فرومون

فرومون (از واژه‌های یونان باستان φέρω فرو "دربرداشتن"، و هورمون، ὁρμή "انگیزه و عزم")، یک عامل شیمیایی ترشح‌شده یا دفع شده است که موجب پاسخ اجتماعی در اعضای یک گونه می‌گردد (البته مارها می‌توانند از فرومون‌های دیگر جانوران برای تشخیص نوع جانور استفاده کنند). در دنیای جانوران از ارتباط شیمیایی نه فقط برای ارتباط بین یاخته‌ها، بلکه برای ارتباط افراد با یکدیگر نیز استفاده می‌شود. فرومون‌ها موادی هستند که از یک فرد ترشح شده و در فرد یا افراد دیگری از همان گونه پاسخ‌های رفتاری ایجاد می‌کند. فرومون‌ها مواد شیمیایی هستند که قادرند گیرندگان پیام را خارج از بدنِ تولید کنندهٔ پیام، تحریک کنند و بر رفتار آن‌ها تأثیر بگذارند. فرومون‌های گوناگونی از جمله فرومون‌های هشدار دهنده، فرومون‌های آمیزش جنسی، و فرومون‌های دنباله‌دار غذا وجود دارند. برای نمونه، فرومون موجود در ادرار سگ‌ها و گربه‌ها، قلمرو آن‌ها را مشخص می‌کند (به این رفتار غریزی قلمرو خواهی می‌گویند) یا می‌تواند برای جذب جنس مخالف مؤثر باشد. فرومون حتی راه شناسایی در جنس قاب‌بالان مثل کرم شب‌تاب از فواصل دور است.

یک زنبور عسل در حال باد زدن (بال‌زدن بدون پرواز)، با نشان‌دادن غدهٔ ناسونوف (بخش سفیدرنگی در نوک شکم)، خود را مورد توجه دیگر زنبوران عسل قرار می‌دهد. او با آزاد ساختن فرومون؛ فوج زنبوران را به درون یک کندوی خالی هدایت کند.

مطالعات

نظریات متعدد و مطالعات اولیه ای وجود دارد که به وجود فرومونهای انسانی اشاره دارد. یک دانشمند آلمانی در اواخر دهه ۱۸۰۰ میلادی اولین فرومونهای انسانی را کشف کرد و آنها را انتروپین نام نهاد. او معتقد بود فرومونهای انسان با ترشحات پوست(عرق) و فولیکول‌های مو همراه است.

در حالی که هنوز هم چیزهای بیشتری دربارهٔ فرومونها و رفتار انسان وجود دارند که قابل درک نیستند، تحقیقات جاری در تلاش است تا چهار نوع اصلی فرومونها را درک کند و کشف کند که چگونه آنها در انسان شناسایی شده‌اند و همچنین این هورمونها از چه راهی ممکن است بر تعامل بین افراد از هر دو جنس تأثیر بگذارند. چهار نوع اصلی فرومونها به شرح زیر است:

انواع فرومون‌ها

فرومونهای آزاد شونده: اغلب به جذابیت جنسی مرتبط است. (سبب تحریک جنس مخالف از طریق بویایی می‌شود مانند بوی عرق بدن) فرومونهای آزاد کننده باعث واکنش سریع می‌شوند.

فرومونهای سیگنال دهنده: رهاسازی اطلاعات به وسیله اثر بوی ژنتیکی که مادران را قادر می‌سازد از طریق بو فرزندانشان را شناسایی کنند.

فرومونهای اولیه: این نوع فرومونها واکنشی کند دارند. فرومونهای اولیه می‌توانند فیزیولوژی را از طریق سطوح هورمونهایی که بر توسعه دوره‌های قاعدگی و حاملگی تأثیر می‌گذارد، تعییر دهد.

فرومونهای تلفیق کننده: فرومونهای تلفیق کننده ممکن است عملکرد بدن راهمگام سازی با تغییر دهند. در انسانها ممکن است باعث تغییر در چرخه قاعدگی زنان شوند یا یک واکنش آرامش بخش را به وجود آورند.

تأثیر گذاری‌های فرومونها

مطالعه فرومونهای انسانی در سال ۱۹۷۱ آغاز شد هنگامی که مارتا مک کلینتاک مطالعه ای را منتشر کرد که نشان می‌داد چرخه قاعدگی در زنانی که در مجاورت هم زندگی می‌کنند همگام سازی آنها اغلب در یک راستا خواهد بود او معتقد بود این نتایج از اثرات فرومونهای انسانی است. مطالعات دیگر نشان می‌دهد که فرومون‌های مردانه بر روی چرخه تخمک گذاری زنان تأثیر می‌گذارد هر چند معلوم نیست که عوامل دیگر ممکن است بر این نتیجه تأثیر بگذارند. در حالی که مطالعاتی شبیه به این در را برای بررسی‌های بیشتر باز می‌کند محققان بسیاری معتقدند که چنین مطالعاتی را باید در یک زمینه از عوامل تأثیر گذار که شامل عوامل روانی و اجتماعی هستند مشاهده کرد.

یک نظریه گمانه زنی می‌کند که هر دو یعنی بوها و فرومونها توسط گیرنده‌های خاص و همچنین به واسطه بویی خاص شناسایی می‌شوند. طی تحقیقاتی که صورت گرفته که هم زنان نسبت به فرومونهای مردانه و هم مردان نسبت به فرومونهای زنانه واکنش نشان می‌دهند. دانشمندان در تلاش برای کامل کردن پازل فرومونهای انسانی هستند. آنان با تحقیق روی گونه‌های حیوانی در تلاشند تا به نتایج بیشتری دربارهٔ فرومونها دست یابند که بتواند به آنها در تشخیص فرومونهای انسانی کمک کند. مطالعات اولیه نشان می‌دهد که فرومونهای خاصی ممکن است سطح تناسب اندام و همچنین کار با شاخص‌های دیگر برای تأثیرپذیری جنسی را نشان دهد.

در آخر اینکه هدف تحقیقات آینده کشف بخشی در مغز است که این اتفاقات در آنجا رخ می‌دهد؛ اینکه چگونه و در چه زمانی فرومونها بر رفتار انسان تأثیر می‌گذارند.

مورچه

وقتی مورچه‌ای یک منبع غذایی پیدا می‌کند که زیادی بزرگ است و نمی‌تواند یک‌نفره آن را حمل کند، آن محل را با فرومون علامت‌گذاری می‌کند. رد این ماده شیمیایی مانند سیستم جی‌پی‌اس عمل می‌کند و دیگر اعضا کلونی را به سمت این منبع غذا هدایت می‌کند.

جستارهای وابسته

• فرومون‌های زنبور عسل
• فرومون‌های انسانی