Kobe

Kobe; 神戸市; 神戸市 (Kōbe-shi)
	izendaturiko hiria
	Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea	Japonia
Uhartea; Eskualdea; Prefektura	Honshu; Kansai; Hyōgo
Alkatea	Kizō Hisamoto (en)
Jatorrizko izena	神戸市
Posta kodea	650-8570
Herriburua	Chūō-ku (en)
Geografia
Koordenatuak	34°41′25″N 135°11′44″E / 34.69017°N 135.19544°E
Azalera	552,26 km²
Mugakideak	Akashi (en) , Miki (en) , Sanda (en) , Takarazuka (en) , Nishinomiya, Ashiya (en) eta Inami (en)
Demografia
Biztanleria	1.521.707 (2021eko martxoaren 1a); −15.565 (2015)
Dentsitatea	0 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	1889ko apirilaren 1a
Ordu eremua	UTC+09:00
Hiri senidetuak	Seattle, Marseilla, Rio de Janeiro, Faisalabad, Riga, Brisbane, Bartzelona, Haifa, Incheon, Cádiz, Terni, Filadelfia eta Tianjin
	http://www.city.kobe.lg.jp/foreign/english/index.html www.city.kobe.lg.jp

Kobe (japonieraz: 神戸市, Kōbe-shi^?, koːbe ahoskatua) Hyōgo prefekturako hiriburua da. 2011ko erroldaren arabera 1.545.410 biztanle ditu eta Japoniako bosgarren hiri handiena da. Haren itsasportua herrialdeko garrantzitsuenetakoa da.

Mendebaldeko herrialdeekin salerosketetan hasi zen lehen japoniar hirietakoa izan zen. Hortaz, portu kosmopolita izatearen ospea dauka. Mendebaldeko enpresa askok (Nestlék, esaterako) hor daukate Japoniarako egoitza.

Historia

Kobe hiriaren mendebaldean aurkituriko tresnek erakusten dute eremu hau Jōmon Aroan populatua izan zela. Bertako geografiak, Wada lurmuturrak bereziki, kai baten garapena ahalbidetu zuen eta berehala inguruko erdigune ekonomikoa bihurtu zen. K.o. 201 urtean dagoeneko Jingū enperatrizak Ikuta santutegia sortua zuen bertan.

Nara eta Heian Aroetan (VIII mendean) kaiak Ōwada izena zuen eta Txinarako enbaxada-itsasuntziak ateratzen ziren bertatik. 1180 urtean bost hilabetez Japoniako hiriburu izan zen, Antoku enperadorea oraingo Hyōgo-ku auzoan bizi izan baitzen. Taira leinuak agintzen zuen hirian baina 1184 urtean borroka gogorren ondoren Minamoto leinuak eskuratu zuen. Kamakura Aroan Japoniako itsasportu garrantzitsuenetakoa bihurtu zen eta Txinaz gain beste herrialde batzurekin ere merkatal harremanak eratu zituen. Hyōgo-tsu (兵庫津 Hyōgo kaia) izena hartu zuen orduan.

Edo Aroan hiriaren mendebaldea Akashiren esku eta ekialdea Amagasakiren esku gelditu ziren eta erdialdearen kontrola Tokugawa shogunerriak hartu zuen beregain, atzerritarrekiko harremanak erabat mztu zituelarik.

1868an Meiji berrezarkuntza hastear zela Osaka eta Kobeko kaiak berriz ireki zitzaizkien atzerritarrei eta 1871ean Koberen hiru zatiek bat egin eta 1889an gaur egungo hiria eratu zen. Kobe izena eman zitzaion hiriari, Ikuta santutegia sortu zuten "kanbe" (神戸) hiritarren izenaren aldaera da.

Bigarren Mundu Gerran bonbakatua izan zen 1942an eta ondoren 1945ean, estatubatuarrek ia 9.000 pertsona hil zituzten eta hiriko % 21 suntsitu. Gerraren ondoren itsasontzi estatubatuarrentzako ohiko kaia izan zen baina 1975ean Kobeko udalak arma nuklearrak zituzten itsasuntziak portuan sartzeko debekua ezarri zuen, "Kobe Formula" izenaz ezagutzen dena.

1995eko urtarrilaren 17an, Richter eskalan 7'2 magnitudea zuen lurrikara gertatu zen eta 7.000 pertsona hiltzeaz gain 242.443 biztanle etxerik gabe gelditu ziren. Ordurarte Kobeko kaia Japoniako lanpetuena izan zen eta Asiako garrantzitsuenetakoa.

Geografia

Kobe hiria luzea eta estua da, mendien eta kostaldearen artean kokaturik baitago. Eraikitzeko leku gehiagoren bila, itsasaldera jo du eta bi uharte artifizial eraiki ditu, Port Island (aireportua, biltzar aretoak eta hotelak dituena) eta Rokkō uhartea.

Auzo aipagarrienak Kaialdea, Sannomiya eta Motomachi dira, bai eta Chinatown ere. Koberen ikuspegi onena Rokkō mendilerroan dago, 931 metrotako garaieran. Basoz estalia dago eta urtesasoiaren arabera kolorea aldatzen zaiolako da ezaguna.

Klima

Datu klimatikoak (Kobe)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	8.4	8.8	12.3	18.5	22.9	26.0	29.8	31.6	27.6	22.0	16.6	11.3	19.7
Batez besteko tenperatura (ºC)	4.7	5.0	8.0	14.0	18.4	22.0	25.9	27.3	23.6	17.7	12.5	7.5	15.6
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	1.4	1.5	4.0	9.8	14.4	18.8	23.1	24.3	20.4	14.1	8.8	4.1	12.1
Euria (mm)	43.4	54.4	92.6	136.4	144.2	218.0	156.8	91.7	170.8	103.1	66.2	38.0	1315.6
Eguzki orduak	144.7	127.9	161.1	170.1	195.9	146.7	174.5	201.6	145.8	159.3	143.1	146.9	1917.6
Hezetasuna (%)	61	63	62	64	67	74	77	73	71	67	66	63	67.3
Iturria: NOAA (1961-1990) ^[1]

Auzoak

Kobek bederatzi auzo (ku) ditu:

Nishi-ku: Mendebaldean dago eta Akashirekin egiten du muga. Populaziorik handiena duen auzoa da, 247.000 biztanle.
Kita-ku: Kobeko mendialdea hartzen du. Arima Onsen bainu-herria dago bertan.
Tarumi-ku: Egoitza-auzoa da. Bertatik ateratzen da munduko zubi eseki handiena, Akashi Kaikyō zubia.
Suma-ku: Suma hondartzak turista ugari erakartzen ditu udan.
Nagata-ku: Nagata Jinja santutegiaren inguruan hazitako auzoa da.
Hyōgo-ku: Bertan sortu zen Kobeko kaia, hasieran Ōwada izenaz eta ondoren Hyōgo izenaz. Shinkaichi barrutia Kobeko merkatal erdigunea izan zen, harik eta 1945ean bonbakatua izan zen arte.
Chūō-ku: Koberen erdigunea da eta Sannomiya, Motomachi eta Harborland (kaialdea) dira hiriko aisialdi barruti nagusiak. Kobeko udaletxea eta prefeturako gobernua ere bertan daude. Hegoaldean, Port Island uharte artifiziala du.
Nada-ku: Kobeko Unibertsitatea eta zoologikoa daude bertan. Nada-kun sakea ekoizten da, Fushimi-ku (Kyoto) auzoarekin batera Japonia osoko % 45 ekoizten du.
Higashinada-ku: Ekialdeko auzoa da eta Ashiya hiriarekin egiten du muga. Higashinada-kun dago Rokkō uharte artifiziala.

Demografia

Kobek 1.545.410 biztanle zituen 2011n: 14 urtetik beherakoak % 13 dira eta % 20, 65 urtetik gorakoak. Erregistraturiko atzerritarrak 44.000 dira, gehienak korearrak (22.237), txinatarrak (12.516), vietnamdarrak (1.301) eta estatubatuarrak (1.280).

Ekonomia

Dudarik gabe, Kobeko kaia hiriaren erdigune ekonomikoa da. Edukiontzi itsasportu nagusia da eskualdean eta Osakako kaia bera ere gainditzen du. Japoniako laugarrena da.

2004an, Koberen BPG 6'3 trilioi yenekoa zen, prefetura osoaren herena eta Kansai eskualde guztiaren % 8. Langileen % 78 hirugarren sektorean ari da lanean, % 21 bigarren sektorean, eta % 1 baino ez lehenengoan.

Japoniako konpainia nagusiek egoitza dute Koben eta atzerriko 100 kopainiak Japoniako egoitza bertan dute, batzuen kasuan Asia urruneko egoitza nagusia ere bai.

Hainbat ikerketa zentru ere badaude: besteak beste, RIKEN biologia eta medikuntzarako teknologien garapenerako ikerketa zentrua.

Kultura

Kobe bere haragiagatik ezaguna da (神戸ビーフ Kōbe bīfu). Delicatessen kontsideratzen da eta oso garestia da. Bestalde, Japoniako hiri mendebaldetarrena dela esaten da: esaera batek dioenez, "Ezin bazara Parisera joan, zoaz Kobera". Mendebaldeko modaren zentrua da eta bi urtetik behin, Kobe Fashion Astea antolatzen da. Urrian jazz jaialdia izaten da.

Azkenik, Japoniako lehenengo meskita ere bertan eraiki zen, 1935ean.