Teoria miasmatiko

Gaixotasunaren teoria miasmatikoa edo teoria miasmatikoa soilik, Thomas Sydenhamek (1624-1689) eta Giovanni Maria Lancisik (1654-1720) eginiko teoria da. Teoria honen arabera izurri beltza edota kolera bezalako gaixotasunen jatorria miasmak (antzinako grekeraz “kutsadura” esan nahi duena) dira, sail eta ur lohitsu kirasdunen jarioa, alegia. Hala ere, zaharkiturik gelditu da teoria hau Gaixotasunaren teoria mikrobiarrak ordezkatu baitu.

Jatorria

Kristo aurretik 1.urtean Vitruvius, idazle arkitektnokiko erromatarrak egin zion erreferentzia lehendabiziko aldiz eta Erdi Aroan oraindik ere sostengatua izan zen. Londres eta Parisko kolera izurritearen hedapena azaltzeko erabilia zen. Hau saihesteko modu bakarra gorputza eta tresneria ezin hobeto garbitzea zen.

William Farr doktorea, Londresen 1851.urtean eginiko erroldaren partaidea, teoria honen jarraitzaile garrantzitsua izan zen. Kolera airetik zehar kutsatu egiten zela zihoen, eta baita Tames ibaiaren inguruan miasma hilkorrak pilatzen zirela ere uste zuen. Herri xeheak teoria honetan sinisten zuen, beste teoria batzuk, egokiagoak batzuk, idatzi baziren ere.

Osasun Erreformak

Teoria honi jarraituz Londresen, batez ere, XIX.mendean makina bat aldaketa eta hobekuntza egin ziren osasun arloan. Teoria miasmatikoak koleraren jatorria azaltzen zuen legez, higienearen eta garbiketaren garrantzia hedatu zen honi esker garaia hartan, nahiz eta geroago birusek eta bakterioek azaldu gaixotasunen eta hedapenaren arteko lotura. Edonola ere, bazeuden hamaika mediku eskuak ez zituztenak garbitzen pazienteak zaindu bitartean. Hauen iritziz, miasma airetik zehar soilik heda zatekeen eta ez medikuen eskuetan metatu.

Teoria miasmatikoa gainera, sostengatua zegoen osagarritasun ezarekin eta baita osasun-hobekuntzek gaixotasunak murrizten zituen jazoerarekin ere. Ez haatik mikrobiologiaren behaketarekin, honek gaitzen teoria mikrobiarra ondorioztatzen baitu.

Kolera

Kolera gaixotasunari dagokionez, teoria hau ezeztatu zuen John Snow 1854.urtean Londresko erdialedeko Sohon egondako izurritean.^[1] 1854.urtean Filippo Pacini zientzilariak Vibrio cholerae bakterioa, kolera sortarazten zuen bakterioa hain zuzen ere, aurkitu bazuen ere, teoria miasmatikoak Italian zuen onespen eta hedapenaren ondorioz zeharo baztertua izan zen. 30 urte igaro ziren Robert Kocheck bakterio hau berriro aurkitu zuen arte.

Teoria honen aztarnak nabari daitezke malaria gaixotasunaren izenan, italieraz mala aria aire txarra edo kutsatua esan nahi baitu.

Ikus, gainera

Erreferentziak

↑ http://www.york.ac.uk/depts/maths/histstat/snow_map.htm

Kanpo estekak

Cholera theories {Ingelesez}
Term definition {Ingelesez}

Artikulu hau, osorik edo zatiren batean, {{{hizkuntza}}} wikipediako «Miasma theory» artikulutik itzulia izan da, 2010-11-07 data duen (Oharra: hemen jatorrizko artikuluaren bertsioaren kodea jarri behar da, ikus itzazu txantiloiaren orriko argibideak) bertsioa oinarritzat hartuta. Jatorrizko artikulu hori GFDL edo CC-BY-SA 3.0 lizentzien pean dago. Egileen zerrenda ikusteko, bisita ezazu jatorrizko artikuluaren historia orria.

Datuak: Q607329
Multimedia: Miasma theory / Q607329

[1] ttp://www.york.ac.uk/depts/maths/histstat/snow_map.htm

[1]