ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

دانشنامه‌ای آزاد که همه می‌توانند آن را ویرایش کنند؛
با ۱٬۰۲۳٬۲۷۹ مقاله به زبان فارسی

مقالهٔ برگزیده

گرافیت (راست) و الماس (چپ)،
دو دگرشکل کربن

کربن عنصری شیمیایی با نماد C و عدد اتمی ۶ است. واژه کربن برگرفته از واژه‌ای لاتین به‌نام کربو به معنای زغال‌سنگ است. این عنصر، که در ردهٔ عناصر غیرفلزی جای می‌گیرد، چهارظرفیتی است به این معنی که چهار الکترون در دسترس برای تشکیل پیوندهای شیمیایی کووالانسی دارد. کربن از گروه چهاردهم در جدول تناوبی و دارای سه ایزوتوپ طبیعی است. این ایزوتوپ‌ها عبارت‌اند از کربن-۱۲ و کربن-۱۳ که ایزوتوپ‌های پایداری هستند و کربن-۱۴ یک ایزوتوپ پرتوزا محسوب می‌شود و زمان نیمه‌عمر واپاشی آن حدود ۵۷۳۰ سال است. از دوران باستان تا سال ۱۶۹۹ میلادی، تنها سیزده عنصر توسط بشر شناسایی شده بودند که کربن یکی از آن‌ها بود. از نظر فراوانی، کربن پانزدهمین عنصر در پوسته زمین و پس از هیدروژن، هلیوم و اکسیژن، چهارمین عنصر در کیهان است. فراوانی کربن، گوناگونی منحصر به فرد ترکیبات آلی ساخته شده از آن و توانایی تشکیل بسپار در دماهای متداول قابل دسترسی بر روی زمین، موجب می‌شود که این عنصر به‌عنوان عنصر مشترک در تمامی انواع شکل‌های شناخته شده از زندگی وجود داشته باشد. این عنصر به لحاظ جرم، پس از اکسیژن، دومین عنصر موجود در بدن انسان است و حدود ۱۸٫۵ درصد از جرم بدن انسان را تشکیل می‌دهد اتم‌های کربن می‌توانند به صورت‌های مختلفی با یک‌دیگر پیوند برقرار نمایند که این موجب می‌شود تا دگرشکل‌های متنوعی از کربن تشکیل شود. شناخته شده‌ترین دگرشکل‌های کربنی، گرافیت، الماس و فولرن باکمینستر هستند. خواص فیزیکی کربن در هر کدام از دگرشکل‌های کربنی متفاوت است. به‌عنوان مثال گرافیت دارای ظاهری کدر و سیاه‌رنگ است، در حالی‌که الماس کاملاً شفاف است.

ادامه… مقاله‌های برگزیده – مقالهٔ امروز

آیا می‌دانستید که …؟

… هووخشتره پادشاه ماد نخستین پادشاهی بود که یک سلطنت سراسری را در ایران تشکیل داد؟ (در تصویر)
… پرتاب روباه یکی از بازی‎های پرطرفدار قرن‌های هفده و هجده میلادی در بیشتر قسمت‌های اروپا بود؟
… سروانتس رمان‌نویس اسپانیایی در جنگ لپانتو در مقابل امپراتوری عثمانی جنگید و مجروح شد؟
… در سال ۱۹۳۳ و در جریان رکود بزرگ، برای مدتی ورود شهروندان دیگر مناطق آمریکا به کالیفرنیا توسط مسئولان ایالتی با محدودیت روبرو شده بود؟
… آتش جنگ جهانی اول در ۱۱ نوامبر ۱۹۱۸ خاموش شد در حالیکه پیمان ورسای در در ۲۸ ژوئن سال ۱۹۱۹ میلادی به امضا رسید و در ۱۰ ژانویه ۱۹۲۰ به مرحله اجرا گذاشته شد؟
… گزش گرگ مبتلا به بیماری هاری ۱۵ مرتبه از گزش سگ هار مهلک‌تر است؟
… کتاب سبز به سیاه‌پوستان آمریکا کمک می‌کرد که در دوران قوانین جیم کرو از تبعیض در امان بمانند؟

بیشتر…

دربارهٔ ویکی‌پدیا

ویکی‌پدیا دانشنامه‌ای اینترنتی با بیش از ۳۲۹ زبان با محتوای آزاد است که با همکاری افراد داوطلب نوشته می‌شود و هر کس که به اینترنت دسترسی داشته باشد می‌تواند مقاله‌های آن را ویرایش کند. هدف ویکی‌پدیا آفرینش و انتشار جهانی یک دانشنامهٔ آزاد به تمامی زبان‌های زندهٔ دنیاست. با رشد روزافزون این دانشنامه گردانندگان آن در بنیاد ویکی‌مدیا چندین پروژهٔ مشابه دیگر همچون ویکی‌واژه، ویکی‌کتاب، ویکی‌گفتاورد، ویکی‌خبر، ویکی‌دانشگاه، ویکی‌سفر، ویکی‌داده و ویکی‌گونه را پدیدآوردند. ویکی‌پدیای فارسی دو سال پس از شروع پروژهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، در ۲۸ آذر ۱۳۸۲ (۱۹ دسامبر ۲۰۰۳) فعالیت خود را آغاز کرد و اکنون در ردهٔ نوزدهم ویکی‌پدیاها قرار دارد و بزرگترین دانشنامهٔ فارسی محسوب می‌شود. ویکی‌پدیای فارسی هم اکنون (۵ دی ۱۴۰۳ خورشیدی) ۱٬۰۲۳٬۲۷۹ نوشتار دارد.

ادامه… ویکی‌پدیا، بدون نیاز به اینترنت

از میان خبرها

وو وون شیک، رئیس مجلس
قطعنامه استیضاح را امضا کرد

یون سوک یول، رئیس‌جمهور کره جنوبی، پس از اعلام حکومت نظامی، توسط پارلمان استیضاح شد. (در تصویر)
محمد البشیر، نخست‌وزیر دولت انتقالی سوریه شد.
مرحله اول انتخابات ریاست‌جمهوری رومانی در پی ادعای دخالت روسیه در انتخابات توسط دادگاه قانون اساسی لغو شد.
کلیسای نوتردام پاریس پس از بازسازی در پی آتش‌سوزی سال ۲۰۱۹ بازگشایی شد.

یادبودها

امروز: چهارشنبه، ۲۵ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی برابر ۵ دی ۱۴۰۳ هجری خورشیدی و ۲۳ جمادی‌الثانی ۱۴۴۶ هجری قمری (UTC)

جشن کریسمس (تصویر)، در ایران: روز ملی ایمنی در برابر زلزله

رویدادها

۱۲۹۴ - مقاومت مردمی ایرانیان در برابر روس ها در جریان نبرد رباط‌کریم به رهبری حیدر لطیفیان، در طی اشغال ایران در جنگ جهانی اول
۸۰۰ - شارلمانی به عنوان نخستین امپراتور مقدس روم در شهر رم تاج‌گذاری کرد.
۱۹۸۹ - نیکلای چائوشسکو رهبر رومانی و همسرش النا پس از یک محاکمه کوتاه تیرباران شدند.
۱۹۹۱ - میخائیل گورباچف رئیس‌جمهور اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی استعفا داد و اوکراین اعلام استقلال کرد.

زادروزها

۱۳۰۵ - زادروز علی جوان فیزیکدان و مخترع ایرانی-آمریکایی، مخترع نخستین لیزر گازی دنیا
۱۳۱۷ - زادروز بهرام بیضایی نمایش‌نامه‌نویس، فیلم‌نامه‌نویس و کارگردان ایرانی
۱۶۴۲ - زادروز اسحاق نیوتن فیزیکدان و ریاضیدان انگلیسی
۱۷۱۷ - زادروز پیوس ششم از پاپ‌های کلیسای کاتولیک رم
۱۸۷۶ - زادروز محمدعلی جناح از سیاستمداران سدهٔ بیستم و بنیادگذار کشور پاکستان، رهبر حزب مسلم لیگ پاکستان و نخستین فرماندار کل آن کشور
۱۸۹۹ - زادروز هامفری بوگارت هنرپیشه و تهیه‌کنندهٔ آمریکایی، برندهٔ جایزه اسکار
۱۹۱۸ - زادروز انور سادات سومین رئیس‌جمهور مصر، برندهٔ جایزه صلح نوبل سال ۱۹۷۸
۱۹۲۷ - زادروز رام نارایان نوازندهٔ ساز زهی سارنگی اهل هندوستان

درگذشت‌ها

سالروز کشته شدن زرتشت پیامبر ایران باستان
۱۲۹۴ - درگذشت حیدر لطیفیان(در تصویر)،از رهبران مقاومت مردمی ایران در جنگ جهانی اول و فرمانده نبرد رباط‌کریم
۱۶۳۵ - درگذشت ساموئل دو شامپلن سرباز، کاوش‌گر، نقشه‌کش، طراح، دیپلمات، دریانورد، وقایع‌نویس، نژادشناس و گیتانگار فرانسوی
۱۹۳۸ - درگذشت کارل چاپک نویسنده برجستهٔ اهل چک
۱۹۷۷ - درگذشت چارلی چاپلین بازیگر، کارگردان و آهنگساز، برندهٔ جایزه اسکار
۱۹۸۳ - درگذشت خوان میرو نقاش، مجسمه‌ساز و سفالگر اسپانیایی
۲۰۰۶ - درگذشت جیمز براون خواننده، نوازنده، تهیه‌کننده موسیقی، رقاص

→ روز قبل – روز بعد ←
یادبودهای دسامبر – یادبودهای بیشتر…

نگارهٔ برگزیدهٔ امروز

شکوه نام عیسی، یک نقاشی فرسکو در ژانر هنر دینی متعلق به سدهٔ ۱۷ میلادی و زینت‌بخش سقف کلیسای ژزو در شهر رم است. جیووانی باتیستا گائولی نقاش برجستهٔ ایتالیایی ۵ سال را برای تکمیل این سقف‌نگاره صرف کرد. او در این اثر از تکنیک ترومپ لوئیل استفاده کرده که به معنای «فریب چشم» است.
اثر به طریقی طراحی شده که به نظر می‌رسد نام عیسی (IHS) با نورهای خیره‌کننده احاطه شده و فرشتگان و قدیسان به سوی آن جذب و به سمت بیرون و از سقف کلیسا خارج می‌شوند. این تکنیک باعث «ایجاد عمق و حس حرکت» در چشم بیننده می‌شود و تماشاگر را در فضای معنوی کلیسا غرق می‌کند.
نقاش: جیووانی باتیستا گائولی
عکاس: Livio Andronico

بایگانی دسامبر ۲۰۲۴ – نگاره‌های برگزیدهٔ بیشتر

درون‌مایه

دانش طبیعی و صوری: اخترشناسی – زیست‌شناسی – شیمی – زمین‌شناسی – فیزیک – آمار – احتمالات – ریاضیات – سامانه‌ها – علوم رایانه – منطق

دانش اجتماعی و انسانی: آموزش – ادبیات – اقتصاد – انسان‌شناسی – باستان‌شناسی – تاریخ – جامعه‌شناسی – جغرافیا – روان‌شناسی – زبان‌شناسی – ارتباطات – علوم سیاسی – فلسفه

دانش کاربردی: پزشکی – حقوق – رایانه – بهداشت – فناوری اطلاعات – فناوری – کسب و کار – کشاورزی – مدیریت – مهندسی

فرهنگ و هنر: بزرگان و مشاهیر – رسانه‌ – سرگرمی‌‌ – هنرهای نمایشی – هنرهای تجسمی – سینما – موسیقی – معماری – نقاشی – ورزش

پروژه‌های خواهر ویکی‌پدیا

ویکی‌پدیا توسط ویرایشگران داوطلب نوشته شده و از سوی سازمان ناسودبر بنیاد ویکی‌مدیا میزبانی می‌شود که خود میزبان چندین پروژهٔ داوطلبانهٔ دیگر نیز هست:

ویکی‌انبار
انبار رسانه‌های آزاد
مدیاویکی
توسعهٔ نرم‌افزار ویکی
فراویکی
هماهنگی پروژهٔ ویکی‌مدیا
ویکی‌کتاب
کتاب‌های درسی و راهنماهای آزاد
ویکی‌داده
پایگاه دانش آزاد
ویکی‌خبر
اخبار با محتوای آزاد
ویکی‌گفتاورد
مجموعه‌ای از نقل قول‌ها
ویکی‌نبشته
کتابخانه‌ای با محتوای آزاد
ویکی‌گونه
فهرست گونه‌ها
ویکی‌دانشگاه
ابزارهای آموزشی آزاد
ویکی‌سفر
راهنمای آزاد سفر
ویکی‌واژه
فرهنگ واژگان

زبان‌های ویکی‌پدیا

ویکی‌پدیای فارسی در سال ۱۳۸۲ بنیان‌گذاری شده و هم‌اکنون ۱٬۰۲۳٬۲۷۹ نوشتار دارد. ویکی‌پدیا به زبان‌های بسیاری وجود دارد؛ برخی از بزرگ‌ترین آن‌ها در زیر فهرست شده‌اند.

۱٬۰۰۰٬۰۰۰+ نوشتار

۲۵۰٬۰۰۰+ نوشتار

۱۰۰٬۰۰۰+ نوشتار

فهرست کامل ویکی‌پدیاها