu, edo oso lagunkoi eta «zuzenak» ez direla irizteak. Ardura dute jakitea ea gizarteak ekintzak bidezkotzat jotzen dituen, ea ulertu, onartu eta are bultzatzen ere dituen.

Erabilitako bitartekoak gatazkatsu izate hori erabiliko dugu beharbada baieztapen bat egiteko, nahiz eta jakintzat jo ohi den, azaldu beharrekoa da-eta. Interes talde batek lankidetza du eremu, partidua boterea lortzearren lehiatzen da, gizarte mugimenduaren estrategia nagusia gatazka da. Nortasun gatazka eta, zer esanik ez, botere politikoarekiko gatazka. Sarri ez diotelako laguntzen utzi ohi eta ia beti, eta nolanahi ere den, helburuak gatazka bidez lankidetzan baino lehenago eta hobeto lortuko duelakoan dagoelako.

Sistemaren aurkakotasuna

Gizarte mugimenduen gaian ikusi genuenez, bilakaerako une jakin batzuetan behintzat, sistemak bereganatu ezin ditzakeen gatazka sortzen dituzte, edo sor ditzakete, harantzago jo nahi dute, sistemaren mugak apurtu. Asmo horrek, ezbairik gabe, interes taldeetatik bereiziko ditu. Interes talde batek ez du inoiz egingo sistemaren aurkako errebindikaziorik; areago ere, bere izaeratik landa dago sistemaren iraupenaz arduratzea; partidu politikoak, aldiz eta salbuespenak salbuespen, iraupen horrekin arduratuta egongo dira.

Interes talde motak

Hasieran esan dugunez, interes taldeen anabasa horretan askotariko taldeak daude; Banka Handia biltzen duen federaziotik kalean bizi diren behartsuei laguntzen dien borondatezkoen talderaino. Horiek horrela, komenigarria da bi sail handi bereiztea interes taldeetan: korporazio deritzoguna eta borondatezko elkarteak deiturikoa.

Ikus dezagun zer edo zer gehiago azkenon gainean.

Aurreko gaian gizarte mugimendu berriei, elkartasunaren aldekoei buruz esandakoaren ildotik, esan behar da talde batzuk (hasieran interes taldetzat hartuak) benetan hurbilago daudela gizarte mugimenduetatik interes taldeetatik baino. Besteren bizimodua hobetzeko borondatez lanean aritzen diren elkarte irabazteko asmorik gabekoek, ezbairik gabe, interes taldeen ezaugarri formalak dituzte, baina gehiago dute gizarte mugimenduen kultura. Lehen gobernuz kanpoko erakundeak erabili ditugu hizpide interes ezaren adibide gisa, eta mugatzen ari garen sailkapenean gobernuz kanpoko erakunde mota batzuk bereiz daitezke.

GKE batzuk gizarte mugimenduen elkarteak dira, gizarte mugimenduak mugimendu/elkarte direnez gero (horri buruzko gaian definitu den bezala). GKE horiek interes taldeen antza dute -orain orokorrean hartuta- antolamenduaren aldetik, talde antolatuagoak direlako gizarte mugimenduko talde desantolatu, informal eta irregularrak baino. Baina interes taldeetatik bereizten dira, bateko lortu nahi dituzten ondasunen onuradunak direlako; eta, besteko, elkarte/mugimendu horren nortasun kolektiboaren sareko kide direlako. Adibidez, garatuz doazen herriekiko elkartasun GKEek bereizgarri dute beren ekintzek irabazteko asmorik ez izatea, eta ia ezinezkoa da bere jardunetik inongo etekin neurgarririk sortzea GKEko bazkideentzat. Hala ere, ezaugarri hori ez da bere-berezkoa eta iraunkorra gizarte mugimenduko gobernuz kanpoko erakunde guztietan. Esaterako, nekazaritza biologikoan diharduen lagunen elkartea mugimendu ekologistari itsatsitako GKE bat izango da, eta emakume talde bat, tratu txarretatik babesteko era pribatuan antolatua, mugimendu feministari elkarturiko beste GKE bat izango da. Eta bi-bietan jarduerek kideentzat ere dira onuragarri.

Eta, guztiarekin ere, izan bada garrantzizko ezaugarria gizarte mugimendu izateko bokazioa duten interes talde horietan, inongo gizarte mugimendu/elkartetako partaide ez diren borondatez aritzen direnen elkarteek eraturiko GKE horietan. Horrelakoetan ez da onura «material» bat ere izaten kideentzat.

Eta, azkenik, talde batzuek GKE izendapena darabilte nahiz eta interes talde hutsak izan. Bazkide edo zaleen interes jakinak sustatzea besterik ez dute bilatzen.

Beste taldeak interes talde «klasikoagoak» dira, korporazioak. Talde boteretsuak dira.

Enpresaburuen elkarteek, sindikatu edo lanbide elkarte handiek, hedabide talde batzuek, funtzionario mota batzuek (militarrak, adibidez), kultura edo erlijio talde handiek eta abarrek presionatzen dutenean benetan emaitza ikusgarriak lortzen dituzte botere politikotik. Demokrazia korporatiboaren gaineko gaian genionez, talde horiek gaur egun benetako kontra-boterea dira eta eragin handia dute -normalean partidu politikoen bitartez- erakunde politikoen erabakietan, parlamentuetan, Gobernuan eta Administrazio publikoaren ebazpenetan.

Hori dela bitarte, eta lehenengo baieztapenera itzulita, interes talde ugari daude; baina denek, ageri-agerikoa da, ez dituzte interes berdinak ordezkatzen. Eta denek ez dute, nahitaez, eragiteko ahalmen bera.

Azken buruan, interes taldeek gizarte errealitatearen ikur dira.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2014/12/21 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Sullivan, Arthur; Sheffrin, Steven M.. (2003). Economics: Principles in action. Upper Saddle River, New Jersey: Prentice Hall, 54 or. ISBN 0-13-063085-3..

Ikus, gainera

Lobby

Kanpo estekak

Datuak: Q431603
Multimedia: Advocacy groups / Q431603

[1] Sullivan, Arthur; Sheffrin, Steven M.. (2003). Economics: Principles in action. Upper Saddle River, New Jersey: Prentice Hall, 54 or. ISBN 0-13-063085-3..

[1]