مونزونیت
مونزونیت (Monzonite) یک سنگ نفوذی آذرین است که از سرد شدن آهسته ماگمای زیرزمینی تشکیل شده‌است که محتوای سیلیس متوسطی دارد و با اکسیدهای فلز قلیایی غنی شده‌است. مونزونیت بیشتر از پلاژیوکلاز و فلدسپات قلیایی تشکیل شده‌است.
| سنگ آذرین rock | |
 Monzonite specimen from Rock Library (NASA JPL) | |
| ترکیب | |
|---|---|
| بیشتر پلاژیوکلاز و فلدسپات قلیایی |
سینودیوریت یک اصطلاح منسوخ برای مونزونیت یا برای مونزودیوریت است.[۱] لارویکیت شکل خاصی از مونزونیت است.[۲]
شرح
ویرایش
مونزونیت یک سنگ آذرین دانه‌درشت (فانریتی) است. چنین سنگ‌هایی بر اساس درصد نسبی کوارتز، پلاژیوکلاز، فلدسپات قلیایی و فلدسپاتوئید (طبقه‌بندی QAPF) طبقه‌بندی می‌شوند. مونزونیت به سنگی گفته می‌شود که کمتر از ۵ درصد کوارتز در کسر کپف (QAPF) خود دارد و در آن فلدسپات قلیایی بین ۳۵ تا ۶۵ درصد از کل محتوای فلدسپات را تشکیل می‌دهد. مونزونیت همچنین ممکن است حاوی مقادیر جزئی هورنبلاند، بیوتیت و سایر مواد معدنی باشد. اگر کوارتز بیش از ۵ درصد از کسر QAPF را تشکیل دهد، سنگ را مونزونیت کوارتز می‌نامند، در حالی که اگر فلدسپاتوئیدها تا ۱۰ درصد کسر QAPF وجود داشته باشند، سنگ را مونزونیت حامل فلدسپاتوئید می‌نامند. سنگ‌های غنی‌تر از فلدسپات قلیایی به عنوان سینیت طبقه‌بندی می‌شوند، در حالی که سنگ‌های غنی‌تر از پلاژیوکلاز مونزودیوریت نامیده می‌شوند. معادل آتشفشانی مونزونیت لاتیت است.[۱][۳]
پلاژیوکلاز موجود در مونزونیت غنی از سدیم است که از اولیگوکلاز تا آندزین متغیر است و شکل متوسطی دارد (از نیمه‌خوش‌وجه تا خوش‌وَجه). فلدسپات قلیایی معمولاً ارتوکلاز است. مونزونیت همچنین ممکن است حاوی مقادیر جزئی هورنبلند، بیوتیت و سایر مواد معدنی باشد.[۱][۳]
رخداد
ویرایشمونزونیت همراه با گابرو و گرانودیوریت در توده خانکندی در رشته‌کوه‌های البرز ایران یافت می‌شود. مونزونیت احتمالاً در جریان برخوردی که اقیانوس تتیس را بسته‌است، از ذوب بخشی از گوشته بالایی که قبلاً توسط مایعات آزاد شده از یک صفحه پوسته اقیانوسی فرورانش تغییر یافته بود، تشکیل شده‌است.[۴][۵] مونزونیت همچنین می‌تواند در تنظیمات پوسته کششی[۲][۶] یا با ذوب بخشی از پوسته پایینی ترکیب بازالت قلیایی تشکیل شود.[۷]
دیوریت، مونزونیت و سینیت با هم در حاشیه پوستهٔ پایا پیشین‌زیستی دیرینه شمال چین یافت می‌شوند. اینها احتمالاً در طول مونتاژ کلمبیا شکل گرفته‌اند و نشان می‌دهند که پایاپوسته (کراتون) چین شمالی در داخل کلمبیا، بین لورنتیا و سیبری قرار داشته‌است.[۸]
معدن بینگهام شامل ذخایر مس پورفیری است که در مونزونیت تغییر یافته میزبانی شده‌است. دگرسانی با تبدیل پلاژیوکلاز به فلدسپات پتاسیم و جایگزینی کوارتز هیدروترمال، برخی از مونزونیت را به ترکیباتی شبیه مونزونیت کوارتز یا گرانیت تبدیل کرده‌است.[۹]
قطعاتی از مونزونیت در سطح ماه یافت شده‌است. اینها احتمالاً به عنوان مخلوطی از مایع گرانیتی غیرقابل اختلاط با تجمعات متشکل از پلاژیوکلاز و پیروکسن تشکیل شده‌اند که این نظریه را تأیید می‌کند که گرانیت‌های قمری از طریق غیرقابل اختلاط مایع سیلیکات تشکیل می‌شوند. این فرآیندی است که در آن اجزای سیلیس بالا و کم سیلیس ماگما مانند روغن و سرکه جدا می‌شوند.[۱۰]
ریشه واژه
ویرایشمونزونیت در اصل از دامنه Monzoni در Val di Fassa (استان ترنتو، ایتالیا) نامگذاری شد که در آنجا فراوان است. از آنجایی که تعاریف سنگ نظام مند و مدون شده‌اند، این ارتباط هیچ ارتباطی با تعریف سنگ از دست داده‌است.[۱]
منابع
ویرایش- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ Le Maitre, R.W. , Igneous Rocks: A Classification and Glossary of Terms Cambridge University Press, 2nd ed, pp. 113 شابک ۰−۵۲۱−۶۶۲۱۵-X خطای یادکرد: برچسب
<ref>نامعتبر؛ نام «LeMaitre» چندین بار با محتوای متفاوت تعریف شده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Andersen, Tom (January 1984). "Crystallization history of a Permian composite monzonite-alkali syenite pluton in the Sande cauldron, Oslo rift, southern Norway". Lithos. 17: 153–170. doi:10.1016/0024-4937(84)90016-1. خطای یادکرد: برچسب
<ref>نامعتبر؛ نام «andersen-1984» چندین بار با محتوای متفاوت تعریف شده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ Klein, Cornelis and Cornelius S. Hurlbut, Jr. , Manual of Mineralogy, Wiley, 20th ed, pp. 480-484 شابک ۰−۴۷۱−۸۰۵۸۰−۷ خطای یادکرد: برچسب
<ref>نامعتبر؛ نام «Klein» چندین بار با محتوای متفاوت تعریف شده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ Aghazadeh, Mehraj; Castro, Antonio; Omran, Nematallah Rashidnejad; Emami, Mohamad Hashem; Moinvaziri, Hossien; Badrzadeh, Zahra (May 2010). "The gabbro (shoshonitic)–monzonite–granodiorite association of Khankandi pluton, Alborz Mountains, NW Iran". Journal of Asian Earth Sciences. 38 (5): 199–219. doi:10.1016/j.jseaes.2010.01.002.
- ↑ Castro, Antonio; Aghazadeh, Mehraj; Badrzadeh, Zahra; Chichorro, Martim (November 2013). "Late Eocene–Oligocene post-collisional monzonitic intrusions from the Alborz magmatic belt, NW Iran. An example of monzonite magma generation from a metasomatized mantle source". Lithos. 180–181: 109–127. doi:10.1016/j.lithos.2013.08.003.
- ↑ Köksal, Serhat; Toksoy-Köksal, Fatma; Göncüoğlu, M. Cemal; Möller, Andreas; Gerdes, Axel; Frei, Dirk (April 2013). "Crustal source of the Late Cretaceous Satansarı monzonite stock (central Anatolia – Turkey) and its significance for the Alpine geodynamic evolution". Journal of Geodynamics. 65: 82–93. doi:10.1016/j.jog.2012.06.003.
- ↑ Smith, I. E. M.; White, A. J. R.; Chappell, B. W.; Eggleton, R. A. (May 1988). "Fractionation in a zoned monzonite pluton: Mount Dromedary, southeastern Australia". Geological Magazine. 125 (3): 273–284. doi:10.1017/S0016756800010219.
- ↑ Wang, Wei; Liu, Shuwen; Bai, Xiang; Li, Qiugen; Yang, Pengtao; Zhao, Yue; Zhang, Shuanhong; Guo, Rongrong (March 2013). "Geochemistry and zircon U–Pb–Hf isotopes of the late Paleoproterozoic Jianping diorite–monzonite–syenite suite of the North China Craton: Implications for petrogenesis and geodynamic setting". Lithos. 162–163: 175–194. doi:10.1016/j.lithos.2013.01.005.
- ↑ Lanier, G.; Raab, W. J.; Folsom, R. B.; Cone, S. (1 November 1978). "Alteration of equigranular monzonite, Bingham mining district, Utah". Economic Geology. 73 (7): 1270–1286. doi:10.2113/gsecongeo.73.7.1270.
- ↑ Rutherford, M.J.; Hess, P.C.; Ryerson, F.J.; Campbell, H.W.; Dick, P.A. (1976). "The chemistry, origin and petrogenetic implications of lunar granite and monzonite". 7th Lunar Science Conference Proceedings, Houston, Texas. Pergamon Press, Inc. 2. A77-34651 15-91): 1723-1740. Bibcode:1976LPSC....7.1723R.