Txernozem
Txernozem (errusieraz: чернозём, translit.: txernozëm edo txernoziom, tɕɪrnɐˈzʲɵm ahoskatua;[1] ukraineraz: Чорнозем, translit.: txornozem; euskaraz: «lur beltz») lurzoru beltz mota bat da, humusean aberatsa ( % 3tik % 13ra), eta potasioan, fosforoan eta mikroelementuetan aberatsa.[2] Nekazaritzarako emankorrenetakoa da. Humus askoko horizonte elubiala du, metro bat edo gehiagokoa.
Txernozem erreferentziako lurzoruen multzoa da World Reference Base for Soil Resources (WRB) lurzoruak sailkatzeko nazioarteko sisteman.
Ohiko klima udaberri hezekoa da, uda oso lehorra eta negu gogorra izotza eta elurrarekin. Uda lehorrean landare asko hiltzen dira. Zizareak eta ugaztunak bezalako animaliek materia organiko hila eramaten dute lurzoru mineralaren barruan. Lurra zizareen hestetik igarotzean, agregatuak eta organo-mineral erlazio egonkorrak eratzen dira. Bakterioentzat oso zaila da materia organiko egonkortua deskonposatzea. Horregatik sortzen da horizonte elubiala, humusean aberatsa eta lodiera handikoa. WRBan, horizonte elubial hori txernozemaren horizonte diagnostikoa da.
Belardietan su asko izaten dira, eta landare-karbono asko sortzen da, materia organikoaren egonkortasunari eta txernozemaren kolore beltzari laguntzeko.
Txernozemeko bi gerriko edo korridore daude mundu osoan: bat Ukrainako ipar-ekialdetik doa eta Errusiako "Erdialdeko Lur Beltzeko Eskualdetik" igarotzen da (Belgorod, Kursk, Lipetsk, Oriol, Tambov eta Voronezh probintzia edo oblastak hartzen ditu) eta, herrialde horretako hegoaldetik jarraituz (eta Kazakhstango iparraldetik), Siberiako hegoalderaino iristen da. Besteak Kanadako belardien zati bat hartzen du, ALSAMA edo AlSaMa izenez ere ezagutzen den eskualdean.[3]
Era berean, txernozem motako lurzorua klima hotzetik epelera dauden eskualde erdiidor batzuetan dago, hala nola Polonian (bere lurraldearen % 1ean soilik bada ere), Mexikoko erdialdean eta erdiko haranean, Estatu Batuetako Ordoki Handietan (Montana eta Texas estatuen artean), baita ipar-ekialdeko Txinako Heilongjiang probintzian ere, Harbin hiritik gertu.
Erreferentziak
aldatu- ↑ (Ingelesez) «chernozem | Etymology, origin and meaning of chernozem by etymonline» www.etymonline.com.
- ↑ (Ingelesez) «How Chemical Pre-Treatments in Particle Size Analysis Impact Wind Erosion Modeling» AZoM.com 2021-7-28.
- ↑ Ecology of Arable Land – Perspectives and Challenges by M. Clarholm and L. Bergström ISBN 978-94-010-6950-2
Kanpo estekak
aldatu
|
Artikulu hau geologiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |