شکیرا
شکیرا ایزابل مبارک ریپل (انگلیسی: Shakira Isabel Mebarak Ripoll؛ زادهٔ ۲ فوریه ۱۹۷۷)[۷] خواننده و ترانه‌نویس کلمبیایی است.[۸] او در ۱۳ سالگی نخستین ترانه خود را زیر نظر سونی میوزیک کلمبیا ضبط کرد. بعد از شکست دو آلبوم اولش، افسون (۱۹۹۱) و خطر (۱۹۹۳)، او موفق شد با دو آلبوم بعدی خود، پابرهنه (۱۹۹۵) و دزدان کجایند؟ (۱۹۹۸) به محبوبیت بسیاری در بین کشورهای اسپانیایی‌زبان دست یابد. نخستین آلبوم انگلیسی زبان او با نام سرویس رختشویی در سال ۲۰۰۱ میلادی منتشر شد و بیش از ۱۳ میلیون نسخه از آن در سراسر جهان فروخته شد که در این میان تک‌آهنگ‌های «هرگاه، هرجا» و «در زیر تن‌پوشت» توانست از محبوبیت ویژه‌ای برخوردار شود و شهرت شکیرا را به عنوان پیشرو در عرصه موسیقی متقاطع به وجود آورد.[۹] اغلب از شکیرا با عنوان «ملکهٔ موسیقی لاتین» یاد می‌شود[۱۰][۱۱] و برای تنوع‌پذیری در زمینهٔ موسیقی معروف است.[۱۲][۱۳][۱۴]
شکیرا | |
|---|---|
 شکیرا در ۲۰۲۳ | |
| نام هنگام تولد | شکیرا ایزابل مبارک ریپل |
| زادهٔ | ۲ فوریهٔ ۱۹۷۷ (۴۷ سال) |
| پیشه‌ها |
|
| سال‌های فعالیت | ۱۹۹۰–اکنون |
| شریک‌های زندگی |
|
| فرزندان | ۲[۱] |
| جوایز | فهرست کامل |
| پیشه موسیقی | |
| ژانر | |
| ساز(ها) | |
| ناشر(ان) | |
| وبگاه | |
موفقیت او، بیشتر با آلبوم‌های اسپانیایی زبانش از جمله دلبستگی دهانی جلد ۱ (۲۰۰۵)، خورشید در می‌آید (۲۰۱۰) و شخص زرین (۲۰۱۷) تثبیت شد و همه اینها در صدر جدول بیلبورد آلبوم‌های لاتین قرار گرفتند. درضمن آلبوم‌های انگلیسی او از جمله دلبستگی دهانی جلد ۲ (۲۰۰۵)، گرگ ماده (۲۰۰۹) و شکیرا (۲۰۱۴) در کشورهای مختلف جهان دارای گواهی طلا، پلاتین یا چند پلاتین در انجمن صنعت ضبط آمریکا هستند. برخی از ترانه‌های او نیز در چندین کشور مختلف در صدر جدول محبوبیت قرار داشتند، از جمله «شکنجه»، «باسن دروغ نمی‌گوید»، «دروغگوی زیبا»، «واکا واکا (این بار نوبت آفریقاست)»، «لوکا» و «باج‌گیری». شکیرا در دو فصل از مجموعه تلویزیونی مسابقه آوازخوانی آمریکایی آوا (۲۰۱۳–۲۰۱۴) به عنوان داور و مربی مشارکت کرد.[۹]
شکیرا جوایز متعددی دریافت کرده‌است، ازجمله سه جایزه گرمی، دوازده جایزه گرمی لاتین، چهار جایزه موزیک ویدئوی ام‌تی‌وی، هفت جایزه موسیقی بیلبورد، سی‌ونه جایزه موسیقی لاتین بیلبورد، شش رکورد جهانی گینس و یک ستاره در پیاده‌روی مشاهیر هالیوود. در سال ۲۰۰۹، بیلبورد او را به عنوان برترین هنرمند زن لاتین معرفی کرد.[۱۵] شکیرا با فروش بیش از ۷۵ میلیون رکورد در سراسر جهان، همچنان یکی از پرفروش‌ترین هنرمندان موسیقی در جهان است.[۱۶] او به‌عنوان پرمخاطب‌ترین هنرمند لاتین در نرم‌افزار اسپاتیفای قرار گرفت و به یکی از تنها سه هنرمند زن تبدیل شد که دو ویدیو با بازدید بیش از دو میلیارد در یوتیوب دارد. او به دلیل کارهای خیرخواهانه خود در بنیاد بارفوت و سهم وی در موسیقی، جوایز هنرمند سال آکادمی موسیقی لاتین و هنرمند سال بنیاد هاروارد را در سال ۲۰۱۱ دریافت کرد همچنین او در سال ۲۰۱۱ به پست کمسیون مشورتی رئیس‌جمهور در زمینه تعالی آموزشی برای اسپانیایی‌ها در ایالات متحده آمریکا منصوب شد. مجله فوربز او را در لیست زنان پردرآمد موسیقی در سال ۲۰۰۸ و ۲۰۱۹ قرار داد. شکیرا اولین هنرمندی است که سه بار در جام جهانی فیفا اجرا کرد.[۹]
ابتدای زندگی
شکیرا در شهر بارانکیا، کلمبیا زاده شد. او تنها فرزند ویلیام مبارک چادید و نیدیا دل مارمن ریپل تورادو است. پدربزرگ و مادربزرگ پدری او اهل لبنان هستند اما به نیویورک مهاجرت کردند، جایی که پدر او به دنیا آمد.[۱۷][۱۸][۱۹][۲۰] سپس پدرش در ۵ سالگی به کلمبیا مهاجرت کرد. نام شکیرا برگرفته از لغت عربی "شاکرة" است که همان مؤنث لغت "شاکر" به معنای شکرگزار است. او از طرف مادرش دارای اجداد کاتالانی، اسپانیایی و ایتالیایی است.[۲۱][۲۲][۲۳] شکیرا دارای مذهب کاتولیک است و در مدارس کاتولیک درس خوانده.[۲۴] او از ازدواج قبلی پدرش هشت خواهر و برادر بزرگتر دارد.[۲۵] شکیرا بخش اعظم دوران جوانی خود را در بارانکیا، شهری واقع در سواحل شمالی کارائیب کلمبیا گذراند و اولین ترانه خود را با نام "La Rosa De Cristal" (به فارسی: گل رز بلوری) هنگامی که تنها ۴ سال داشت نوشت؛ در همان دوران، او مجذوب داستان‌نویسی پدرش با ماشین‌های تحریر شد، و از وی درخواست یک داستان به عنوان هدیه کریسمسش کرد. او آن ماشین تحریر را در هفت سالگی از پدرش گرفت و از آن زمان به بعد، نوشتن ترانه‌هایش را ادامه داد. سرانجام این ترانه‌ها به آهنگ تبدیل شدند. وقتی که شکیرا دو ساله بود، یکی از برادران ناتنی‌اش را در یک تصادف رانندگی از دست داد. شش سال بعد، در هشت سالگی، شکیرا اولین ترانه خود را با عنوان "Tus gafas oscuras" (به فارسی: عینک تاریک تو) نوشت، که از پدرش الهام گرفته بود که سال‌ها برای مخفی کردن غم و اندوه خود عینک تیره می‌پوشید.[۲۶][۹]
وقتی شکیرا چهار ساله بود، پدرش او را به یک رستوران محلی در خاورمیانه برد، جایی که شکیرا برای اولین بار با ساز گابلت درام (نوعی تنبک عربی) آشنا شد، یک طبل سنتی که در موسیقی عربی مورد استفاده قرار می‌گرفت و معمولاً با رقص شکم همراه بود.[۲۷] او شروع به رقص روی میز کرد و این تجربه او باعث شد متوجه شود که دوست دارد نوازنده شود. او در مدرسه کاتولیک خود از خواندن برای همکلاسی‌ها و معلمان (و حتی راهبه‌ها) لذت می‌برد، اما در کلاس دوم، او را برای خواندن در گروه کر مدرسه رد کردند زیرا ویبراتو صدای او خیلی قوی بود. معلم موسیقی به او گفت که صدایش شبیه بز است.[۲۷][۲۸] در مدرسه او را به دلیل اختلال ADHD اش، بسیار از کلاس بیرون می‌انداختند.[۲۹] او می‌گوید که همچنین در مدرسه به عنوان «دخترک رقاص شکم» نیز شناخته می‌شد، زیرا او هر جمعه در مدرسه تعدادی از حرکات رقصی که آموخته بود را به دیگران نشان می‌داد.[۲۷] او می‌گوید: «به این ترتیب من اشتیاق خودم را برای اجرای زنده رقص کشف کردم.»[۲۵] پدرش یکبار او را به دیدن بچه‌های یتیم در یک پارک محلی برد تا شکرگذار داشته‌ها و تربیتش باشد. او می‌گوید این تصاویر در ذهنش ماند و به خودش قول داد تا وقتی یک هنرمند معروف شد به این بچه‌ها کمک کند.[۲۵]
در بین سنین ۱۰ تا ۱۳ سالگی، شکیرا به رویدادهای مختلفی در شهر بارانکیا دعوت شد و از این راه اندکی در آن منطقه شناخته تر شد.[۳۰] در همین زمان او با تهیه‌کننده محلی تئاتر، مونیکا آریزا (Monica Ariza) آشنا شد. او از استعداد شکیرا تحت تأثیر قرار گرفت و به او در زمینه هنرش کمک کرد. آریزا در طی سفری از بارانکیا به بوگوتا، از یکی از مجریان شرکت سونی، سیرو وارگاس (Ciro Vargas) خواست تا در لابی هتل، چند بیننده برای دیدن اجرای شکیرا پیدا کند. شکیرا بسیار مورد توجه وارگاس قرار گرفت و با بازگشت وارگاس به دفتر سونی، نسخه ای از نوار ضبط شده از شکیرا را به یکی از تهیه‌کنندگان موسیقی آن شرکت داد. با این حال آن تهیه‌کننده، چندان تحت تأثیر اجرای شکیرا قرار نگرفت. وارگاس اعتراضی نکرد اما ناامید نشد و در بوگوتا اجرایی دیگر برای شکیرا برپا کرد و برخی از مجریان شرکت سونی کلمبیا را به این اجرا دعوت کرد تا شاید بتواند آنها را تحت تأثیر اجرای شکیرا قرار دهد. او سه ترانه را برای مجری‌ها اجرا کرد و به قدری آنها را تحت تأثیر قرار داد که آنها برای ضبط سه آلبوم با شکیرا قرارداد امضا کردند.[۳۱]
حرفه
۱۹۹۵–۱۹۹۰: آغاز فعالیت
اولین آلبوم شکیرا، آلبوم افسون، در سال ۱۹۹۰ هنگامی که او تنها ۱۳ سال داشت در سونی میوزیک کلمبیا ضبط شد.[۳۲] این ترانه‌ها، مجموعه‌ای از وی است که از سن هشت سالگی سروده که در سبک پاپ-راک با ادبیات بالاد بودند. این آلبوم در ژوئن ۱۹۹۱ منتشر شد و جز خود آلبوم «افسون» شامل سه تک آهنگ دیگر هم بود. اگرچه این آلبوم در رادیو کلمبیا بسیار موفق بود و شنوندگان زیادی را متوجه شکیرا جوان کرد، اما این آلبوم از نظر تجاری چندان مناسب نبود، زیرا تنها ۱۲۰۰ نسخه از آن در سراسر جهان فروخته شد.[۲۷] پس از شکست آلبوم افسون، نشر موسیقی این آلبوم از شکیرا خواست تا برای ضبط آلبوم بعدی به استودیو برود. گرچه شکیرا در خارج از شهر مادری خود، کلمبیا خیلی شناخته شده نبود، اما در فوریه سال ۱۹۹۳ برای شرکت در یک جشنواره موسیقی به شیلی دعوت شد. این جشنواره به خوانندگان تازه‌کار آمریکای لاتین، فرصتی برای اجرا موسیقی‌های خود می‌داد و برنده توسط هیئت داوران انتخاب می‌شد. شکیرا با اجرای تصنیف "Eres" (به فارسی: تو هستی) برنده جایزه نفر سوم این جشنواره شد. یکی از داورانی که در این جشنواره به شکیرا رای داد، ریکی مارتین ۲۰ ساله بود.[۳۲]
دومین آلبوم استودیویی شکیرا، "خطر" نام داشت که در ماه مارس ۱۹۹۳ منتشر شد، اما شکیرا از نتیجه نهایی آن راضی نبود. استقبال از این آلبوم، بهتر از آلبوم قبلی وی، افسون، بود؛ گرچه به دلیل خودداری شکیرا از تبلیغ آن، یک شکست تجاری محسوب می‌شد. پس از آن شکیرا تصمیم گرفت در کار خود وقفه ای بیندازد تا از دبیرستان فارغ‌التحصیل شود.[۳۲] در همان سال، شکیرا در مجموعه تلویزیونی کلمبیایی "دی اوسیس" (به انگلیسی: The Oasis) بازی کرد، که داستان آن بر اساس فاجعه آرمرو در سال ۱۹۸۵ ساخته شد.[۳۳] از آن زمان، این دو آلبوم از انتشار خارج شدند و آلبوم‌های رسمی شکیرا محسوب نمی‌شوند بلکه آلبوم‌های تبلیغاتی وی محسوب می‌شوند.
۲۰۰۰–۱۹۹۵: پیشرفت در موسیقی لاتین
شکیرا ابتدا تک آهنگ "کجا هستی، عشق؟" (به اسپانیایی: ¿Dónde Estás Corazón?) را ضبط کرد (که بعداً در آلبوم Pies Descalzos منتشر شد) که به‌طور انحصاری در کلمبیا منتشر شد.[۳۴] این آهنگ به سرعت در ایستگاه‌های رادیویی کلمبیا به موفقیت رسید و سونی تصمیم گرفت با وجود شکست‌های تجاری قبلی، آخرین فرصت را به او بدهد و سومین آهنگ او را ضبط کند.
شکیرا با الهام از موسیقیِ برخی کشورها و همچنین شخصیتِ هنریِ آلانیس موریست که دو آلبوم بعدی او را تحت تأثیر قرار داد، به ضبط موسیقی با شرکت سونی، و از سال ۱۹۹۵ با لوئیس فرناندو اوچوآ در کلمبیا رکوردز ادامه داد.[۳۵] این ضبط‌ها باعث ایجاد سومین آلبوم استودیویی وی و اولین آلبوم بین‌المللی وی با عنوان "پابرهنه" (به اسپانیایی: Pies Descalzos) شد. ضبط آلبوم پس از موفقیت در تک آهنگ او "¿Dónde Estás Corazón?" در فوریه ۱۹۹۵ آغاز شد.
آلبوم پابرهنه در اکتبر سال ۱۹۹۵ در کشورهای آمریکای لاتین منتشر شد و در فوریه ۱۹۹۶ در ایالات متحده منتشر شد. این آلبوم در جدول بیلبورد آلبوم‌های برتر لاتین، در ایالات متحده، به رتبه پنجم دست یافت. در این آلبوم، شش تک آهنگ بسیار موفق وجود داشت. آهنگ من اینجا هستم (به اسپانیایی: Estoy Aquí) که در جدول لاتین آمریکا به رتبه دوم دست یافت، آهنگ کجا هستی، عشق؟ (به اسپانیایی: ¿Dónde Estás Corazón?) که به رتبه پنجم دست یافت، آهنگ پاهای برهنه، رویاهای سفید (به اسپانیایی: Pies Descalzos, Sueños Blancos) که به رتبه یازدهم دست یافت، آهنگ تکه ای کوچک از عشق (به اسپانیایی: Un Poco de Amor) که به رتبه ششم دست یافت، آهنگ گلچین ادبی (به اسپانیایی: Antología) که به رتبه پانزدهم دست یافت و چیزی که می‌خواهد، می‌کشدش (به اسپانیایی: Se Quiere, Se Mata) که به رتبه هشتم دست یافت.[۳۶] در اوت ۱۹۹۶، انجمن صنعت ضبط موسیقی ایالات متحده آمریکا به آلبوم برچسب پلاتینیوم را اختصاص داد.[۳۷]
در ماه مارس ۱۹۹۶، شکیرا اولین تور بین‌المللی خود را با نام تور پابرهنه (به اسپانیایی: Pies Descalzos) برگزار کرد. این تور شامل ۲۰ اجرا بود و در سال ۱۹۹۷ به پایان رسید. همچنین در آن سال، شکیرا سه جایزه موسیقی بیلبورد لاتین (بهترین آلبوم سال) را برای آلبوم Pies Descalzos، بهترین موزیک ویدئوی سال برای "Estoy Aqui" و بهترین هنرمند جدید گرمی دریافت کرد.[۳۸] بعداً آلبوم پابرهنه موفق به فروش بیش از ۵ میلیون نسخه شد.[۳۹][۴۰] و همین باعث منتشر شدن آلبومی از ریمیکس‌های موسیقی‌های این آلبوم، به نام "ریمیکس‌ها" شد. "ریمیکس‌هاً همچنین شامل نسخه‌های پرتغالی زبان برخی از آهنگ‌های معروف او بود که نتیجه موفقیت وی در بازار برزیل بود، جایی که آلبوم Pies Descalzos نزدیک به یک میلیون نسخه به فروش رفت.[۳۰]
چهارمین آلبوم استودیویی وی با عنوان دزدان کجایند؟ توسط شکیرا به همراه امیلیو استفان، به عنوان تهیه‌کننده اجرایی در سپتامبر ۱۹۹۸ اکران شد. این آلبوم که با الهام از حادثه ای در فرودگاه که در آن چمدانی پر از متن نوشته شده موسیقی‌های او به سرقت رفته بود، به محبوبیت بیشتری نسبت به آلبوم پابرهنه دست یافت. این آلبوم به جایگاه ۱۳۱ در بیلبورد ۲۰۰ آلبوم برتر ایالات متحده دست یافت و توانست به مدت ۱۱ هفته در جایگاه اول بیلبورد آلبوم‌های لاتین بماند. از آن زمان بیش از ۷ میلیون نسخه در سراسر جهان،[۴۱] و ۱٫۵ میلیون نسخه فقط در ایالات متحده آمریکا فروخته شده‌است، این یکی از پرفروش‌ترین آلبوم‌های اسپانیایی در ایالات متحده است. هشت آهنگ وی از این آلبوم برای اولین بار توانست به جدول ۱۰۰ موسیقی داغ بیلبورد راه یابند. این هشت آهنگ عبارتند از: "کور، ناشنوا و بی‌صدا"، "مگس در خانه"، "باور نمی‌کنم"، "اجتناب‌ناپذیر"، "تو"، "دزدان کجایند؟"، "روز هشتم (ترانه)" و "چشمان تو".
شکیرا همچنین برای اولین بار در سال ۱۹۹۹ نامزد دریافت جایزه گرمی با عنوان بهترین آلبوم راک لاتین شد.[۴۲] اولین آلبوم زنده شکیرا به نام ام‌تی‌وی آنپلاگد در تاریخ ۱۲ اوت ۱۹۹۹ در شهر نیویورک ضبط شد، که از سوی منتقدان آمریکایی، بسیار مورد تحسین قرار گرفت و به عنوان یکی از بهترین اجرای‌های زنده وی شناخته می‌شود.[۴۳] در ماه مارس سال ۲۰۰۰ میلادی، شکیرا تور آنفیبیو خود را آغاز کرد، یک تور دوماهه در آمریکای لاتین و ایالات متحده آمریکا. در اوت ۲۰۰۰، او برنده جایزه موزیک ویدئوی ام‌تی‌وی در گروه "انتخاب مردم" و "هنرمند بین المللی محبوب" برای موسیقی "Ojos Así" شد. در سپتامبر ۲۰۰۰، شکیرا موسیقی "Ojos Así" را در مراسم افتتاحیه جایزه گرمی لاتین اجرا کرد، جایی که وی در پنج دسته‌بندی جوایز، نامزد شد: آلبوم سال و بهترین آلبوم پاپ برای آلبوم ام‌تی‌وی آنپلاگد، بهترین زن مجری موسیقی راک برای آهنگ "Octavo Día"، بهترین زن مجری موسیقی پاپ و بهترین میوزیک ویدئو کوتاه برای ویدئو "Ojos Así".[۴۴]
۲۰۰۴–۲۰۰۱: تغییر زمینه فعالیت به زبان انگلیسی با آلبوم سرویس رختشویی
با موفقیت آلبوم موسیقی دزدان کجایند؟ (به اسپانیایی: Dónde Están los Ladrones?) و ام‌تی‌وی آنپلاگد (به انگلیسی: MTV Unplugged)، شکیرا کار بر روی یک آلبوم کراس اوور انگلیسی را آغاز کرد.[۴۵] او زبان انگلیسی را با کمک گلوریا استفان آموخت.[۴۶] او بیش از یک سال بر روی ترانه‌های آلبوم جدیدش کار کرد. ترانه "هرگاه، هرجا" که در کشورهای اسپانیایی زبان با نام "Suerte" منتشر شد، به عنوان اولین ترانه اولین آلبوم انگلیسی زبانش و پنجمین آلبوم استودیوای اش انتشار یافت. این آهنگ از برخی سازهای موسیقی آند از جمله ساز موسیقار بهره گرفت. این ترانه با رسیدن به شماره یک در بیشتر کشورها به یک موفقیت بین‌المللی تبدیل شد. همچنین با رسیدن به شماره شش در رده‌بندی ۱۰۰ ترانه داغ آمریکا، اولین موفقیت او در ایالات متحده بود.
پنجمین آلبوم استودیویی و اولین آلبوم انگلیسی زبان شکیرا با عنوان سرویس رختشویی در کشورهای انگلیسی زبان و همین آلبوم با نام Servicio De Lavanderia در آمریکای لاتین و اسپانیا در ۱۳ نوامبر ۲۰۰۱ منتشر شد. این آلبوم با فروش بیش از ۲۰۰۰۰۰ رکورد در هفته اول خود، در رتبه سوم جدول ۲۰۰ بیلبورد ایالات متحده قرار گرفت. بعداً این آلبوم در ژوئن ۲۰۰۴ نیز توسط RIAA دارای پلاتین سه‌گانه شد.[۴۷] و این امر به حضور موسیقی شکیرا در جریان اصلی بازار آمریکای شمالی کمک کرد. هفت تک آهنگ از این آلبوم گرفته شد، از جمله: "هرگاه، هرجا"، "در زیر تن‌پوشت"، "اعتراض (تانگو)"، "تنها کس"، "ترکت می‌کنم مادرید"، "که بمانی" و "شعری برای یک اسب".
زندگی شخصی
فرار مالیاتی
در ژوئیه ۲۰۲۲ دادستان‌های مالیاتی اسپانیا برای شکیرا ۸ سال زندان و ۲۴ میلیون یورو درخواست جریمه کردند. استدلال دادستان‌ها این است که شکیرا بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ عملا ساکن اسپانیا بوده اما آدرس محل زندگی خود را کشور دیگری اعلام کرده تا از پرداخت مالیات به دولت اسپانیا خودداری کند. بر پایه قوانین اسپانیا و بسیاری از دیگر کشورها کسی که بیش از ۶ ماه در یک کشور اقامت داشته باشد باید به دولت آن کشور برای همه درآمدهای داخلی و خارجی خود مالیات بپردازد. دادستان‌ها استدلال می‌کنند که شکیرا در سال ۲۰۱۲ خانه‌ای در بارسلون خریده و در آنجا با جرارد پیکه زندگی کرده بود. شکیرا در سال ۲۰۱۵ اسپانیا را به عنوان محل زندگی دائمی خود به اداره مالیات اعلام کرد.[۴۸]
اما شکیرا می‌گوید در آن دو سال اسپانیا محل اصلی زندگی او نبوده است.[۴۸] او در نهایت در نوامبر ۲۰۲۳ او این پرونده را با پرداخت ۷/۵ میلیون دلار جریمه بست.[۴۹]
آلبوم‌شناسی
- افسون (۱۹۹۱)
- خطر (۱۹۹۳)
- پابرهنه (۱۹۹۵)
- دزدان کجایند؟ (۱۹۹۸)
- سرویس رختشویی (۲۰۰۱)
- دلبستگی دهانی جلد ۱ (۲۰۰۵)
- دلبستگی دهانی جلد ۲ (۲۰۰۵)
- گرگ ماده (۲۰۰۹)
- خورشید در می‌آید (۲۰۱۰)
- شکیرا (۲۰۱۴)
- شخص زرین (۲۰۱۷)
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ «Shakira Parents, Siblings, Husband, Kids Names Photos Family Tree Bio». Celeb Forest (به انگلیسی). ۲۰۱۶-۱۰-۲۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ ژوئیه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۱۴.
- ↑ Steve Huey. "شکیرا". AllMusic. Retrieved 6 April 2019.
- ↑ Cobo, Leila (10 November 2001). Billboard. Vol. 113. Nielsen Business Media. p. 94. ISSN 0006-2510. Retrieved 10 November 2013.
- ↑ "ROC NATION Artists".
- ↑ "ستاره پاپ شکیرا 'نمی‌تواند' در پرونده دادگاه باهاما پیروز شود". تیریبون. Retrieved 22 February 2018.
- ↑ "شیکیرا ویلای آبنما ساحلی میامی را به نام خود کرد". وریتی. Retrieved 16 June 2018.
- ↑ "Shakira: Singer (1977–)". Biography. A&E Networks. Archived from the original on 10 April 2013. Retrieved 28 March 2013.
- ↑ Shakira - Shakira | Credits | AllMusic (به انگلیسی), retrieved 2020-06-01
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ «Shakira - English Wikipedia».
- ↑ Vegas, Valeria Perasso (10 November 2011). "La noche en que Shakira fue la reina de la música latina". BCC News. Retrieved 21 July 2021.
- ↑ "Shakira Birthday: From Beautiful Liar To Loca, 5 Hit Songs By The Queen Of Latin Music!". S.G.E (به انگلیسی). 2021-02-02. Archived from the original on 11 April 2022. Retrieved 2021-10-27.
- ↑ Exposito, Suzy (11 August 2018). "Shakira Rocks, Body Rolls at New York Stop of El Dorado World Tour". Rolling Stone (به انگلیسی). Retrieved 21 July 2020.
- ↑ "Shakira: Laundry Service". Pitchfork (به انگلیسی). Retrieved 21 July 2020.
- ↑ "Shakira: Shakira". PopMatters (به انگلیسی). 17 April 2014. Retrieved 21 July 2020.
- ↑ "Chart-topper Solis named Latin artist of the decade". Reuters (به انگلیسی). 2009-12-18. Retrieved 2019-10-17.
- ↑ Keever, Matthew (10 April 2019). "Women Who Should Be In The Rock & Roll Hall Of Fame – Shakira". Houston Press. Retrieved 10 April 2019.
- ↑ Diego, Ximena (2002). Shakira: Woman Full of Grace. The Rosen Publishing Group. pp. 19–20. ISBN 0-7432-1668-7.
- ↑ Williams, Zella (2010). Shakira: Star Singer/Estrella de La Cancin. Simon & Schuster. p. 6. ISBN 978-1-4488-1066-6.
- ↑ Day, Holly (2007). Shakira. Lucent Books. p. 15. ISBN 978-1-59018-974-0.
- ↑ Krohn, Katherine (2007). Biography Shakira. Lerner Publishing Group, Inc. p. 11. ISBN 978-0-8225-7159-9.
'Yo soy una fusion. I am a fusion,' says Shakira. 'That's my persona. I'm a fusion between black and white, between pop and rock, between cultures—between my Lebanese father and my mother's Spanish blood, the Colombian folklore and Arab dance I love and American music.'
- ↑ "Shakira's Catalan Blood". 2 September 2006. Retrieved 31 October 2009 – via YouTube.[پیوند مرده]
- ↑ "Shakira: dELIAs Interview". Numberonestars.com. Archived from the original on 15 May 2006. Retrieved 28 September 2014.
- ↑ Powers, Ann (17 August 2006). "Shakira's dance of dynamism". Los Angeles Times. Retrieved 14 June 2015.
29-year-old child of a half-Italian mother
- ↑ "Holy Cross: Celebrities Who Are Catholic". BET.com. 17 April 2014.
- ↑ ۲۵٫۰ ۲۵٫۱ ۲۵٫۲ Turner, Amy (1 March 2009). "Shakira: Every little thing she does is magic". The Times. UK. Archived from the original on 15 June 2011. Retrieved 28 February 2009. (subscription required)
- ↑ "Shakira". RedBalcony. Archived from the original on 13 March 2008. Retrieved 5 March 2010.
- ↑ ۲۷٫۰ ۲۷٫۱ ۲۷٫۲ ۲۷٫۳ Wright, Evan (11 April 2002). "Cover Story: Shakira". Rolling Stone. Archived from the original on 29 April 2009. Retrieved 24 April 2007.
- ↑ "Shakira: 'I don't hate Britney'". BBC. Retrieved 28 September 2014.
- ↑ "Shakira Shows Jimmy Kimmel How To Be 'Incognito,' Shares Near-Death Experience With Sea Lion (VIDEOS)". HuffPost. 16 June 2013. Retrieved 21 June 2016.
- ↑ ۳۰٫۰ ۳۰٫۱ "Shakira". Gale. Archived from the original on 13 February 2002. Retrieved 3 October 2012.
- ↑ "Driven: Shakira". VH1. Archived from the original on 21 July 2006. Retrieved 24 April 2007.
- ↑ ۳۲٫۰ ۳۲٫۱ ۳۲٫۲ "Shakira's Biography". shakira-bio.tumblr.com.
- ↑ Huey, Steve. "Shakira – Full Biography". MTV. Archived from the original on 25 April 2010. Retrieved 20 March 2010.
- ↑ "Various – Nuestro Rock Volumen II".
- ↑ Freedom du Lac, Josh. (31 August 2006). "In Any Language, a Whole Lotta Shakira Goin' On". The Washington Post. Retrieved 22 January 2007.
- ↑ "Billboard – Artist Chart History: Shakira". Billboard.
- ↑ "RIAA: Gold & Platinum. Search results for Pies Descalzos". RIAA. Archived from the original on 7 September 2014.
- ↑ "Música- Shakira". Europanas.com. Retrieved 21 June 2016.
- ↑ "SS Music". SS Music. Archived from the original on 15 October 2007.
- ↑ "Pies Descalzos: Description". Shakira.com. Archived from the original on 30 March 2010.
- ↑ "La cantante colombiana Shakira cumple 32 años". La Vanguardia (به اسپانیایی). 3 February 2009. Retrieved 20 May 2019.
- ↑ "Half.com / Music / ¿Dónde Están Los Ladrones?". Product.half.ebay.com. 26 October 2009. Archived from the original on 15 December 2006. Retrieved 31 October 2009.
- ↑ "Shakira – MTV Unplugged: Review". AllMusic.
- ↑ "Emilio Estefan Tops Latin Grammy Noms List". BMI. Retrieved 21 June 2016.
- ↑ Valdes-Rodriguez, Alisa. "Queen of Crossover?". Los Angeles Times. Retrieved 21 June 2016.
- ↑ "Gloria Estefan Reveals She Taught Shakira How To Speak English For Her 2001 'Laundry Service' Album". Los Angeles Times. 5 December 2013. Retrieved 16 July 2018.
- ↑ "Ask Billboard". Billboard. 12 May 2004. Archived from the original on 17 October 2007. Retrieved 31 October 2009.
- ↑ ۴۸٫۰ ۴۸٫۱ «دادستان‌های مالیاتی اسپانیا برای شکیرا ۸ سال زندان درخواست کردند». بی‌بی‌سی فارسی. ۸ مرداد ۱۴۰۱.
- ↑ «شکیرا پرونده «فرار مالیاتی» در اسپانیا را با پرداخت ۷/۵ میلیون دلار جریمه بست». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۹ آبان ۱۴۰۲.
پیوند به بیرون
