مسعودی مروزی
مسعودی مروزی (مَ وَ) شاعر اواخر سدهٔ سوم و اوایل سدهٔ چهارم هجری است که اطلاعات زیادی از او در دست نیست.[۱] او نخستین کسی بود که در زبان فارسی، شاهنامه‌ای منظوم سروده‌است.[۲] نخستین کسی که از شاهنامه او نام می‌برد، مطهر بن طاهر مَقدِسی است. او در کتاب البدء و التاریخ ضمن یاد کردن از پادشاهان ایران، دو بار از مسعودی و کتابش نام می‌برد. بار نخست در شرح پادشاهی کیومرث از قول شاهنامه مسعودی می‌نویسد:
| نخستین کیومرث آمذ به شاهی | کرفتش به کیتی درون پیشگاهی | |
| چو سی سالی به کیتی باذشا بوذ | کی فرمانش به هر جایی روا بوذ |
و بار دوم در پایان سرگذشت پادشاهان ایران، می‌نویسد که مسعودی سروده‌است:
نکته مهمی که مَقدِسی تصریح می‌کند این است که ایرانیان، این شاهنامه را به منزله تاریخ ملی خود می‌پنداشتند و تصاویری از رزم پهلوانان را به آن اضافه می‌کردند.[۲][۵]
دومین کسی که از مسعودی و اثرش نام می‌برد، ثعالبی است. او نیز در کتاب غرر اخبار دو بار از شاهنامه مسعودی نام می‌برد. بار نخست در شرح پادشاهی طهمورث می‌نویسد: «و به گفته مسعودی در مزدوج خود به فارسی، طهمورث قهندز را در مرو ساخت». و بار دوم در شرح پادشاهی بهمن نوشته‌است: «مسعودی مروزی در مزدوج خود به فارسی می‌نویسد که بهمن زال را کشت و تنی از کسان او را زنده نگذاشت».[۶]
شاهنامه مسعودی آن‌گونه که از نوشته مَقدِسی برمی‌آید باید در حوالی سال سیصد هجری قمری سروده باشد. همچنین اثر او، مثنوی مشهوری بوده در بحر هزج مسدس بر وزن مفاعیلن/مفاعیلن/فعولن و شاید گاهی ابیات هزج مسدس مقصور بر وزن مفاعیلن/مفاعیلن/مفاعیل نیز در آن وجود داشته‌است.[۷]
- به کتابت شمس لنگرودی از دکتر ذبیح الله صفا، «در شهرت و اهمیت شاهنامه مسعودی مروزی همین بس که فردوسی طوسی هزار بیت از آن را در دیوان کبیرش گنجاند.» منبع: تاریخ تحلیلی شعرنو، مدخل صفحه ۹، نشر مرکز، چاپ ۱۳۷۰ جلد نخست. www.urbanplanning.ir-
پانویس
ویرایشمنابع
ویرایش- ذبیح‌الله صفا. تاریخ ادبیات در ایران. ج ۱.انتشارات فردوس. ۱۳۶۹
- ذبیح‌الله صفا. حماسه‌سرایی در ایران. مؤسسه انتشارات امیرکبیر. ۱۳۳۳
- جلیل دوست‌خواه. فرایند تکوین حماسه ایران. انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی. ۱۳۸۴
- جلال خالقی مطلق. مقاله «مسعودی مروزی» در فردوسی و شاهنامه‌سرایی. انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ۱۳۹۰