یونس امره

یونس امره (به عثمانی: یونس امره یا کول یونس، عشیق یونس یا یونس) (۶۳۸ - ۷۲۰ )، شاعر و عارف ترک که در آناتولی بزرگ شد.یونس امره، درویش ترکمن که در نیمه آخر سده سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم میلادی می‌زیست، پیشگام شعر ترکی در آناتولی به شمار می‌رود. اطلاعات مربوط به شخصیت تاریخی او ناکافی و حتی متناقض است و تا حدودی با افسانه‌ها آمیخته شده‌ است. هیچ منبع اولیه دیگری جز ولایت نامه‌ها و اشعار منظومه ای که اطلاعات زندگی نامه ای درباره یونس امره ارائه دهد وجود ندارد.

یونس امره Yunus Emre
نام اصلی	یونس امره
زاده	۶۳۸ سیوری‌حصار ترکیه
محل زندگی	عثمانی مسافرت بین ایران و عثمانی
درگذشته	۷۲۰ نامشخص
آرامگاه	نامشخص
زمینه کاری	شاعر، تصوف
ملیت	عثمانی

یونس امره در سال ۱۲۴۰ میلادی در شهر خوی به دنیا آمد. از اطلاعات اشعار او روشن می‌شود که متاهل و دارای فرزند و دارای پسری به نام اسماعیل است. اگرچه گفته می‌شود که او بی سواد بوده‌است، اما طبیعی است که پیش از ورود به راه تصوف، تحصیلات مدرسه ای خوبی داشته‌ است. . می‌توان گفت فارسی و عربی را روان می‌داند. فوات کوپرولو می‌گوید که یونس امره ادبیات ایران را «به اندازه ای می‌دانست که از اشعار فارسی مولانا لذت برد». از برخی از دوبیتی‌های او برمی‌آید که در جنوب مرعش، قیصری، تبریز، نخجوان، آران و شروان ، بغداد و دمشق سفر کرده‌است.

در کتاب قاموس الاعلام ترکی درباره او نوشته که وی از مردم بولی و از عرفا و از اهل الله درعثمانی به شمار می‌رفت. وی زاویه‌ای داشت و پیوسته در آن به عبادت و ریاضت مشغول بود. به سال ۷۲۰ هجری قمری درگذشت . یونس با اینکه بی‌سواد بود مناجات‌های صوفیانه و الهیات عارفانه دارد.

یونس امره به روایتی در سال ۶۳۸ هـ. در شهر خوی متولد شده‌است و در سال ۷۲۰ هـ. چشم از جهان فرو بسته‌است.در باب محل وفات وی روایت‌های مختلف وجود دارد. روستاهایی هم که به عنوان محل درگذشت در اسناد و وثایق بکتاشیه آمده‌است. گرچه یونس امره در ترکیه بیش از ایران معروف شده‌است، اما هنوز هم طائفه‌های مختلف طرائق صوفیه در ایران، او را از شاعران مکتب مولویه به حساب می‌آورند و اشعارش را در مجالس آئینی با شور و جذبهٔ خاصی به آواز می‌خوانند.

چامه‌های او تأثیر بسزایی در ادبیات ترک از گذشته تا به امروز داشته‌است. او پس از بزرگانی چون خواجه احمد یسوی و سلطان ولد می‌زیست و هم‌گام با ایشان از نخستین کسانی بود که به‌جای زبان عربی و فارسی، زبان ترکی را برای کتاب‌هایش برگزید.

زندگی او

تصویر منقش به یونس امره در پشت اسکناس ۲۰۰ لیره ترکیه

سکه 1.000.000 لیر ترکیه با تصویر یونس امره سال 2002[۲]

درویشی مشهور اهل عثمانی بوده‌است که اشعار ترکی وی مشهور است. روایتهای زندگی او در مکتوبات غالباً با افسانه سازی همراه بوده و کتب تراجم و تذکره‌ها غالباً او را از دراویش قرن نهم شمرده‌اند ولی محمد فؤاد کوپرولو از محققان ادبیات ترکی که دربارهٔ زندگی و اشعار او تحقیقاتی داشته، مدعی است که او جزء صوفیان نیمه دوم قرن هفتم و نیمه اول قرن هشتم دانسته‌است. طبق مناقب مکتوب، وی مرید درویشی به نام طپدوق امره بوده و خود در اشعارش مکرر به او ابراز علاقه نموده‌است. دیوان اشعارش نشانگر آن است که اهل سیر و سیاحت بوده و به سرزمین‌های بسیاری سفر کرده‌است. به تعبیر کوپرولو اهل حال بوده و نه اهل قال. مزارهای چندی در سراسر آناطولی بدو منسوب است. پیروان ادبی مانند عاشق پاشا و قایغوسوز ابدال داشته‌است و بر شعر ترکی پس از خود تأثیر ژرفی گذاشته‌است. دیوان او مجموعه ده دوازده هزار مصراع شعر است که به الهی مشهور است و اکثراً نه بر وزن عروضی که بر وزن هجایی (وزن شعر باستانی و فولکوریک ترکی) است و ویژگی‌های زبانی شیاد حمزه و اشعار ترکی سلطان ولد و گلشهری و عاشق پاشا را به یاد می‌آورد.

نگارهٔ او از سال ۲۰۰۹ میلادی بر پشت اسکناس‌های ۲۰۰ لیره‌ای ترکیه به چاپ رسیده‌است.

از شعرهای اوست

تقدیر ما چنان شد که از این دنیا برویم.		,Biz dünyadan gider olduk
سلام و درود بر آنانکه مانده‌اند.		.Kalanlara selam olsun
بر کسانی که دعای خیر از برای ما		Bizüm içün hayır-dua
می‌فرستند، سلام و درود باد.		.Kılanlara selam olsun
اجل آن زمان که کمر ما را خم کند		Ecel büke belimüzi
و زبانمان را از تکلم بازدارد		Söyletmeye dilümüzi
بر آنان که حال خسته ما را		Hasta iken halümüzi
جویا شوند، درود باد.		.Soranlara selam olsun
آن زمان که تنم در میانه پهن شده.		Tenüm ortaya açıla
و آن زمان که لباسی بدون یقه بدوزند		Yakasız gönlek biçile
بر کسانی ما را به طرز ملایمی		Bizi bir arı vech ile
شستشو می‌دهند سلام و درود باد.		.Yuyanlara selam olsun
…		Sala verile kastımıza
راهی شدیم به سوی دوست		Gider olduk dostumuza
بر آنانکه جهت ادای نماز بر سر ما		Namaz içün üstümüze
حاضر می‌شوند سلام و درود باد.		.Duranlara selam olsun
درویش یونس آنگاه که سخن می‌گوید		Derviş Yunus söyler sözü
هردو چشمانش پر از اشک است.		.Yaş doludur iki gözü
آنان که نمی‌دانند چه سان ما را درک توانند کرد؟		Bilmeyen ne bilsin bizi
سلام و درود بر آنانکه می‌دانند.		.Bilenlere selam olsun

همان‌گونه که بعد از سید عمادالدین نسیمی، نسیمی‌های دیگری پیدا شدند و به سبک و شیوهٔ وی شعر سرودند، پس از یونس امره نیز یونس‌های چندی ظهور کردند و اشعاری یونس‌وار سرودند. این است که کسی تاکنون نتوانسته‌است تعداد واقعی اشعار خود یونس امره را تعیین کند. ۱۳۳ قطعه شعر از چاپ مرحوم گول‌پینارلی در چاپ مرحوم تیمورتاش وجود ندارد و ۲۶ قطعه شعر چاپ او نیز در چاپ گول‌پینارلی نیامده است. دیگر چاپ‌ها که فاقد صبغهٔ علمی هستند، اغلب نوعی گردآوری و تنظیم به حساب می‌آیند.

بر پایه متن چاپ گول‌پینارلی قطعه شعر موجود در چاپ تیمورتاش و نیز ۳ قطعه شعری را که در دستنویس پیرداوری آمده‌است، و نیز رسالة النصحیه را که مصطفی تاتچی تصحیح و چاپ کرده‌است.

منابع

• صوفیان نخستین در ادبیات ترک، پروفسور محمد فؤاد کوپریلی، ترجمه توفیق. ه. سبحانی. انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. ۱۳۸۵
• http://en.wikipedia.org/wiki/Yunus_Emre

Wikipedia contributors, "Yunus Emre," Wikipedia, The Free Encyclopedia, (accessed September 9, 2009).

http://www.drsadigh.ir/اخبار/898-انتشار-دیوان-کامل-%C2«ÛŒÙˆÙ†Ø³-امره%C2»-به-تصحیح-دکتر-Ø­-م-صدیق