Libido

Libidoa (latinetik libīdo "desioa, pultsioa, lizuntasuna") pertsona baten sexu grina izendatzeko erabiltzen den hitza da, bereziki medikuntzan eta psikologian. Sexu portaeran, libidoak lehen fasea hartuko du, gizabanakoak bikotekide potentzialaren arreta jasotzen saiatzen baita zenbait arau etiologiko garatuz.

Libidoak faktore biologiko, psikologiko eta sozialen eragina du. Biologikoki, sexu hormonek eta nukleo akumbens gainean jarduten duten neurotransmisoreek (nagusiki testosterona eta dopamina, hurrenez hurren) libidoa erregulatzen dute gizakiengan. Faktore sozialek, hala nola, lana eta sendia, barne faktore psikologikoak, hala nola, nortasuna eta estresa, eragina dute libidoan. Libidoan ere baldintza medikoek, botikek, bizimoduak, harremanek eta adinak eragin dezakete. Sexu bulkadak oso sarritan dauzkan pertsonak hipersexualitatea izan dezake, aurkako egoera hiposexualitatea den bitartean.

Pertsona batek sexu nahia izan dezake, baina ez du horren aurka jarduteko aukerarik, arrazoi pertsonalak, moralak edo erlijiosoak oztopo bezala ager daitezke.

Psikologikoki, pertsona baten gogoa erreprimitu edo sublimatu daiteke. Alderantziz, pertsona batek jarduera sexuala aurrera eraman dezake benetako gogorik gabe. Faktore anitzek eragiten dute gizakiaren sexu unitatean, besteak beste, estresa, gaixotasuna, haurdunaldia eta beste batzuk. 2001eko azterketa batek aurkitu zuen, batez beste, gizonek sexuarekiko nahi handiagoa dutela emakumeek baino.

Sexu nahiak sarritan faktore garrantzitsuak dira gizakiengan harreman intimoak eratzeko eta mantentzeko. Desio sexualaren gabeziak edo galtzeak harreman kaltegarriak eragin ditzake. Edozein bikotekideen sexu harremanen nahien aldaketek, eutsi eta konpondu ezean, harremanean arazoak sor ditzakete. Bikotekide baten desleialtasuna bikotekidea sexu-desirak aldatzen ari direla ezin da gehiago erlazionatu gaur egungo harremanaren barruan. Arazoak bikotekideen arteko nahi sexualen desberdintasuna edo sexu beharren eta lehentasunen arteko bikotekideen komunikazio urria sor daitezke.

Hala ere, kontzeptuaren definizio tekniko gehiago daude, esate baterako, indar edo energia aipatzen dituzten Sigmund Freud eta Carl Gustav Jung-en lanetan aurkitutakoak.

Sigmund Freud

Sigmund Freud

Psikoanalisiaren aita deitzen diote askok, eta bere teoriak gaur egun ere indarrean dira, aurkakoak ere badituen arren. Hala eta guztiz ere, ukaezina da berak sortutako termino ugari nagusitu direla gure kulturan: Ediporen konplexua, aro falikoa edo inkontzientea adibidez.

Zera alde biologiko eta instintiboa da, gure biziraupena bermatzen duena, nolabait. Barne bulkadak, beharrak eta oinarrizko nahiak barne hartzen ditu. Funtsezko behar fisiologikoak berehala asetzeko grinarekin harreman zuzena du, asetzeak ekarriko dizkigun ondorioetan pentsatu gabe. Bulkada multzo batzuei «bizi bulkadak» izena eman zien: gosea, egarria eta sexu grina asetzekoak. Beste batzuk, aldiz, «heriotza bulkadak» izenarekin bataiatu zituen, gizakian ere berezkoak direnak: oldarkortasuna eta suntsidura. Beraz, Zerak bulkada horiek berehala asebetetzea du helburu eta zeregin.

Hala ere, alde batetik gizarteko moralismoa eta bestetik elkarbizitza bermatzen duten arauak direla eta, ezinezkoa zaigu bulkada hauek agertzen zaizkigun une orotan adieraztea. Kontrara, nire zein besteen eskubideak bortxatu egingo genituzke etengabe, elkarbizitza ezinezko bihurtuz. Beraz, gure bulkadak menderatu ahal izateko, Supernia agertzen da jokoan. Kulturatik jasotako pentsamendu etikoak zein moralak hartzen ditu barnean. Kontzientzia moralak auto ebaluazioa eta kritika egitera eramaten gaitu.

Egoa, bestalde, Zeraren eta Super-egoa arteko zubi erregulatzailea da. Hau da, Zeraren nahiak era errealista batean betetzen ahalegintzen den aldi berean, Super-egoaren eskakizunekin bat etor daitezen ahalegintzen da; inguratzen duen errealitatea kontuan hartuta. Gauzatutako ekintza guztiak egoak aztertzen ditu, errealitatera gehien hurbiltzen den erabakia hartu ahal izateko.

Trinomio honen gaineko argibideekin amaitzeko, filmetan, marrazki bizidunetan eta literaturan sarritan erabilitako irudi baten bitartez azalduko dugu hiruon arteko harremana. Alde batetik gu gaude (egoa) eszenatoki, testuinguru jakin batean (errealitatea), erabaki bat hartu nahi dugu eta zalantzak ditugu guretzat hoberena zein izango ote den. Bat-batean, sorbalda batean izaki txiki bat agertzen da gure gogoei kasu egiten diona (Zera) eta hauek asetzera animatzen gaituena. Baina, bat-batean, beste sorbaldan, aurrekoa bezain txikia den beste izaki bat agertzen da, arauak eta epai moralak gogorarazten dizkiguna, eta hiruron artean elkarrizketa hasten da, oreka bilatu arte.

Jung

Carl Gustav Jung

Carl Gustav Jung psikiatra suitzarraren arabera, libidoa energia psikikoaren osotasun gisa identifikatzen da, ez bakarrik nahi sexualari mugatuta. Jung-ek "Libidoaren kontzeptua"-n dioen bezala, edozein motatako aginteak, moralak edo bestelakoak «kontrolatu gabeko nahia edo bulkada adierazten du».

Libidoa bere egoera naturalean gosea da, alde genetikotik goseak, egarriak, loak, sexuak eta egoera emozionalak edo afektuak bezalako beharrak dira, libidoaren funtsa osatzen dutenak. Dualtasunak (oposizioak) psikearen energia (edo libidoa) sortzen du, Jung-ek dioenez ikurren bidez bakarrik adierazten da: "Bizitza prozesuan manifestatzen den energia da eta subjektiboki ahalegina eta desira gisa hautematen da". (Ellenberger) Ikur hauek "fantasiazko irudiak" gisa ager daitezke libidoaren edukia gorpuzten duen psikoanalisi prozesuan, bestela inolako forma zehatzik gabe. Desira, mugimendu, desplazamendu eta egituratze psikiko gisa pentsatuta dago oro har, eta azterketa bidez harrapatutako forma definigarrietan ageri da.

Modu zehatzago batean, libidoak gizabanakoak sexu-jarduera bat burutzeko duen nahia da.

Libidoan eragiten duten faktoreak

Libidoa dopaminaren bide mesolimbikoan (ventral tegmental-eremuan eta nukleo accumbens-en) jarduten da. Horrenbestez, dopamina eta erlazionatutako azido aminak (nagusiki fenetilamina) dopamina neurotransmisioa modulatzen dutenak funtzio kritikoa dute libidoa erregulatzeko.

Bide neurologikoan jarduerak modulatzen dituzten neurotransmisoreak, neuropeptidoak eta sexu-hormonak hauek dira:

• Testosterona
• Estrogenoak
• Progesterona
• Oxitozina
• Serotonina
• Noradrenalina
• Azetilkolina

Faktore fisiko eta psikologikoak

Zenbait faktore psikologikok edo sozialek sexu nahia murriztu dezakete. Faktore horien artean, pribatutasun edo intimitate gabezia, estresa edo nekea, distrakzioa edo depresioa izan daitezke. Ingurugiro-estresak, esate baterako, goi-soinu mailaren edo argi distiratuaren esposizio luzea ere eragin dezake libidoan. Beste arrazoi batzuk gehiegikeria sexuala, erasoa, trauma edo utzikeria, gorputz irudiaren inguruko arazoak eta sexu jarduerarekin loturiko antsietatea dira.

Trauma osteko estresaren nahasmendu duten pertsonek nahi sexual murriztua izan dezakete. Plazera aurkitzeko ahaleginak egiteaz gain eta konfiantza arazoak izateaz gain, TOENek ahultasun, amorru eta haserrea eta itzaltze emozionalak izaten dituzte, eta hori TOEN dutenengan sexual nahia inhibitzen dela frogatu da. Sexu-murrizketa murriztua trauma biktimen kasuan ere egon daiteke, sexu-funtzioan sortutako arazoak direla eta. Emakumeen kasuan, tratamenduak sexu-funtzioa hobetu dezakeela aurkitu da, eta horrela nahi sexuala berreskuratzen lagunduko du.  Depresioa eta libidoen gainbehera sarritan bat datoz, sexu-murrizketa depresioa sintometako bat baita. Depresioa jasaten dutenek sarritan libidoaren gainbehera beste sintomek baino nabarmenagoa dela salatu dute.

Adinaren eraginak

60 eta 70 urte arteko jendeak, oro har, sexu-bizitza osasungarria mantentzen du, baina baliteke 70 urte ondoren gutxitzen hastea. Heldu helduek, oro har, libido murriztua garatzen dute, osasun eta ingurumen edo gizarte faktoreen gainbeherarengatik. Sinesmen orokorraren aurka, menopausia daukaten emakumeek sarritan sexu desioaren gehikuntza eta bikotekidea asetzeko borondatea areagotzen dute. Emakumeek sarritan sendiaren erantzukizunak, osasuna, harreman arazoak eta ongizatea beren nahi sexualen gaitz gisa salatzen dituzte.

Erreferentziak

• Freud, Sigmund (1921). Psicología de las masas y análisis del yo. Obras completas, Vol. XVIII. Amorrortu. p. 87. ISBN 950-518-594-4. «Por su origen, su operación y su vínculo con la vida sexual, el Eros del filósofo Platón se corresponde totalmente con la fuerza amorosa (Liebeskraft), la libido del psicoanálisis... y cuando el apóstol Pablo, en su famosa epístola a los Corintios, apreciaba el amor por sobre todo lo demás, lo entendía sin duda en ese mismo sentido "ampliado".»
• C. G. Jung. «1. Sobre la energética del alma (1928)». O.C. 8. La dinámica de lo inconsciente. Madrid: Trotta. ISBN 978-84-8164-587-3.

Kanpo estekak

• Datuak: Q178066
• Multimedia: Libido / Q178066