Ipar Irlandako gatazka
Ipar Irlandako gatazka (ingelesez: The Troubles, Northern Ireland conflict edo Conflict in Ireland; irlanderaz: Na Trioblóidí, «Arazoak») 1969. urtetik aurrera Ipar Irlandan izandako gatazka etniko eta nazionalista bat izan zen.[7][8][9][10] Batzuetan, «gerrillazko gerra» bat edo «intentsitate apaleko gerra» bat izan zela esaten da.[11][12][13] Indarkeriazko azken aroa 1960ko hamarkadaren bukaeran hasi zen, eta 1998an Belfasten sinatutako Ostiral Santuko Hitzarmenarekin amaitu zela jotzen da.[3][14][15][16][17] Gatazka gehienbat Ipar Irlandan gertatu zen arren, indarkeria zenbaitetan iritsi zen Irlandako Errepublikara, Ingalaterrara eta Europa kontinentalera ere. Gatazka nagusiki politikoa zen —funtsean, lurraldea Erresuma Batuan mantentzearen aldekoen eta Irlandako Errepublikarekin batzearen aldekoen artean—, gertaera historikoek auspotua.
| Ipar Irlandako Gatazka | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Data | 1966–1998[1][2][3][4] | |||
| Lekua | Irlanda, Erresuma Batua | |||
| Emaitza | Ostiral Santuko Hitzarmena | |||
| Gudulariak | ||||
| ||||
| Galerak | ||||
| ||||
Erresuma Batuan mantentzearen aldekoen multzoan, Ipar Irlandako unionistak edo leialistak zeuden. Politikarien artean, aipatzekoa da Ian Paisley, DUP alderdikoa. Ideologia bereko indarkeriazko ekintzaileen artean, Michael Stone paramilitarra dugu.
Bigarren multzoan (errepublikarrak), IRA (Provisional Irish Republican Army) talde armatuak 1969an ekin zion borroka armatuari edo ekintza terroristei. Taldekideen artean, Bobby Sands (1954-1981) nabarmendu zen gose-greba eginez hil baitzen kartzelan, sinbolo bihurtuz. 2005etik su-etenean dago IRA. Sinn Féin alderdi politikoa ere errepublikarra da. Hala politikan nola indarkeriazko ekintzetan, buruzagi aipagarrietakoa da Gerry Adams.
Gatazka bukatu ondorengo gorabeherak
aldatu2007ko hauteskundeen ondoren Ian Paisleyren DUP eta Gerry Adamsen Sinn Féin indarturik atera ziren, eta gobernua elkarrekin eratu behar izan zuten, autonomia berreskuratzeko.
2014ko urriaren 29an, Belfasteko bigarren saialdia hasi zen. AEBetako Gobernuak beste ordezkari bat igorri zuen Ipar Irlandara, negoziazioak sustatzeko. Ipar Irlandako gatazka politikoaren hainbat ondorioren inguruko akordioak sustatzea izango zen haren lana; besteak beste, banderen auzia eta manifestazioen arautzea argitzeko.[18] Abenduaren 23an, «akordio garrantzitsua» lortu zuen Irlanda Iparraldeko alderdiek arlo ekonomiko eta politikoan.[19] Egonkortasunari atea zabaltzen zion akordioak eta hurrengo hamar urteetarako finantza plana hitzartu zuten gobernua osatzen duten alderdiek. Banderei eta desfileen inguruan ez zuten adostasunik lortu, eta hurrengo bileretan landuko zuten auzia.[20]
Zineman
aldatu- "Harry's Game" (1982)
- "Hidden Agenda" (1990)
- "In the Name of the Father" (1993)
- "The Boxer" (1997)
- "Bloody Sunday" (2002)
- "Omagh" (2004)
- "'71" (2014)
Literaturan
aldatu"Proxopera" (Benedict Kiely, 1977), "Lies of Silence" (Brian Moore, 1990), "Divorcing Jack" (Colin Bateman, 1995), "Eureka Street" (Robert MacLiam Wilson, 1996), "Reading in the Dark" (Seamus Deane, 1996) eta "The International" (Glenn Patterson, 1999) dira ingelesezko literaturan Ulsterreko gatazkari buruz idatzita dauden liburu batzuk. [21]
Ikus, gainera
aldatuErreferentziak
aldatu- ↑ Frequently Asked Questions - The Northern Ireland Conflict, cain.ulst.ac.uk; accessed 18 May 2017.
- ↑ Arthur Aughey. The Politics of Northern Ireland: Beyond the Belfast Agreement, p. 7; ISBN 978-0-415-32788-6.
- ↑ a b (Ingelesez) «The troubles were over, but the killing continued. Some of the heirs to Ireland's violent traditions refused to give up their inheritance.»
Jack Holland: Hope against History: The Course of Conflict in Northern Ireland. Henry Holt & Company, 1999, p. 221; ISBN 0-8050-6087-1 - ↑ Gordon Gillespie, Historical Dictionary of the Northern Ireland Conflict, p. 250; ISBN 978-0-8108-5583-0.
- ↑ a b c d (Ingelesez) Malcolm Sutton's Index of Deaths from the Conflict in Ireland: Status of person killed. Conflict Archive on the Internet (CAIN).
- ↑ Organizations: U (ikus «Ulster Resistance» atala). Conflict Archive on the Internet (CAIN)
- ↑ (Ingelesez) .
- ↑ ISBN 978-0-631-18349-5..
- ↑ ISBN 978-0-521-45933-4..
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ Arthur Aughey. The Politics of Northern Ireland: Beyond the Belfast Agreement, p. 7; ISBN 978-0-41532-788-6.
- ↑ Gordon Gillespie. Historical Dictionary of the Northern Ireland Conflict p. 250; ISBN 978-0810855830
- ↑ Marianne Elliot. The Long Road to Peace in Northern Ireland: Peace Lectures from the Institute of Irish Studies at Liverpool University. University of Liverpool Institute of Irish Studies, Liverpool University Press, 2007, pp. 2, 188; ISBN 1-84631-065-2.
- ↑ Michael Goodspeed. When reason fails: Portraits of armies at war: America, Britain, Israel, and the future. Greenwood Publishing Group, 2002, pp. 44, 61; ISBN 0-275-97378-6
- ↑ Samara Velte, «Belfasteko bigarren saialdia», Berria, 2014-10-30
- ↑ «"Akordio garrantzitsua" egin dute Irlanda Iparraldeko alderdiek», Berria, 2014-12-23
- ↑ Oihan Vitoria, «Egonkortasunari atea zabaltzeko akordioa lortu dute Ipar Irlandan», Berria, 2014-12-24
- ↑ "Beldurra kaleen jabe egin zen eguna" (Berria)
Kanpo estekak
aldatu
Datuak: Q815436
Multimedia: Northern Ireland Troubles / Q815436