ویتامین ث

ویتامین ث
داده‌های بالینی
نام‌های دیگر	L-ascorbic acid
AHFS/Drugs.com	Multum Consumer Information
رده‌بندی داروهای; بارداری	A;
روش مصرف دارو	oral
کد ATC	A11G ;
وضعیت قانونی
وضعیت قانونی	general public availability;
داده‌های فارماکوکینتیک
زیست فراهمی	rapid & complete
پیوند پروتئینی	negligible
نیمه‌عمر حذف	varies according to plasma concentration
دفع	renal
شناسه‌ها
	نام آیوپاک 2-Oxo-L-threo-hexono-1,4-lactone-2,3-enediol; or; (R)-3,4-dihydroxy-5-((S)- 1,2-dihydroxyethyl)furan-2(5H)-one;
شمارهٔ سی‌ای‌اس	۵۰-۸۱-۷ ;
پاب‌کم CID	۵۷۸۵;
دراگ‌بنک	DB00126 ;
کم‌اسپایدر	۱۰۱۸۹۵۶۲ ;
UNII	PQ6CK8PD0R;
KEGG	D00018 ;
ChEBI	CHEBI:۲۹۰۷۳ ;
ChEMBL	ChEMBL۱۹۶ ;
NIAID ChemDB	۰۰۲۰۷۲;
عدد ئی	E300 (antioxidants, ...)
CompTox Dashboard (EPA)	DTXSID5020106 ;
ECHA InfoCard	100.000.061
داده‌های فیزیکی و شیمیایی
فرمول شیمیایی	C6H8O۶
جرم مولی	176.12 g/mole g·mol−1
مدل سه بعدی (جی‌مول)	Interactive image;
چگالی	۱٫۶۹۴ g/cm3
نقطه ذوب	۱۹۰ درجه سلسیوس (۳۷۴ درجه فارنهایت)
نقطه جوش	۵۵۳ درجه سلسیوس (۱٬۰۲۷ درجه فارنهایت)
	SMILES C([C@@H]([C@@H]1C(=C(C(=O)O1)O)O)O)O;
	InChI InChI=1S/C6H8O6/c7-1-2(8)5-3(9)4(10)6(11)12-5/h2,5,7-10H,1H2/t2-,5+/m0/s1 ; Key:CIWBSHSKHKDKBQ-JLAZNSOCSA-N ;

ویتامین ث یا ویتامین سی (به انگلیسی: Vitamin C) یا ال-آسکوربات یا اسکوربیک اسید ریز مغذی حیاتی برای گونه‌های پیشرفته پستانداران (انسان، میمون‌ها و مانند این‌ها)، شمار اندکی از گونه‌های دیگر پستانداران (به‌ویژه خوکچه هندی و خفاش‌ها)، تعدادی از گونه‌های پرندگان و برخی ماهی ها است. تقریباً به جز مواردی که در بالا ذکر گردید، بقیه جانداران این ویتامین را در بدن خود می‌سازند.^[۱]

دلیل نام گذاری ویتامین سی ( بیماری اسکوروی) بوده است و نام ان را از روی این بیماری (فاکتور اسیدی پیشگیری کننده اسکوروی ) و بعد اسکوربیک اسید گذاشتند.^[۲]

ویتامین سی یک ویتامین ضروری است.

Vitamin C as a

Essential vitamin

( مهمترین علت انجام این تحقیق تاثیر ویتامین سی بر سلامت قلبی عروقی است سپس به سایر اثرات احتمالی ان بر سلامت پرداخته ایم).^[۳]

ویتامین سی در قرن ۱۶ و ۱۷ به عنوان عامل پیشگیری از اسکوروی مورد بحث بود ولی خود مولکول جداسازی و شناخته نشده بود،

بعدها این مولکول در سال ۱۹۱۲ کشف شد و دردهه سی توسط البرت سنت سنتز شد( بعدها بخاطر این سنتز برنده جایزه نوبل شد).

در گذشته در مورد بیوسنتز اسکوربیک اسید اختلاف نظر وجود داشت تا در دهه ۵۰ و ۶۰ میلادی البرت لنینگر اولین کسی بود که نشان داد بدن انسان نمیتواند مولکول اسوربیک اسید را به طور کامل بیوسنتز کند.

در واقع انسان نمیتواند گلونولاکتون را به اسکوربیک اسید تبدیل کند.

توانایی بیوسنتز ویتامین سی در بسیاری از جانداران وجود دارد و در زنجیره تکاملی تا پستانداران ادامه دارد ولی جایی در تکامل پستانداران از بین رفته است و پستاندارانی مانند انسان و پریمات ها توانایی بیوسنتز ویتامین سی را ندارند.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7761826/

اثرات احتمالی ویتامین سی به دو قسمت اثرات قلبی و سایر مصارف تقسیم می شود: ۱-اثرات قلبی عروقی۲- سایر مصارف

اثرات قلبی عروقی و مکانیسم؛

اثرات احتمالی ویتامین سی بر سلامت قلبی عروقی:

۱- در یک متاانالیز با مقایسه ۱۵ ترایال و ۲۴۶ نفر نشان داده شد سطح سرمی پایین تر ویتامین سی میتواند با کاهش قدرت مکانیکی قلب

Left ventricular ejection fraction مرتبطت باشد.

در این بیماران با مصرف مکمل ویتامین سیLVEFتا ۱۲ درصد افزایش پیدا کرد.

تعدادی دیگر متاانالیز نیز این یافته ها را تائید کرده است.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8913583/

۲- ویتامین سی با کنترل عوارض ناشی از کلسترول ریسک بیماری های قلبی عروقی را کاهش میدهد.

میدانیم ژن مربوط به ساخت ویتامین سی با میزان بیان ژن اپولیپوپروتئین ۱ در بدن جانوران مرتبط است.

در خیلی از جانوران این دو ژن با هم بیان میشوند و در برخی جداگانه بیان میشوند.

برخی جانوران مانند انسان توانایی ساخت اسکوربیک اسید را ندارند در نتیجه در پروسه هایی که نیاز به ترمیم است معمولا ضعیف تر از بقیه جانوراانی که این توانایی را دارند عمل میکند.

در یک ازمایش توانایی تولید ویتامین سی در رت را از بین بردند و مشاهده شد میزان ریسک کاردیووسکولار در ان زیاد شد.

جالب است بدانید در جانورانی مانند خرس و گاو که میزان کلسترول خون بسیار بالایی دارند احتمالا توانایی تولید اسکوربیک اسید به پیشگیری از بیماری کمک میکند.

از طرف دیگری در مطالعه دیگری نشان داده شد جانورانی مانند موش که توانایی بیوسنتز اسکوربیک اسید را دارند در دوزهای بسیار بالاتری از (ال دی ال) به بیماری قلبی عروقی دچار میشوند.

البته نیاز به ازمایشاتی پلاسبو کنترل با تعداد نمونه بالا برای اثبات اثرات ویتامین سی نیاز است .

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7761826/

۳-در مطالعه دیگری در دانشگاه ناوارا تعداد ۱۳۴۲۱ نفر تا۱۱ سال از نظر ریسک اتفاقات قلبی عروقی کشنده و غیرکشنده مورد follow up قرار گرفتند، هر ۲ سال این افراد مورد مصاحبه قرار گرفتند.

CVM( مرتالیتی) با مصرف ویتامین سی ، غذای حاوی فایبر خوراکی و رژیم مدیترانه ای به شدت کاهش میابد.

CvD ریسک (بیماری قلبی) با مصرف ویتامین سی بهبود میابد ولی با مصرف فایبر و رژیم مدیترانه ای تغییر نمیکند.

( یعنی اگر ریسک ابتلا به بیماری هم کم نشود ریسک مرگ و میر حتما کاهش میابد).

https://www.mdpi.com/2072-6643/9/9/954

و البته در یک بررسی نشان داده شد میزان بالای ویتامین سی در بیماران ۱- خانم۲-بالای ۵۰سال و ۳- دیابتیک ریسک بیماری قلبی را افزایش میدهد.

این ریسک شامل اتفاقات های منجر به مرگ نیست.

این ریسک در سایر افراد وجود ندارد.

همانطور که گفتیم مکانیسم های مختلفی را در اثرات مثبت قلبی عروقی ویتامین سی دخیل میدانند از جمله:

۱-جلوگیری از اکسیداسیون (ال دی ال) و

افزایش سرعت ترمیم مویرگ ها

افزایش کارایی عرقی

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8821982/

۲-از طرفی در تحقیق دیگری نشان داده شد اسکوربیک اسید باعث اصلاح عملکرد دیواره رگ ها میشود.

اسکوربیک اسید تونیسیتی و میزان پاسخگویی به محرک را اصلاح کرده و بهبود میبخشد.

این تحقیق به صورت پلاسبو کنترل انجام شد.

در این تحقیق کسانی که مشکل حاد قلبی عروقی و انژین داشتند از مطالعه خارج شدند.

https://www.ahajournals.org/doi/full/

10.1161/01.CIR.93.6.1107

۳- ویتامین سی خاصیت محافظت قلبی دارد ولی

(توجه داشته باشید اسکوربیک اسید از طرفی در ساخت وزوپرسین در هیپوتالاموس نقش دارد ، وازوپرسین به صورت متناقض در هنگام افزایش فشار اسمزی مایع میان بافتی ترشح و باعث باز جذب اب از توبول های کلیه میشود، نیز باعث بازجذب سدیم و تا حدی اوره میشود و نیز افزایش تونوسیتی عروقی میشود که البته این دو مکانیسم باعث افزایش فشار سرخرگهای کوچک (priphetal arteriol ) میشود و از طرفی افزایش ADH باعث remodeling

بافت قلب میشود.)

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/

0040816694900949

۴-ویتامین سی به کاهش فشار خون کمک میکن .

در یک مطالعه متاانالیز به تاثیر مصرف خوراکی ویتامین سی بر فشار خون نتیجه حاصل از ۲۹ تحقیق کاهش فشار خون با مصرف روزانه ویتامین سی با دوز ۵۰۰ میلی گرم و به مقدار متوسط۳/۸۵میلی متر جیوه در کلیه شرکت کنندگان و ۴/۸۵ در افراد دچار فشارخون بالا را تائید میکند.

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0002916523027740

( در مورد جذب کلسترول از انجا که میزان بالایی از مولکول اسید چرب و کلسترول از طریق ((لنف )) وارد سیستم گردش خون میشود باید به نقش سیستم لنفاوی در جذب کلسترول (توزیع و پروسس کلسترول در کبد است)و نیز تنظیم و پاکسازی سیستم گردش خون بپردازیم که البته موضوع مطالعه دیگری است).

در سده نوزدهم و در جریان مبتلا شدن بسیاری از دریانوردان به بیماری اسکروی این دریانوردان چاره کار را در مصرف مرکبات دیدند و بالاخره در سال ۱۹۲۸ این ویتامین در میوه پرتقال کشف شد و اسید اسکوربیک نام گرفت.

ویتامین ث در طالبی، خربزه، مرکبات، کلم بروکلی، کلم قرمز، کیوی و فلفل دلمه ای فراوان یافت می‌شود.^[۴] در برابر حرارت و مواد قلیایی و طول زمان از بین می‌رود. این ویتامین در واکنش‌های شیمیایی بدن یک حمل‌کننده الکترون است و از مهم‌ترین آنتی‌اکسیدان‌ها است که نقش مهمی در سلامتی بدن و دستگاه ایمنی دارد.^[۵]

شیمی ویتامین ث

ویتامین c جامدی سفید رنگ و محلول در آب و غیر سمی با فرمول مولکولی C6H8O6 است. این مولکول آلی دارای گروه‌های عاملی استری و هیدروکسیل (الکلی) و همین‌طور آلکنی است. در واقع این مولکول اسیدی، فاقد گروه عاملی مشخصه اسیدهای آلی یا همان کربوکسیلیک اسیدها (گروه عاملی کربوکسیل) است! اما به دلیل وجود سیستم مزدوج (یکی در میان) پیوندهای دوگانه کربن-کربن و کربن-اکسیژن که می‌توانند بار منفی روی اکسیژن گروه هیدروکسیل را پخش کنند (سه ساختار رزونانسی مختلف)، این مولکول خاصیت اسیدی دارد.

تولید این ماده برمی‌گردد به اوایل قرن بیستم میلادی که توسط ریچستین انجام شد. چند سال بعد از او، روچ توانست این فرایند را صنعتی کند. مواد اولیه تولید این اسید، ذرت یا گندمی است که ابتدا به گلوکز تبدیل می‌شود و در ادامه به سوربیتول تبدیل می‌شود. این ماده در کنار کاتالیزگر نیکل، اکسید می‌شود و سپس شسته می‌شود. در نهایت با هیدروکلریک اسید واکنش می‌دهد و اسید اسکوربیک خالص به وجود می‌آید. در آخرین مرحله تولید، اسید حاصل را فیلتر و خرد می‌کنند.

این مولکول در اثر مجاورت با هوای آزاد به مدت نسبتاً کوتاه، می‌تواند به راحتی با اکسیژن هوا واکنش داده و به C6H6O6 اکسید شود.

فواید ویتامین ث

ویتامین ث آنتی‌اکسیدان است، یعنی از آسیب رادیکال آزاد به یاخته‌ها و بافت‌های بدن جلوگیری کرده و باعث تقویت دستگاه ایمنی می‌شود. این ویتامین موجب محافظت پوست در مقابل آثار مخرب اشعه ماورای بنفش نور خورشید می‌شود. همچنین این ویتامین به افزایش قدرت ایمنی بدن استحکام لثه‌ها و دندان‌ها کمک می‌کند.^[۵] این ویتامین همچنین باعث ساخت کلاژن (قوی‌ترین بخش بافت پیوندی که تمام اعضای بدن را در کنار هم نگه می‌دارد)^[۶] شده و در پیشگیری از بالارفتن کلسترول خون و ایجاد لخته‌های خونی در رگ مؤثر است.^[۷] اشاره شده‌است که این ویتامین برخلاف تفکر همگان کمکی در پیشگیری از بروز سرماخوردگی نمی‌کند و فقط طول دوره بیماری را کوتاه و به تخفیف عوارض آن کمک می‌کند. همچنین مصرف این ویتامین باعث جذب بهتر آهن در بدن می‌شود و به افرادی که دچار کم‌خونی هستند توصیه می‌گردد.
ویتامین ث به عقیده برخی کارشناسان احتمال بروز سکته مغزی در افراد غیر سیگاری را تا ۳۰٪ و در افراد سیگاری تا ۷۰٪ کاهش می‌دهد. به اعتقاد این محققان آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند ویتامین ث احتمالاً سلول‌ها را از فشار اکسیدی که در سکته مغزی مؤثر هستند، حفظ می‌کند. البته به گفته دانشمندان ویتامین ث که از طریق مصرف طبیعی کسب شود، اثرش بسیار بیشتر است. همچنین در تحقیق دیگری دانشمندان مصرف این ویتامین را در تراکم استخوانی افراد مؤثر دانسته‌اند.^[۸] در پژوهشی دیگر نیز گفته شده‌است که تزریق مقدار زیادی ویتامین ث به افرادی که دچار سرطان هستند باعث می‌شود که رشد سرطان در آن‌ها را متوقف کند. این ویتامین می‌تواند زنجیره‌ای مخرب در درون سلول بیمار به وجود آورد. گفته شده که تزریق این ویتامین به موش‌هایی که دچار تومور بودند، اندازه تومورهای آنان را به نصف کاهش داده‌است.^[۹] این ویتامین از اکسید شدن سلول‌های چرب حاضر در غشاء سلولی توسط عوامل اکسید کننده جلوگیری می‌کند؛ با تداوم اکسید شدن سلول‌های چرب و ایجاد تغییراتی در سلول و ماده ژنتیکی سلول باعث بروز برخی سرطان‌ها می‌شود.^[۱۰] محققان مصرف این ویتامین را به کسانی که از بیماری‌های قلبی رنج می‌برند نیز توصیه کرده‌اند؛ زیرا کمبود ویتامین ث باعث تصلب شریان شده و کمبود آن در بیماران قلبی همراه با خشکی و سفتی رگ‌ها می‌شود و باعث به وجود آمدن درد در این افراد می‌گردد.^[۱۱]

کمبود ویتامین ث سبب می‌شود که اسپرمها به هم چسبیده و این حالت سبب ۱۶ درصد موارد ناباروری در مردان می‌شود. نگهداری طولانی مدت در یخچال، پختن، گرمای هوا، نور و دخانیات باعث از بین رفتن این ویتامین می‌شوند؛ از این رو افراد سیگاری به این ویتامین نیاز بیشتری دارند. شیر مادر دارای مقادیری از ویتامین ث است و به همین جهت بانوان باردار باید از مقدار بیشتری از این ویتامین مصرف کنند.^[۱۲]^[۱۳]

کمبود ویتامین ث

ویتامین ث مورد نیاز برای هر فرد سالم ۶۰ میلی‌گرم در روز توصیه شده‌است.^[۵]^[۱۴] اگر فردی به مدت یک ماه به میزان کمتر از حداقل مورد نیاز یک فرد این ویتامین را دریافت کند دچار عوارضی مانند بیماری اسکروی، خون‌ریزی لثه و همچنین خشکی پوست و آثار خون مردگی در زیر آن می‌شود.^[۵] در پژوهشی دانشمندان به این نتیجه رسیدند که وجود چربی در غذا باعث می‌شود که ویتامین ث خاصیت ضد سرطانی خود را از دست بدهد. دانشمندان می‌گویند وقتی مخلوط از بزاق و مواد غذایی در معده با شیره آن مخلوط می‌شوند، ویتامین ث موجود در مواد غذایی می‌تواند رادیکال‌های آزاد، یعنی همان موادی که سرطان‌زا هستند را از بین ببرد؛ رادیکال‌های آزادی مانند نیتریت که در مواد غذایی آماده و کنسروی، مانند سوسیس و کالباس به مقدار زیاد وجود دارند. اما در یک تحقیق، هنگامی که مقدار بیشتری چربی به همین مخلوط غذایی اضافه شد دیده شد که دیگر ویتامین ث نمی‌تواند این واکنش شیمیایی را انجام دهد. کمبود ویتامین ث سبب می‌شود که اسپرم‌ها به هم بچسبند و این حالت سبب ۱۶٪ موارد ناباروری در مردان می‌شود.^[۱۵]

اسکوربوت، نوعی بیماری خونی ناشی از کمبود ویتامین ث می‌شود.

افراد در معرض کمبود ویتامین ث^[۱۶]^[۱۷]

نوزادانی که در سال اول زندگی از شیر گاو یا شیرهای تغلیظ شده‌استفاده می‌کنند
افراد در معرض سوء تغذیه (شامل الکلیسم، افراد مسن، بی اشتهایی و ایدز)
افراد مبتلا به دیابت تیپ یک
افراد دارای بیماری‌های رودهٔ کوچک (مانند بیماری کرون، سلیاک، ویپل)
زنان باردار و شیرده
بیماران تحت دیالیز
بیماران مبتلا به تیروتوکسیکوز
سیگاری‌ها
افراد مبتلا به اختلالات انباشت آهن در بدن
افراد مبتلا به سوء تغذیه (برخی افراد مسن، مصرف‌کنندگان مواد مخدر و الکل، برخی از افراد مبتلا بیماری‌های ذهنی)

مصرف بیش از اندازه

معمولاً اضافه این ویتامین از راه ادرار دفع می‌شود.^[۱۴] اما مصرف خیلی زیاد آن باعث تکرر ادرار، سنگ کلیه و اسهال می‌شود. همچنین مصرف زیاد این ویتامین به صورت دارو باعث بروز اختلالات گوارشی، خطر ابتلاء به سنگ اگزالات در مجاری ادراری و اعتیاد بدن به مقدار زیاد مصرف این دارو می‌شود.^[۷]^[۱۸]

مصرف توصیه شده ویتامین ث در آمریکا (میلی‌گرم در روز)^[۱۹]
رژیم پیشنهاد شده مجاز (RDA)	کودکان ۳–۱ سال	۱۵
	کودکان ۸–۴ سال	۲۵
	کودکان ۱۳–۹ سال	۴۵
	دختران ۱۸–۱۴ سال	۶۵
	پسران ۱۸–۱۴ سال	۷۵
	خانم‌های بزرگسال	۷۵
	آقایان بزرگسال	۹۰
	خانم‌های باردار	۸۵
	خانم‌های شیرده	۱۲۰
حداکثر مصرف مجاز (UL)	خانم‌های بزرگسال	۲۰۰۰
حداکثر مصرف مجاز (UL)	آقایان بزرگسال	۲۰۰۰

منابع حاوی ویتامین ث

مرکبات بهترین منابع ویتامین ث می‌باشند

بیشتر جانداران این ویتامین را خود می‌سازند اما جانداران دیگری مثل انسان هستند که باید این ویتامین را در طول روز از موادی که مصرف می‌کنند به‌دست بیاورند. این ویتامین هم به صورت طبیعی در منابع گیاهی و جانوری موجود است و هم به صورت مصنوعی و قرص. منابعی که بیشترین مقادیر این ویتامین را در خود دارند عبارتند از: فلفل تند، توت فرنگی، کلم بروکلی، گریپ فروت، گوجه فرنگی، انبه، لیمو، گل کلم، سیب زمینی، هندوانه، اسفناج، کلم، نارنگی و مرکبات، کیوی و دیگر میوه‌ها و سبزی‌ها، منابع گیاهی دارای ویتامین ث و جگر منبع حیوانی دارای ویتامین ث است.^[۵] نگهداری طولانی مدت در یخچال، پختن، گرمای هوا، نور و دخانیات باعث از بین رفتن این ویتامین می‌شوند. از این رو افراد سیگاری به این ویتامین نیاز بیشتری دارند.^[۷] همچنین شیر مادر نیز دارای مقادیری از ویتامین ث می‌باشد و به همین جهت زنان باردار باید از مقدار بیشتری از این ویتامین مصرف کنند. همچنین می‌شود این ویتامین را ۳ تا ۶ ماه در دمای زیر صفر نگهداری کرد اما پس از آن تجزیه می‌شود. همچنین در میان سبزی‌ها ۲ سبزی‌های تیره برگ ویتامین ث بیشتری دارند و جعفری شش تا هفت برابر سایر سبزی‌ها دارای ویتامین ث می‌باشد.^[۱۰]

مدلی از مولکول ویتامین ث٬سیاه کربن، سفید هیدروژن و قرمز اکسیژن می‌باشد.

منابع گیاهی

منابع گیاهی	متوسط (میلی گرم) در هر ۱۰۰ گرم
کاکادو پلام	۳۱۰۰
کامو کامو	۲۸۰۰
میوه گل رز	۲۰۰۰
آسرولا	۱۶۰۰
عناب	۵۰۰
انگور هندی	۴۴۵
باوباب	۴۰۰
فلفل قرمز	۱۹۰
جعفری	۱۳۰
کیوی	۱۰۵
گواوا	۱۰۰
کلم بروکلی	۹۰
تمشک قرمز	۸۰
لیچی	۷۰
تمشک قطبی	۶۰
خرمالو	۶۰

منابع گیاهی	متوسط (میلی گرم) در هر ۱۰۰ گرم
انبه هندی	۶۰
توت فرنگی	۶۰
پرتقال	۵۰
لیمو شیرین	۴۰
خرما کهنه	۶۵
گل کلم	۴۰
سیر	۳۱
گریپ فروت	۳۱
تمشک	۳۰
نارنگی	۳۰
نارنگی ماندارین	۳۰
اسفناج	۳۰
کلم نارس سبز	۳۰
لیمو ترش	۳۰
انبه	۲۸
توت سیاه	۲۱
سیب زمینی	۲۰
طالبی	۲۰
گوجه فرنگی	۱۰
زغال اخته	۱۰
آناناس	۱۰

منابع گیاهی	متوسط (میلی گرم) در هر ۱۰۰ گرم
پاپااو	۱۰
انگور	۱۰
زرد آلو	۱۰
آلو برقانی	۱۰
هندوانه	۱۰
موز	۹
هویج	۹
اوکادو	۸
گیلاس	۷
شفتالو	۷
سیب	۶
چغندر	۵
گلابی	۴
کاهو	۴
خیار	۳
بادمجان	۲
انجیر	۲
ازگیل	۰٫۳

منابع جانوری

منابع جانوری دارای ویتامین ث
منبع جانوری	متوسط (میلی‌گرم)
جگر گوساله (خام)	۳۷
جگر گاو (خام)	۳۲
صدف خوراکی (خام)	۳۰
مغز بره (پخته)	۱۷
جگر مرغ (سرخ شده)	۱۳
جگر بره (سرخ شده)	۱۲
مرغ (تازه)	۱۲
قلب بره (کباب شده)	۱۱
زبان بره (نیم پز)	۶
شیر بز (تازه)	۲
شیر (تازه)	۲

جستارهای وابسته

فهرست منابع غذایی ویتامین ث

منابع

↑ مک‌کلاسکی، الوود اس. (۱۹۸۵)، «کدام مهره‌داران ویتامین ث می‌سازند؟»، ریشه‌ها، ج. دورهٔ ۱۲ ش. ش ۲، ص. ص ۹۶–۱۰۰
↑ محمدحسین صالحی. [ps://www.mdpi.com/%0A2072-6643/9/9/954%0A «مصرف اسکوربیک اسید به عنوان مکمل»].
↑ محمدحسسن صالحی. [ps://www.mdpi.com/%0A2072-6643/9/9/954%0A «۲»].
↑ foods-high-in-vitamin-c webmd.com
↑ ^۵٫۰ ^۵٫۱ ^۵٫۲ ^۵٫۳ ^۵٫۴ ویتامین C-تبیان
↑ نقش کلیدی ویتامین ث در بدن - مازیار مهدوی فر - رادیو زمانه
↑ ^۷٫۰ ^۷٫۱ ^۷٫۲ «آشنایی با ویتامین ث یا اسیدآسکوربیک». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ نوامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۸ اکتبر ۲۰۰۸.
↑ «سودمندی ویتامین c برای استحکام استخوان -شبکه خبر». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۸ اکتبر ۲۰۰۸.
↑ نابودی سلول‌های سرطانی با ویتامین سی - تسنیم نیوز
↑ ^۱۰٫۰ ^۱۰٫۱ ویتامین سی ضد سرطان است ولی نه به صورت خوراکی - خبرآنلاین
↑ بیماران قلبی ویتامین ث را فراموش نکنند
↑ بررسی تأثیر مصرف ویتامین ث در سلامتی (۲۰۲۱-۰۹-۰۴). «داروخانه اینترنتی». دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۳-۰۶.
↑ «آشنایی با ویتامین‌ها». www.ettelaat.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۰۴.
↑ ^۱۴٫۰ ^۱۴٫۱ تأثیر ویتامین‌های ای و ث در جلوگیری از سکته مغزی-آفتاب^{^{[پیوند مرده]}}
↑ ویتامین C علیه سرماخوردگی؟!-تبیان
↑ «ویتامین C - ویتامینو». ۲۰۱۸-۰۹-۱۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ دسامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۲-۰۱.
↑ ده ماده غذایی سرشار از ویتامین ث
↑ عوارض مصرف زیاد ویتامین‌های E,B و C -تبیان
↑ Institute of Medicine (US) Panel on Dietary Antioxidants Related Compounds (2000). "Vitamin C". Dietary Reference Intakes for Vitamin C, Vitamin E, Selenium, and Carotenoids. Washington, DC: The National Academies Press. pp. 95–185. doi:10.17226/9810. ISBN 978-0-309-06935-9. PMID 25077263. Archived from the original on September 2, 2017. Retrieved September 1, 2017.

[1] مک‌کلاسکی، الوود اس. (۱۹۸۵)، «کدام مهره‌داران ویتامین ث می‌سازند؟»، ریشه‌ها، ج. دورهٔ ۱۲ ش. ش ۲، ص. ص ۹۶–۱۰۰

[2] محمدحسین صالحی. [ps://www.mdpi.com/%0A2072-6643/9/9/954%0A «مصرف اسکوربیک اسید به عنوان مکمل»].

[3] محمدحسسن صالحی. [ps://www.mdpi.com/%0A2072-6643/9/9/954%0A «۲»].

[4] s-high-in-vitamin-c webmd.com

[autogenerated3-5] ۵٫۰ ^۵٫۱ ^۵٫۲ ^۵٫۳ ^۵٫۴ ویتامین C-تبیان

[6] نقش کلیدی ویتامین ث در بدن - مازیار مهدوی فر - رادیو زمانه

[autogenerated4-7] ۷٫۰ ^۷٫۱ ^۷٫۲ «آشنایی با ویتامین ث یا اسیدآسکوربیک». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ نوامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۸ اکتبر ۲۰۰۸.

[8] «سودمندی ویتامین c برای استحکام استخوان -شبکه خبر». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۸ اکتبر ۲۰۰۸.

[9] نابودی سلول‌های سرطانی با ویتامین سی - تسنیم نیوز

[autogenerated1-10] ۱۰٫۰ ^۱۰٫۱ ویتامین سی ضد سرطان است ولی نه به صورت خوراکی - خبرآنلاین

[11] بیماران قلبی ویتامین ث را فراموش نکنند

[12] بررسی تأثیر مصرف ویتامین ث در سلامتی (۲۰۲۱-۰۹-۰۴). «داروخانه اینترنتی». دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۳-۰۶.

[13] «آشنایی با ویتامین‌ها». www.ettelaat.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۰۴.

[autogenerated2-14] ۱۴٫۰ ^۱۴٫۱ تأثیر ویتامین‌های ای و ث در جلوگیری از سکته مغزی-آفتاب^{^{[پیوند مرده]}}

[15] ویتامین C علیه سرماخوردگی؟!-تبیان

[16] «ویتامین C - ویتامینو». ۲۰۱۸-۰۹-۱۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ دسامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۲-۰۱.

[topten-17] ده ماده غذایی سرشار از ویتامین ث

[18] عوارض مصرف زیاد ویتامین‌های E,B و C -تبیان

[DRItext-19] Institute of Medicine (US) Panel on Dietary Antioxidants Related Compounds (2000). "Vitamin C". Dietary Reference Intakes for Vitamin C, Vitamin E, Selenium, and Carotenoids. Washington, DC: The National Academies Press. pp. 95–185. doi:10.17226/9810. ISBN 978-0-309-06935-9. PMID 25077263. Archived from the original on September 2, 2017. Retrieved September 1, 2017.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]