طوفان نوح

طوفان نوح شامل سفر پیدایش ۸-۶ است. حماسهٔ آترا-هاسیس داستان طوفان را در بافتاری مطرح می‌کند که قابل مقایسه با سفر پیدایش است: تاریخ آغازین. داستان طوفان در سفر پیدایش بیشتر از آنکه دربارهٔ مجازات باشد، وسیله‌ای برای رهایی از جهانی آلوده و شروعی دوباره است. به اسرائیل هشدار داده شد که با غرامتِ قتل موافقت نکند، ... چرا که دست زدن به چنین کاری سرزمین را ناپاک خواهد کرد. تصنیف‌گر این بخش از سفر پیدایش (باب ۱ تا ۹)، کیهان‌شناسی و تاریخ آغازین انسان را بازتعریف کرده است. او چارچوبی حداقل به قدمت آترا-هاسیس (تاریخ آغازین آفرینش-مشکل-طوفان-راه حل) را به کار گرفته و داستان را دوباره تعریف کرده است تا ایده‌آل‌های کتاب مقدس در مورد قانون و «قداست زندگی انسان» و نیز پیش‌نیاز بودن آنان برای زندگی بشر بر روی زمین را روشن کرده باشد.

طوفان و روایت آفرینش

به نظر می‌آید باب نهم در سفر پیدایش آگاهانه آترا-هاسیس را رد می‌کند. نخستین سخنان خدا با انسان، تکرار سفر پیدایش ۱:۲۸ است که امر به باروری، تکثیر و پر کردن زمین می‌کند. قرار نیست این امر پس گرفته شود، زیرا مشکل انسان در جای دیگری قرار دارد: در گرایش او به بدی (پیدایش ۸:۲۱). از جنبهٔ ژانر، حماسه گیلگمش و سفر پیدایش باب ۱ تا ۱۱ زمانی بهتر درک می‌شوند که ارتباط آنها با یک فرم ادبی باستانی بررسی شود: داستان حماسی زمان آغازین، از خلقت انسان‌ها تا طوفان. هر دو (حماسه گیلگمش و سفر پیدایش باب ۱ تا ۱۱) هم بسیار مدیون این سنت هستند و هم فاصله خود را با صورت کلاسیک آن حفظ می‌کنند. روایت آفرینش-طوفان، یک ژانر اصلی و بسیار بادوام بود؛ نمونه‌های آن هم در سومری و هم در اکدی دیده می‌شود. ممکن است تمرکز یکی از این حماسه‌ها بر طوفان باشد (حماسه آترا-هاسیس اکدی و داستان طوفان سومری) و یا تنها به تاریخ آغازین تا آفرینش انسان پرداخته شود (انوما الیش).

در حماسه‌های آفرینش-طوفان، چهار عنصر بنیادی وجود دارد: آفرینش جهان، آفرینش انسان‌ها، تحول ناگهانی طوفان و استقرار نظم بشری پس از طوفان. نماد این نظم در آترا-هاسیس، برقراری دوبارهٔ مناسک و در انوما الیش ساختن معبد برای مردوک در بابل است. هر چهار عنصر در سفر پیدایش ۱ تا ۱۱ نیز دیده می‌شوند، گرچه تغییرات موضوعی عمده‌ای کرده‌اند. سفر پیدایش ۱ تا ۱۱ به دور از این پارادایم باستانی پیش می‌رود؛ حماسه گیلگمش به سمت آن پیشرفت می‌کند. حماسه در این روند، تاکید منحصر بر مساله مرگ را کنار می‌گذارد و تفکر گسترده‌تری بر محدودیت‌های فرهنگ می‌شود. به شکلی مشابه، پیدایش ۱ تا ۱۱ از مساله فناپذیری به سمت درون‌مایهٔ دانش می‌رود.

اسطوره‌شناسی تطبیقی

روندی که حماسه گیلگمش در مقابل این سنت باستانی در پیش می‌گیرد، در ارزیابی ارتباط سفر پیدایش ۱ تا ۱۱ با گذشتهٔ چندخداپرستانهٔ خود به کار می‌آید و نشانگر جدایی و بازتعریفِ خود است. تشخیص حضور پارادایم آفرینش-طوفان در سفر پیدایش ۱ تا ۱۱ منجر به درک بهتر صورتِ درون‌مایه‌ای آن می‌شود. این حضور، با توجه به تمرکز سنت مسیحی بر باغ عدن کم‌شناخته باقی ماند. مرکزیت داستان طوفان، نتیجهٔ مهمی در درک کلیت پیدایش ۲ تا ۱۱ در بر دارد. تفاوتهای سبکی، ساختاری و درون‌مایه‌ای پیدایش ۱ تا ۱۱ با آترا-هاسیس نتیجهٔ تغییر در روایتِ برخواسته از یکتاپرستی است. به عقیده دامراش، در پیدایش ۲ تا ۱۱، حماسهٔ قدیمی آفرینش-طوفان بازتولید می‌شود تا یک ضدحماسه ایجاد شود. در این ضدحماسه دستاوردهای مردمان گذشته به زیر سؤال می‌رود.

موضوعی که هم در انوما الیش و هم در آترا-هاسیس دیده می‌شود آن است که وظیفه اصلی بشریت و دلیلی که برای آن انسان خلق شده، خدمتکاری خدایان، اجرای آیین‌های قربانی برای آنها است. در آغاز هر دو اسطوره، آفرینش انسان با استقرار پیشین نظم جهانی از طریق نظام دادن به نیروهای آسمانیِ ناسازگار، پیوند داده می‌شود. داستان آدم و حوا پر از بن‌مایه‌هایی است که از داستان طوفان به آن منتقل شده‌اند تا زمینه‌ای بر روی زمین برای مساله بدی فراهم کنند که پیش از آن در انوما الیش و آترا-هاسیس به آن پرداخته شده بود.

منابع

• Rendsburg, Gary A. (2004). The Biblical Flood Story in the Light of the Gilgamesh Flood Account.
• Alter, Robert (1981). The Art of Biblical narrative. Basic Books. ISBN 978-0-465-00427-0. Archived from the original on 8 March 2023. Retrieved 11 November 2020.
• Alter, Robert (2004). The Five Books of Moses. W. W. Norton & Company. ISBN 0-393-33393-0. Archived from the original on 8 March 2023. Retrieved 11 November 2020.
• Alter, Robert; Kermode, Frank (1987). The Literary Guide to the Bible. Cambridge, Massachusetts: The Belknap Press of Harvard University Press. ISBN 0-674-87531-1.
• Alter, Robert (1992). The world of biblical literature. United States: Basic Books. ISBN 0-465-09255-1.
• Damrosch, David (1987). The Narrative Covenant; Transformation of Genre in the Growth of Biblical Literature. United Kingdom: Harper & Row. ISBN 0-06-061693-8.
• Dundes, Alan (1988). The Flood Myth. University of California Press.
• Gordon, Cyrus H.; Rendsburg, Gary A. (1997) [1953], The Bible and the Ancient Near East, New York City, New York and London, England: W. W. Norton & Company, ISBN 978-0-393-31689-6
• Hallo, William W.; Younger Jr., K. Lawson (2003) [1997]. The Context of Scripture, Volume One: Canonical Compositions from the Biblical World. Netherlands: Brill. ISBN 90-04-135677.
• Hallo, William W.; Younger Jr., K. Lawson (2000). The Context of Scripture, Volume Two: Monumental Inscriptions from the Biblical World. Netherlands: Brill. ISBN 90-04-10619-7.
• Hallo, William W.; Younger Jr., K. Lawson (2002). The Context of Scripture, Volume Three: Archival Documents from the Biblical World. Netherlands: Brill. ISBN 90-04-10620-0.
• Younger Jr., K. Lawson (2017). The Context of Scripture, Volume Four: Supplements. Netherlands: Brill.
• Leeming, David A. (2010). Creation Myths of the World: An Encyclopedia. Vol. 1. ABC-CLIO. ISBN 978-1-59884-174-9.
• Leeming, David A. (2004). "Biblical creation". The Oxford Companion to World Mythology. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-515669-0. Archived from the original on 8 March 2023. Retrieved 5 May 2010.
• Leeming, David A.; Leeming, Margaret (2004). A Dictionary of Creation Myths. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-510275-8. Archived from the original on 8 March 2023. Retrieved 2 February 2020.
• Moran, William L. (1971). "Atrahasis: The Babylonian Story of the Flood". Biblica. Peeters Publishers. 52 (1): 51–61.
• Rabin, Elliot (2006). Understanding the Hebrew Bible: A Reader's Guide. KTAV Publishing House.
• Rendsburg, Gary A. (1986), The redaction of Genesis, Indiana, United States: Eisenbrauns, ISBN 0-931464-25-0
• Sarna, Nahum M. (1970). Understanding Genesis. Schocken Books.
• Sarna, Nahum M. (1989). "Genesis". The JPS Torah Commentary.
• Smith, Mark S. (Oct 2002). The Early History of God: Yahweh and the Other Deities in Ancient Israel (2nd ed.). William B Eerdmans Publishing Co. ISBN 0-8028-3972-X. Archived from the original on 8 March 2023. Retrieved 11 November 2020.

• Smith, Mark S. (Nov 2001). The Origins of Biblical Monotheism: Israel's Polytheistic Background and the Ugaritic Texts (New ed.). Oxford University Press USA. ISBN 0-19-516768-6. Archived from the original on 8 March 2023. Retrieved 11 November 2020.
• Smith, Mark S. (2010). The Priestly Vision of Genesis 1.
• Smith, Mark S. (2019). The Genesis of Good and Evil - The Fall(out) and Original Sin in the Bible.
• Coogan, Michael D.; Smith, Mark S. (2012), Stories from Ancient Canaan, Second Edition, United Kingdom: Westminster John Knox Press, ISBN 978-1-61164-162-2

برای مطالعه بیشتر

• Heidel, Alexander (1963). Babylonian Genesis (2nd ed.). Chicago University Press. ISBN 0-226-32399-4. Archived from the original on 8 March 2023. Retrieved 11 November 2020.
• Heidel, Alexander (1963). The Gilgamesh Epic and Old Testament Parallels (2nd Revised ed.). Chicago University Press. ISBN 0-226-32398-6. Archived from the original on 8 March 2023. Retrieved 11 November 2020.
• Lambert, W. G. (1965). "A New Look at the Babylonian Background of Genesis". The Journal of Theological Studies. Vol. 16, no. 2. pp. 287–300. JSTOR 23959032.
• Lambert, Wilfred G. (2013). Babylonian Creation Myths. ISBN 978-1-57506-247-1.
• Klamm, Kacie; Winitzer, Abraham (2023). "Mesopotamian Mythology and Genesis 1–11". Biblical Studies. Oxford Bibliographies. doi:10.1093/obo/9780195393361-0321. ISBN 978-0-19-539336-1.