Wikipedia

San Sebastian

Santu kristau eta martiri bat
Artikulu hau martiriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «San Sebastian (argipena)».

San Sebastian (256-288) euskara batuan edo Done Sebastian euskalki batzuetan[1], santu eta martiri kristaua zen, Diokleziano erromatar enperadorearen garaian hil omen zutena, kristauen jazarpen garaian. Ohikoena haren martirioa irudikatzea da, zutabe edo zuhaitz bati lotua eta geziek sastakatua. Geziek sortutako zaurien alegoria izurri garaietan erabili zen santuaren babesa eskatzeko, bereziki Aro Modernoaren hasieran[2].

San Sebastian

Bizitza
JaiotzaNarbona, 255
Herrialdea Antzinako Erroma
HeriotzaErroma, 287ko urtarrilaren 20a (31/32 urte)
Hobiratze lekuaSan Sebastiano fuori le mura (en) Itzuli
Heriotza moduaDiocletianic Persecution (en) Itzuli: flagellation (en) Itzuli
Jarduerak
Jardueraksoldadua
Santutegia
Urtarrilaren 20
Zerbitzu militarra
Adar militarraErromatar armada
GraduaTribuno militar
Sinesmenak eta ideologia
ErlijioaErromatar Eliza Katolikoa
San Sebastian martiria (El Greco, 1577-1578).

Donostiako zaindaria da, eta haren jaieguna da hiriko jai nagusietako bat: San Sebastian eguna (Donostiako Danborrada), urtarrilaren 20an. Azpeitiko zaindaria ere bada.

Bizitza

aldatu

Sebastianen martirioa Anbrosio Milangoak garatua zuen lehen aldiz, 118. salmoko sermoian (XX. zenbakia). Anbrosioren arabera, Sebastian Milangoa zen eta horregatik gurtza zioten bertan IV. mendetik.

V. mendeko Acta Sanctorumaren arabera,[3], Anbrosiorena omen dena, Sebastian Galia Narbonensis probintziakoa zen eta Milanen ikasi, eta bertan Pretoriar Guardiako kapitain bihurtu zen, Diokleziano eta Maximianoren agindupean, kristaua zela jakin gabe.

Sebastianen aurak emakume baten mututasuna osatu omen zuen, eta mirari honek 78 lagun konbertitu zituen. Sebastianek martirizatuak izan behar zuten bi kristaurekin hitz egin zuen, Marko eta Martzelino izenekoekin, eta fedea gordetzeko adorea eman zien. Marko eta Martzelino anaia bikiak ziren, eta diakonoak. Familia onekoak ziren, ezkonduak zeuden eta Erroman emazte eta seme-alabekin bizi ziren. Anaiek erromatar jainkoen omenez sakrifizioak egiteri uko egin zioten eta horregatik atxilotu zituzten. Trankilino eta Martzia gurasoek espetxean bisitatu zituzten, Kristautasunari uko egin zezaten. Baina azkenean Sebastianek gurasoak konbertitu zituen, eta baita Tiburtzio ere, Kromazio prefektuaren semea. Nikostrato, beste ofizial bat, eta haren emazte Zoe ere konbertitu zituen. Kromazio ere konbertitu zuenean, espetxeratuak askatu, dimisioa eman eta Campaniako landa-lurretan erretreta hartu zuen.

Gerora, Mark eta Martzelino ezkutuan ibili ondoren, Kastulok lagunduta, martirizatuak izan ziren, Nikostrato, Zoe eta Tiburtzio bezala.

Martiritza

aldatu

Dioklezianok Sebastian gaitzetsi zuen ustezko traizioa zela-eta, eta "zelai batera joateko eta taketa bati lotzeko agindu zion, geziak jaurti ziezazkioten. Arkulariek geziz sastakatu zuten, triku bat zirudien arte"[4], bertan hil zedin utziz. Kastuloen alarguna, Irene Erromakoa, hurbildu egin zen gorpua hartu eta lurperatzeko, baina oraindik bizirik zegoela ikusi zuen. Berarekin etxera eraman eta zaindu egin zuen, osatu zen arte. Bizilagunek kristaua zelako susmoa zuten. Horietako bat neskato itsu bat zen. Sebastianek ea Jainkoarekin egon nahi zuen galdetu zion eta gurutzearen keinua egin zion bekokian. Neskatoak "Bai" erantzun zuenean ikusmena berreskuratu omen zuen.

Orduan, Sebastian zutitu eta Diokleziano gurutzatu zuenean sutsu mintzatu zitzaion. Enperadoreak hil arteraino kolparazi zuen eta haren gorpua Cloaca Maxima estoldetara bota. Baina Sebastian kristau alargun bati agertu zitzaion eta haren gorpu ustelgabea lurpetik atera zezan eskatu, apostoluen ondoan katakonbetan hobiratzeko.

Sebastian geziekin hil zelako ustea zutenez, nahiz eta horrela ez gertatu, eta gero enperadore berak hiltzeraino kolpatua izan zedin agindu zuenez, batzuetan Sebastian bitan martirizatua izan zen santua dela esaten da.

Elizak Euskal Herrian

aldatu

Artean

aldatu

San Sebastian artista ugarik irudikatu dute artearen historian zehar, Kristautasunaren lehen garaietatik gaur egunera arte. Lehen irudikapenak VII. mende aurrekoak dira, eta lehen mendeetan jantzita eta bizarduna irudikatzen dute, ia gizon zaharra izango balitz bezala. Erdi Aroan, ordea, ohikoa bilakatuko zen ia biluzik dagoen Apolo gaztearen pertsonaia agertuko da.

Pizkundean artista asko izan ziren martiria irudikatu zutenak, batez ere bere lehen martirioan, geziak botatzen dizkiotenean, baina Santa Irenek edo Santa Lucinak zaindutako santuaren irudikapenak ere agertzen dira, gorputza Cloacla Maximatik erreskatatuz. Garai honetan Mantegna, Boticelli edo Alonso Berruguete nabarmentzen dira.

Barrokoan, santu martiriaren pintura- eta eskultura-irudikapenak egiten jarraitu zuten, Bernini, Jusepe de Ribera, Caravaggio, Guido Reni edo Grekoa bezalako artista garrantzitsuekin, besteak beste. Frantziako barrokoak ere George de la Tour bezalako artisten bitartez irudikatu zuen.[5][6][7]

  •  
    Bohumil Kubišta - Svatý Šebestián (1912)
  •  
    Santa Katalina, San Sebastian eta San Frantzisko. XV. mendea. Grobet-Labadié museoa.
  •  
    Lorenzo costa Il Vecchio
  •  
    Luca Giordanao
  •  
    San Sebastain margolanaren zati bat. Luca Giordano (–1705). Palazzo Mansi, Lucca.
  •  
    Pietro Perugino (1448–1523)
  •  
    Ama Birjina lorian Gabriel goiaingeruarekin, San Eusebiorekin , San Sebastianekin eta San Rokerekin. Sebastiano Ricci (1659–1734)
  •  
    Amabirjina, Jesus haurra eta Sainduak. Paolo Veronese (1528–1588)
  •  
    San Sebastian bi emekume gupidatsuk zaintzen. Camillo Berlinghieri (–1635)
  •  
    Irene San Sebastian zaintzen. Barbieri Giovan Francesco detto il Guercino, (1619), Pinacoteca Nazionale di Bologna
  •  
    San Juanen aldarea. Giovanni Bellini (circa 1430–1516). Gallerie dell'Accademia
  •  
    Azken auzia freskoaren zati bat. (1537 eta 1541 artean) Michelangelo Buonarroti Sixtoen kapera. Vaticano Hiria
  •  
    Mategnaren San Sebastian. Mategnak 3 San Sebastian egin zituen; hau 1480koa da eta Louvren dago.

LGBT asoziazioa

aldatu

Richard A. Kaye idazleak babesten du LGBT asoziazioa bat baduela[8][9]:

« Gizon gay garaikideek berehala ikusi dute Sebastianen desio homosexualen iragarki txundigarri bat (ideal homoerotiko bat, alegia), eta armairuan egotearen torturatuaren erretratu prototipo bat. »


San Sebastianen irudi erlijioso batzuk LGBT komunitateak bereganatu ditu . Haren itxura fisiko indartsua, alkandorarik gabekoa, gorputzean barneratzen zitzaizkion gezien sinbolismoa, eta bortxazko minaren aurpegierak artistak mendeetan zehar erakarri ditu. Honela, XIX. mendeko lehen gay kultu esplizitua dela esaten da[10]. Innuendo erotizatu hauek dira artista asko intrigatu dutenak, bere irudiaren erotikotasuna, eta ez bere santutasuna edo pietatea[11].

Erreferentziak

aldatu
  1. ↑ «125 Araua - Euskaltzaindiaren Arauak» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2024-12-08).
  2. ↑ (Gaztelaniaz) Monteano Sorbet, Peio J.. (2020). Un enemigo mortal e invisible. Los navarros en la Era de la Peste (1348-1723). Pamiela ISBN 9788491721826. (Noiz kontsultatua: 2020-12-29).
  3. ↑ Acta S. Sebastiani Martyris, in J.-P. Migne, Patrologiae Cursus Completus Accurante (Paris 1845), XVII, 1021-1058.
  4. ↑ Legenda Aurea.
  5. ↑ (Gaztelaniaz) Afonso Ruiz, Juan Desiderio. (2022 urtarrilak 17). Iconografía de San Sebastián en la historia del arte. Adejeko Udala.
  6. ↑ (Gaztelaniaz) ineditad. (2023-10-16). «San Sebastián en la Historia del Arte - Ineditad Gallery» Ineditad (Noiz kontsultatua: 2024-12-08).
  7. ↑ (Ingelesez) ZUPNICK, IRVING L . . (1958). «SAINT SEBASTIAN IN ART - ProQuest» www.proquest.com (Columbia University) (Noiz kontsultatua: 2024-12-08).
  8. ↑ (Ingelesez) Outlooks : Lesbian and Gay Sexualities and Visual Cultures. Routledge 2002-09-09  doi:10.4324/9780203432433. ISBN 978-0-203-43243-3. (Noiz kontsultatua: 2021-01-20).
  9. ↑ (Ingelesez) «Arrows of desire: How did St Sebastian become an enduring, homo-erotic» The Independent 2011-10-23 (Noiz kontsultatua: 2021-01-20).
  10. ↑ «glbtq >> arts >> Subjects of the Visual Arts: St. Sebastian» web.archive.org 2007-09-01 (Noiz kontsultatua: 2021-01-20).
  11. ↑ (Ingelesez) Cherry, Kittredge. (2020-05-25). «Saint Sebastian: History’s first gay icon?» Q Spirit (Noiz kontsultatua: 2021-01-20).

Kanpo loturak

aldatu
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=San_Sebastian&oldid=9993957"(e)tik eskuratuta
  NODES
Idea 1
idea 1