بام باغ

بام باغ یا باغ پشت‌بامی (به انگلیسی: Roof garden) به هر گونه باغ یا باغچه که در بام ساختمانی ساخته شده باشد گفته می‌شود. این باغ‌ها علاوه بر زیبایی می‌توانند به مصرف تولید غذا، کنترل دما، بهبود معماری و ایجاد محیط مناسب زندگی برای جانداران وحشی و همچنین تفریح به کار رود. چنین باغ‌هایی در مقیاس بزرگ می‌توانند بر آب و هوا و محیط زیست منطقه تأثیر گذاشته و آن را بهبود بخشد.^[۱]

تاریخ

به لحاظ تاریخی کشت گیاهان بر بام‌ها سابقه طولانی داشته. چنین باغ‌هایی در بین‌النهرین، امپراطوری روم باستان و همچنین مصر باستان وجود داشته‌است.

تأثیر بر محیط زیست

نمای آکروس، فوکوئوکا. معمار: امیلیو آمباسز.

باغ بام‌ها اکثراً در مناطق شهری یافت می‌شوند و گیاهان در کل توان کاهش جذب دمای ساختمان‌ها را دارند که باعث کاهش مصرف انرژی می‌شود. میزان جذب دمای نور خورشید در گیاهان بسیار کمتر از مواد ساختمانی و مواد بکار رفته در جاده‌ها و خیابان هاست و اگر سطح ساختمان‌ها از گیاه پوشیده شده باشد باعث جذب بسیار کمتر حرارت می‌شود. حرارتی که پس از جذب به محیط اطراف بازپس داده شده و باعث افزایش حرارت محیط می‌شود. تحقیقات انجام گرفته نشان می‌دهد که بام باغ‌ها در زمان‌های مختلف روز تأثیر قابل توجهی بر دمای لایه‌های مختلف بام و کاهش آن دارند.

علاوه بر این بام باغ‌ها اثر قابل توجهی بر جذب آب باران و جلوگیری از هدر رفت آن دارند. با گسترش شهرها سطوح زمین به سطوح سخت آسفالت و سیمان تبدیل شده و از جذب آب توسط زمین جلوگیری می‌شود. در هنگام بارندگی از آنجایی که آب باران جذب زمین نمی‌شود حجم عظیمی از آب در سطح زمین جاری می‌شود که باعث مشکلات عدیده‌ای است. بام باغ‌ها می‌توانند با جذب آب، جاری شدن آب رادر سطح به تأخیر انداخته و در کنترل حجم آب جاری کمک کنند. می‌توان از آب ذخیره شده در مراحل بعدی برای آبیاری گیاهان استفاده کرد.

کشاورزی در بام

یک بام باغ در شهر ونکوور، کانادا

در بامی که قابل دسترسی برای ساکنان محل است می‌توان برای تولید غذای محلی در مقیاسی کوچک یک مزرعه شهری ایجاد کرد. چنین مزرعه‌ای می‌تواند منبعی برای محصولات تازه برای تکمیل غذای مورد نیاز افراد محلی باشد. به عنوان مثال دانشگاه ترنت در بام محل دانشگاه اقدام به تولید غذا برای شاگردان می‌کند. در آپارتمان‌های کوچک که فضای کشت کمتر است می‌توان اقدام به کشت عمود ی کرد. چنین شیوه‌ای فضای کمتری به کار می‌برد و به عنوان مثال با استفاده از یک پنجم فضای متعارف می‌توان ده برابر بیشتر محصول تولید کرد. چنین شیوه‌هایی می‌تواند مشوق استفاده کمتر از کودهای شیمیایی و سموم و حفاظت بهتر از محیط زیست شود.

اهمیت برنامه‌ریزی شهری

برای برنامه ریزان شهری سیاست ورزی سبز مبتنی بر حفظ محیط زیست برای بهبود محیط و زیباشناسی شهری از اولویت بالایی برخوردار است. طبق محاسبات برآورد می‌شود که اگر نیمی از بام‌های شهر توکیو توسط گیاهان سبز شود درجه حرارت شهر بین ۱۱ تا ۸۴ صدم درجه کاهش می‌یابد. چنین کاهشی در دما منجر به صرفه جویی تقریباً ۱۰۰ میلیون ین می‌شود. سبز کردن بام‌ها توسط گیاهان می‌تواند شامل کشت درختان تزئینی، بوته‌ها، تاک‌ها، کشت سبزیجات تازه و ترکیب‌های مختلفی از گلها باشد که به نسبت‌های مختلف موجب زیبایی محیط شده یا به بهبود محیط زیست کمک کرده یا غذای بیشتری را برای ساکنان محل تأمین می‌کند.

علم کشاورزی

ایده ماشین زنده مبتنی بر چرخه کشاورزی است که در آن کودهای طبیعی در کانتینرهای مخصوص در خاک تجزیه شده و در طی روند کشت، غذا تولید شده و پس از فرآوری غذای تولید شده، مواد اضافی آن دوباره به چرخه تولید برمیگردد. همچنین پس از مصرف، فضولات تولید شده، به عنوان کود به چرخه تولید بازمی‌گردد. لازم است روند تولید کود از فضولات حداقل یک سال به طول بینجامد تا خطرهای بهداشتی این فضولات از بین برود.

کاهش مصرف انرژی با اجرای طرح پشت بام‌های سبز

به تازگی طرحی با نام پشت بام‌های سبز در ایالات متحده آمریکا در دست اجرا است که در آن سطح پشت بام آسمان خراش‌ها و برج‌های مسکونی – تجاری با پوششی از سلول‌های خورشیدی و فضای سبز پوشیده می‌شود.

گروهی از پژوهشگران در ایالات متحده آمریکا در حال عملی کردن طرحی هستند که با نام پشت بام‌های سبز شهرت داشته و ادعا می‌شود که با اجرای این طرح می‌توان تا میزان بیست و شش درصد در مصرف انرژی صرفه جوئی کرد. این طرح در حال حاضر به صورت آزمایشی در پشت بام مرکز همایش‌های جاکوب کی – جاویتز Jacob K. Javits Convention Center در شهر نیویورک ایالات متحده آمریکا در حال اجرا است. ابعاد این پروژه که در پشت بام اجرا می‌شود به اندازه ۵ برابر یک زمین فوتبال بوده و این طرح بزرگترین طرح فضای سبز پشت بام در ایالت‌های شمالی کشور آمریکا محسوب می‌شود.^[۲]

بام باغ در اروپا

در سال‌های بین ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ به‌طور متوسط هر سال بیش از ۱۰ میلیون متر مربع بام باغ در شهرهای اروپایی ساخته‌است.^[۳] تنها در پاریس، یک باغ به مساحت ۱۴ هزار متر مربع در پشت بامی ساخته شده و در سال ۲۰۲۰ به بهره‌برداری می‌رسد و همچنین عموم مردم نیز می‌توانند از این باغ دیدن کنند.^[۴]

شهرهای مختلفی در اروپا هر سال تسهیلاتی برای توسعه بام باغ‌ها در نظر می‌گیرند به این امید که مردم بیشتری را برای ایجاد این نوع باغ‌ها ترغیب کنند.^[۵]